Անցած տարի Գյումրիում սկսված փողոցաշինության հետ կապված բնակչության ուրախությունն արագ փոխվեց դժգոհության ալիքի, երբ անհասկանալի տրամաբանությամբ քանդեցին գրեթե բոլոր գլխավոր փողոցների մայթերը, հանեցին հին եզրաքարերը՝ նորով փոխարինելու նպատակով: Հետիոտնը, չունենալով այլընտրանք, հայտնվեց փողոցում՝ սեփական կյանքի անվտանգության համար չունենալով որեւէ երաշխիք, ավելացան ավտովթարները՝ քանդված փողոցների պատճառով:

«Կոմպասս» կենտրոնը Գյումրիում ՎԶԵԲ-ի ֆինանսավորմամբ «Գյումրու քաղաքային ճանապարհներ» ծրագրի ուսումնասիրություն-վերլուծություն էր կատարել, բոլոր առաջարկները, դիտողություններն ուղարկել են համայնքապետարան, որպես մեծածավալ աշխատանքների առաջնային պատասխանատուի: Կենտրոնի ֆինանսական գծով պատասխանատու Կարեն Պետրոսյանի համոզմամբ, քաղաքում կա եւս մեկ կառույց, որ պետք է պատասխանատվություն կրի իրականացվող շինաշխատանքների պատճառած անհարմարությունների համար:

Կարեն Պետրոսյանը

«Շիրակի մարզի դատախազությունն ու դատախազ Կարեն Գաբրիելյանը նույն փողոցաշինության ոլորտում բավական անգործունյա վիճակում են: Տպավորություն է, որ մենք այդ կառույցը չունենք կամ, որ իրենք ունեն որոշակի հետաքրքրություններ ու այդ պատճառով իներտ են,- ասում է «Կոմպասս» կենտրոնի ներկայացուցիչ Կարեն Պետրոսյանը,- ինչքա՞ն վթարներ են եղել քաղաքում, ինչքա՞ն մարդ է տուժել՝ նկատի ունեմ ընկնելուց ստացած վնասվածքները, ստատիստիկա չկա: Ոչ ոք այս խնդիրների պատճառով պատասխանատվություն չի կրել ոչ վարչական առումով, ոչ էլ պատշաճ իրավական գնահատական է տրվել: Մենք առաջիկայում հարցումներ ենք անելու՝ թե դատախազությանը, թե ոստիկանությանը, որ հասկանանք, թե ոչ ճիշտ պլանավորած աշխատանքների արդյունքում որքան վնաս է պատճառվել մարդկանց, պետությանը, բիզնեսին»:

Համայնքային բյուջեների վերլուծությունները թույլ են տալիս զրուցակցիս պնդելու, որ ցանկացած աշխատանքի պլանավորում քաղաքապետարանը կատարում է տարերային մեթոդով՝ ոչ մի մաթեմատիկական հիմնավորվածություն, ոչ մի փորձագիտական կարծիք, ոչ մի էկոնոմետրիկ վերլուծություն: Նույն աշխատելաոճը հայտնաբերել են Գյումրիում իրականացվող փողոցաշինության ծրագրում:

«Մի օրինակ բերեմ, արդեն հասկանալի կլինի: 2018թ-ի հուլիսին սկսեցին քանդել Վազգեն Սարգսյան 32 հասցեում գտնվող տնտեսագիտական համալսարանի դիմացի հատվածը: Շինարարին հարցրինք, թե հուլիսի վերջին որ քանդում եք, կհասցնե՞ք մինչեւ ուսումնական տարին սկսվելը մայթերը սարքել, մանավանդ որ մեր փողոցը նորմալ, բարեկարգ փողոց էր՝ հապճեպ քանդելու իմաստը չէինք տեսնում: Մեզ պատասխանեցին, թե օրերի հարց է՝ մինչեւ սեպտեմբերի կես կասֆալտենք, ուղղակի էստեղ պրոբլեմ առաջացավ, որ իրենք չնշեցին, թե որ թվականի սեպտեմբերը նկատի ունեին,- Կարեն Պետրոսյանն ուսերն է թոթվում,- որպես տնտեսվարող, մենք էս ընթացքում հավելյալ, ամեն ամիս, 30 հազար դրամի հավելյալ ծախս ենք կատարում ուսանողների ոտքի հետ շենք մտնող հողն ու ավազը մաքրելու համար: Ով կամ ովքեր պետք է փոխհատուցեն մեր չնախատեսած ծախսերը, անհասկանալի է»:

Ճանապարհաշինությունը, հանդիսանալով համայնքային հիմնական լիազորություններից մեկը, Գյումրիում վերջին տարիներին մեծ կարեւորություն է ձեռք բերել, ավելին՝ բացի ՏԻՄ բյուջեով սահմանված աշխատանքներից 2018թ-ից քաղաքում իրականացվում են միջազգային կազմակերպությունների կողմից ֆինանսավորվող ոլորտային ծրագրեր: ՎԶԵԲ-ով ֆինանսավորվող ծրագրում արձանագրված թերությունները կենտրոնի աշխատակիցներին ստիպել են ուսումնասիրել նաեւ համայնքային բյուջեով 2015-2018թթ-ին Գյումրիում իրականացված փողոցաշինության ցուցանիշները եւ ստացել հետեւյալ պատկերը:

Համայնքային բյուջեի կառուցվածքում ճանապարհաշինության ոլորտում կատարված ծախսերը 2015-18թթ. համապատասխանաբար կազմել են 14,2 %, 13,6 %, 10,6 %  եւ 10,3 %: Հատկանշական է, որ 2018թ-ի պլանավորած ցուցանիշը 2017թ-ի նկատմամբ 4,8 % -ով ավելի է: Ավելին, 2018թ-ի պլանավորած ցուցանիշը 15 %-ով գերազանցում է 2017թ-ի կատարողականը: Տարբեր տարիներին ընթացիկ նորոգված կամ հիմնանորոգված փողոցների համադրումից պարզվել է, որ կան փողոցներ, որոնք ամեն տարի ընթացիկ նորոգման են ենթարկվում՝ անգամ հիմնանորոգումից հետո։ 2016թ-ին ընթացիկ նորոգված 70 փողոցներից 33-ը 2017թ.-ին կրկին նորոգվել են։ Նշված 33 փողոցից 3-ը 2015թ-ին հիմնանորոգվել են, իսկ 2017թ-ին՝ 33-ից 32 փողոցում 3-րդ անգամ ընթացիկ նորոգման աշխատանքներ են իրականացվել։

2018թ․ ընթացիկ նորոգման ենթարկված 68 փողոցից 27-ը (39,7%) չորրորդ տարին անընդմեջ ենթարկվել են ընթացիկ նորոգման, իսկ 15-ը (22%) երրորդ տարին անընդմեջ։ Ցանկում կան փողոցներ, որոնք 2018թ-ին 2-րդ անգամ են ենթարկվել ընթացիկ նորոգման՝ 13 փողոց կամ ընթացիկ նորոգված փողոցների 13 %-ը։ Սա խոսում է ընթացիկ նորոգումների ոչ արդյունավետության, ինչպես նաև հիմնանորոգված փողոցներում արված աշխատանքի ցածր որակի մասին։ 2015թ-ին հիմնանորոգված երկու փողոցները, որոնցում հաջորդ տարիներին ընթացիկ վերականգնման աշխատանքներ իրականացնելու անհրաժեշտություն է առաջացել, շինաշխատանքներ են իրականացրել «Մերձմոսկովյան» ԲԲԸ-ն եւ «Դուստր Մոնիկա» ՍՊԸ-ն։ Պարզվել է, որ 2018թ-ին «Մերձմոսկովյան» ԲԲԸ-ի հետ պայմանագրեր չեն կնքվել, իսկ «Դուստր Մոնիկա» ՍՊԸ-ի հետ կնքած պայմանագրում ձեռքբերման գինը նախորդ տարիների համեմատ նվազել է 40-50 %-ով։ Ուսումնասիրության արդյունքները ցույց են տվել, որ «Մերձմոսկովյան» ԲԲԸ-ի հետ 2015-2016թթ․ կնքած պայմանագրերում երկու տարում էլ միջինից բարձր գին է սահմանվել:

«Ուզում եմ հատուկ անդրադարձ կատարել 2018թ-ի համայնքային բյուջեից փողոցաշինությանը արված հատկացմանը: Շատ լավ իմանալով, որ սկսվելու է ՎԶԵԲ-ի 23 մլն եվրո արժողությամբ ծրագիրը, բյուջեում փողոցաշինության համար հատկացվող գումարը պլանավորվել է նախորդ տարվա նկատմամբ 15%-ով ավելի, սա անհասկանալի է մեզ համար: Խնայված գումարն, ինչպես պարզեցինք, ուղղվել է քաղաքային տրանսպորտային պարկի ստեղծմանը, բայց եթե այդքան անհրաժեշտ էր պարկի ստեղծումը, ապա կարելի է պարզապես այդ նպատակով գումար պլանավորել բյուջեում: Սա խոսում է բյուջետավորման ոչ պրոֆեսիոնալիզմի մասին,- ասում է Կարեն Պետրոսյանը,- խնայված գումարների մասով, որ կոչվում է չբաշխված միջոցներ եւ մեխանիկորեն տեղափոխվում է հաջորդ տարի, մենք քաղաքապետարանին առաջարկեցինք հանրային լսում անել, հրավիրել բոլոր թաղամասերից բնակիչների եւ քննարկել թե ինչի վրա ծախսել այդ գումարը: Քաղաքում, որն ունի այդքան քանդված փողոց, մի՞թե առաջնահերթը դա է, գուցե մշակութային որեւէ օջախ նորոգելն ավելի նպատակահարմա՞ր է: Ի վերջո, հանրային տրանսպորտն այս պահին Գյումրիում մասնավորն է ապահովում եւ դեռ կարող էր մեկ-երկու տարի էլ ապահովել»:

Համայնքային բյուջեի ու քաղաքում իրականացվող ծրագրերի մեծ մասի հիմքում գյումրեցու շահը դրված չէ, նկատում է զրուցակիցս: Փողոցաշինության այս ծրագրով դա ավելի է շեշտվում: «Ուրեմն ինչ, վարչապետը պետք է գար հասներ Գյումրի, որ պարզ դառնար, թե հասարակ գյումրեցու համար տարրական անցումային ուղիներ չե՞ն ապահովել, որ հոկտեմբեր ամսին Գյումրիում փողոցաշինություն չի՞ կարելի սկսել: Ստացվում է, որ մինչ այդ պահը շինարարին ու քաղաքային իշխանություններին դա որեւէ կերպ չի հուզել: Երբ հարց ես բարձրացնում, թե ով է մեղավոր, բոլորը մեղքը գցում են մեկը մյուսի վրա, իսկ ես կասեմ, որ այստեղ ամենամեծ խնդիրը ծրագրի կառավարելիությունն է. ո՞վ է պրոյեկտի պատասխանատուն, ինչու՞ մի քանի ամիս չգործեց վերահսկող խումբը եւ ո՞վ է եղել այդ ժամանակամիջոցում ծրագրի պատասխանատուն վերահսկողության առումով, այս հարցերին առայժմ հստակ պատասխաններ չունենք»:

«Կոմպասս» կենտրոնը պարզել է, որ 2018թ-ին իրականացրած աշխատանքների դիմաց շինարարը չի վարձատրվել, եւ որ կատարողականները վերջերս են ստորագրվել: «Մենք հարցրեցինք շինարարին, թե ինչու է սկսել աշխատանքների 2-րդ փուլը քանի դեռ առաջին փուլի ակտերը ստորագրված չեն: Հարցրել ենք, թե կոնկրետ ինչ երաշխիքներ ունեն, որ ասֆալտապատում են անում, քանի դեռ հողային աշխատանքների մասով նախնական փուլի կատարողականի համար չեն վարձատրվել: Տպավորություն է, որ Գյումրու փողոցաշինական ամենամեծ ծրագրում աջ ձեռքը չգիտի, թե ինչ է անում ձախ ձեռքը կամ էլ ամեն ինչ արվում է ինչ-որ անհասկանալի պայմանավորվածության հիմքով: Եվ հարցը միայն շինարարը չէ՝ քաղաքում բոլորը քանդում են՝ շինարարը, էլցանցը, ջրմուղը, բոլորն ունեն պրոբլեմ, իսկ ամենամեծ պրոբլեմը վերահսկողության բացակայությունն է»,- նկատում է Կարեն Պետրոսյանը:

Գյումրիում փողոցաշինական ծրագրի առաջին փուլի ավարտ սահմանվել է հունիսի 30-ը: Ծրագրի 2-րդ փուլն այս տարի չի մեկնարկի՝ այդ փուլում նախատեսված է 33 փողոցի հիմնանորոգում: