Կրթության փորձագետ Անահիտ Բախշյանն անդրադարձել է տնօրենի ընտրության կարգում կառավարության կատարելիք փոփոխություններին: Ստորեւ` նրա տեսակետը: 

Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում օգոստոսի 24-ից սեպտեմբերի 9-ը  հանրային քննարկման է դրված «ՀՀ կառավարության 2010թ.մարտի 4-ի N319-Ն որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» որոշման նախագիծը, որի հակիրճ բնութագիրն է. «Պետական հանրակրթական ուսումնական հաստատության տնօրենի ընտրության (նշանակման) կարգում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու արդյունքում  կկարգավորվեն պետական հանրակրթական ուսումնական հաստատության տնօրենի թափուր տեղի համար անցկացվող մրցույթի և տնօրենի ընտրության հետ կապված իրավահարաբերությունները»:

Նախագծի միակ նպատակը, կարծես այն է, որ դպրոցների տնօրեններին նշանակի ԿԳ նախարարը, որը ետընթաց է, որովհետև «Հանրակրթության մասին» ՀՀ օրենքով դպրոցի շահառուները ծնողներն ու սովորողներն են, տնօրենին էլ վերահսկում է խորհուրդը, որի մեջ նաև համայնքի ներկայացուցիչներն են, ովքեր այս դեպքում ոչ մի ազդեցություն չեն ունենում տնօրենի գործողությունների վրա: Էլ ի՞նչ ինքնավարություն, ի՞նչ ինքնակառավարվող ստեղծագործ միջավայրի ու կրթության կազմակերպման բազմազանության մասին կարող ենք խոսել: Համայնքների դերը բարձրացնելու, նրանց ներգրավվածությունն ապահովելու ու մասնակցությունը խթանելու մեխանիզմները  գտնելու, այդ հարաբերությունները հորիզոնական հարթության մեջ կարգավորելու փոխարեն, այս նախագծով այն դարձվում է ուղղահայաց  ուարդյունքում՝  վերևից կառավարվող տնօրեն: Իսկ հորիզոնական հարաբերություններ կարելի է ստեղծել Հանրակրթական ուսումնական հաստատություն ՊՈԱԿ-ների կառավարման խորհուրդների ձևավորման կարգում հիմնարար փոփոխություններ նախատեսելով, որովհետև ՀՀ կառավարության այս 2  որոշումները փոխկապակցված իրավական նորմեր են: Եթե ոչ նախօրոք, ապա քննարկման դրված նախագծին զուգահեռ պետք է փոփոխություններ կատարվեին նաև այս որոշման մեջ,որոնք հնարավորինս  պետք է ապահովեին  դպրոցի տնօրենի ընտրության ժամանակ  համայնքի մասնակցությունն ու պատասխանատվությունը: Իմ կարծիքովկառավարման խորհուրդների նախագահներ չպետք էլինեն պետական մարմինների ներկայացուցիչներ: Ցանկալի կլինի մանկավարժական ու ծնողական խորհուրդների ներկայացուցիչ լինեն:

Դպրոցների կառավարման խորհուրդների անդամները լինեն 7 հոգի, 2-ը  մանկավարժական խորհրդի, 2-ը՝  ծնողական խորհրդի անդամներ,  1-ը տեղական ինքնակառավարման մարմնի և 2-ը՝ կրթության ոլորտում գործող հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչ:

Առաջարկում եմ դպրոցների կառավարման խորհուրդների ձևավորման հետևյալ մոդելը: Օրինակ,  Երևանի բոլոր 12 վարչական շրջանների ղեկավարները շրջանի բոլոր դպրոցների կառավարման խորհուրդների համար  նշանակեն տեղական ինքնակառավարման մարմնի 1 և կրթության ոլորտում գործող հասարակական կազմակերպության 2 ներկայացուցիչներ(փաստորեն ամբողջ Երևանի համար 36 վստահելի հոգի), ովքեր յուրաքանչյուր դպրոցի կառավարման խորհրդի 2 մանկավարժ և 2 ծնող անդամների հետ կմասնակցեն  բոլոր  նիստերին: Նրանք կընտրվեն հասարակական կարգով ու 1 տարով և կփոխվեն յուրաքանչյուր ուսումնական տարվա սկզբին: Նույնը՝ մարզերում:

Իսկ Կառավարման խորհուրդների պատասխանատվությունը բարձրացնելու օրենսդրական միակ ճանապարհը հետևյալն է՝  խորհրդի կողմից ընտրված տնօրենի հետ դպրոցի անունից աշխատանքային պայմանագիրը ստորագրում է խորհրդի նախագահը և դնում դպրոցի կնիքը  ու պատասխանատվություն է կրում այդ տնօրենի գործունեության համար, որը պետք է ամրագրվի օրենքով: Այս  նորմն ամրագրված է դեռևս դպրոցների 2002 թվականի  Օրինակելի կանոնադրությամբ, սակայն այդպես էլ չկիրառվեց  զուտ կուսակցական շահերից ելնելով: Հուսամ  հիմա այլ ժամանակներ են և կուսակցական շահեր չկան, ու դպրոցի տնօրենը պետք է ընտրվիամենաարժանի թեկնածուն, այլ ոչ՝ նշանակվի ԿԳ նախարարի կողմից:

Հիմա գամ բուն հանրային քննարկման դրված նախագծին:

Ինչպես Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքի էջում նշված կարգն է պահանջում, նախագծի վերաբերյալ ներկայացված բոլոր բովանդակային առաջարկություններն առցանց ուղարկվելու դեպքումդրանք ամփոփաթերթում ներկայացվում են 2 աշխատանքային օրվա ընթացքում: Ես օգոստոսի 28-ին առցանց ուղարկել եմ  իմ առաջարկները, որոնք մինչ օրս չեն դրվել, ուրեմն համարվել են ոչ բովանդակային, որի հետ համամիտ չեմ և որոշեցի առաջարկներս  ներկայացնել մեր հանրությանը: Նշեմ, որառաջարկներիս մի մասը դեռ օգոստոսի 5-ին  ուղարկել էի փոխնախարարին, սակայն դրանք նախագծում ներառված չէին: Առաջարկել եմ.

1. 2-րդ կետի 1-ին ենթակետում «նշանակում է հաստատության տնօրենի պաշտոնակատար, որը չի կարող լինել տվյալ հաստատության խորհրդի անդամ» բառերը փոխարինել «նշանակում է հաստատության տնօրենի պաշտոնակատար (պարտականությունները կատարող) տնօրենի տեղակալներից մեկին, իսկ անհնարինության դեպքում՝ այլ անձի, ով դպրոցի խորհրդի անդամ չէ:» Անհրաժեշտություն կա բացատրել,  թե «իսկ անհնարինության դեպքում՝ այլ անձի, ով դպրոցի խորհրդի անդամ չէ» նախադասության մեջ  ո՞ր դեպքերին է վերաբերում  «անհնարինության դեպքում» բառակապակցությունը, որովհետև սա որպես կանոն, դառնում է կամայականությունների աղբյուր:
2. Ընդհանրապես հանել 13-րդ կետը, որովհետև այս կետում գրված է, որ  ԿԳՆ ներկայացուցչի ներկայությունը պարտադիր է, իսկ 13.1 կետոմ գրված է. «« Սույն կարգի 18-րդ կետի 2-րդ ենթակետի համաձայն հետաձգված նիստին  ներկայացուցչի չներկայանալու դեպքում   մրցույթն  անցկացվում է առանց  ներկայացուցչի մասնակցության:». Ստացվում է, որ փաստորեն պարտադիր չէ, հետևաբար պետք  չէ այս փաստաթուղթը ծանրաբեռնել, նամանավանդ որ փորձը ցույց է տվել, որ ԿԳՆ ներկայացուցիչ կարող է լինել այնպիսի մեկը, ով պարզապես հեղինակազրկում է կրթության նախարարությանը:
3. Հակասություն կա նախագծի 13.1 և գործող կարգի 15-րդ կետի միջև.«15. Սույն կարգի 14-րդ կետով սահմանված պահանջը խորհրդի կողմից չկատարվելու դեպքում ներկայացուցչի մասնակցությունը մրցույթին (հավակնորդի պահանջով) ապահովում է Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության նախարարությունը:»
4. 23-րդ կետում «Հավակնորդի գործնական հմտություններն ստուգելու նպատակով խորհուրդն անցկացնում է հարցազրույց» նախադասությունը շարունակել.

«Բացառապես Հավակնորդի ներկայացրած  տվյալ դպրոցի զարգացման ծրագրի շուրջ:

1. Ամբողջությամբ հանել 24-րդ կետը, որովհետև հավակնորդն արդեն ունի հավաստագիր, որը ստանալու համար նա այդ հարցաշարով արդեն գրավոր և բանավոր քննություն է հանձնել:
2. 26-րդ կետում.« Տնօրենն ընտրվում է փակ քվեարկությամբ, խորհրդի անդամների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ»  նախադասության մեջ փակ քվեարկությունը փոխել «բաց քվեարկությամբ և խորհրդի արձանագրությանը կցել խորհրդի անդամների ընտրության գրավոր հիմնավորումը»:
3. Նախագծի 28.1 կետում.« Կրթության և գիտության նախարարը լիազոր մարմնի ղեկավարին գրությամբ առաջարկում է հավակնորդներից որևէ մեկի թեկնածությունը` օրենքով սահմանված կարգով աշխատանքային պայմանագիր կնքելու համար» կետը կամայական որոշման աղբյուր է, որովհետև ի՞նչ չափորոշիչներով է ԿԳ նախարարը որոշելու, թե հավակնորդներից ո՞վ է առավել արժանի: Ելնելով մեր իրականությունից, այս կետի հետ կապված տարբեր ենթադրություններ կարելի է անել ու ամենակարևոր հետևությունն այն է, որ, կարծես  շարունակվելու է  դպրոցի տնօրենի  ոչ թե ընտրությունը, այլ նրա նշանակումը   ԿԳ նախարարի կողմից:
4. Տնօրենիհավակնորդները կառավարման խորհրդի նշանակած օրերին հանդիպենտվյալդպրոցիմանկավարժների, ծնողներիուաշակերտներիհետ, որոնց ժամանակ թեկնածուներն  իրենց զարգացմանծրագրերըներկայացնենդպրոցիմանկավարժներին, աշակերտներինուծնողներինևպատասխանեննրանցհուզողհարցերին: Այդհանդիպումներին մասնակցեն նաև կառավարման խորհրդի անդամները, որիցհետոկառավարմանխորհրդիանդամմանկավարժներն ուծնողները  կողմնորոշվեն և  իրենցձայնըտանայնթեկնածուին, ովայդհարցուպատասխանիժամանակաշակերտների, ծնողներիկողմից ամենամեծհավանությանըկարժանանա, որովհետև դպրոցի շահառուներն իրենք են:
5. Տնօրենի մրցույթի հայտարարությունը տարածել էլեկտրոնային տարբեր ԶԼՄ-ով ու մինչև հայտարարված մրցույթից 24 ժամ առաջ ԶԼՄ-երը կարող են գրանցվել դպրոցի կառավարման խորհրդի նախագահի կամ քարտուղարի մոտ՝  ապահովելով նրանց ներկայությունը: (սա նոր գրեցի, մոռացել էի):

Հուսամ  առաջարկներս  լսելի կլինեն  ու պատշաճ  կերպով կքննարկվեն մեր քաղաքացիական  հասարակության շահագրգիռ քաղաքացիների և նախարարության կողմից: