Կ’ապրինք զարմանալի ժամանակներ:

Հայաստանը խոշոր մեռելի սնտուկի վերածողներու տոկոսը օրէ օր կ’աւելնայ: Երազողներ կան, որ Հայաստանը մեռելներու, հաւաքական մեռելներու շտեմարանի մը կուզեն վերածել, ուր երանելի անունները, մեր իմացական էութեան վրայ փորագրուած անունները մէկ-մէկ Երկիր Հայաստան պիտի փոախադրուին, խառնելու ու թաղուելու կամ վերաթաղուելու համար անոր սեւահողին մէջ:

Որպէսզի ետքը՝ գրեն ու յայտնեն ալամ աշխարհին որ՝ Հայեր եկ՛էք Հայաստան: Հոս կան նաեւ ձեր մեռելները եւ այսպէս ՄԵՐի ու ՁԵՐի պատերազմը կը ստանայ նոր շերտուածքներ: Նոր ակօսներ կը բացուին, նոր գերեզամանափոսեր կը յայտնուին, կարծր հողը, կոշկոռ կապած հողը կը խօսի արեւմտահայերէն:

Արեւմտահայերէն կը լարքեն, արեւմտահայերէն կը կատակեն, արեւմտահայերէն Ֆուրշեթներ կը կազմակերպեն, աչք կը նետեն, աչք կը տնկեն, աչք կը յօրինեն, աչքով կը նային, ականջով կը նային…. Միայն որ ապրի երկիրներու երկիր Հայաստանը:

Վերջին զոհը՝ Զօրավար Անդրանիկէն յետոյ, Վաղամեռիկ եւ ինչ մեռիկ, Սկիւտարի Սոխակին գտնուած, յայտնաբերուած գանկին վերաթաղուիլն է Երեւանի Կոմիտասի անուան Պանթէոնին մէջ:

Ի՞նչ է փափաքը եւ ուր է այս արարքին իրական իմաստը:

Ի՞նչ կուզենք Պետրոս Էֆէնտի Դուրեանէն որ հոն պարթեւ հասակով կը քնանայ Սկիւտարի Սուրբ Խաչ գերեզմանատան մէջ:

Աղքատիկ բայց մաքրամաքուր գերեզամանտուն մըն էր: Գացինք ուխտի ու տեսանք: Կեդրոնը իր հրեշտակափայլ պատկերը՝ փոքր գատրի մը մէջ: Այսքանը: Կեդրոնականի սաները հոն կ’երթան ամէն տարի, անոր խնկելի յիշատակը յարգելու, զգալու անոր երանութիւնը եւ լսելու անոր լճակին երգը:

Եթէ արեւելահայաստանի Սիրելի բարեկամներս այնքան կը սիրեն, ու գիտեմ որ պաշտելու չափ է որ կը սիրեն Դուրեանը պէտք էր որ Պոլսոյ մէջ վերաթաղէին անոր 4Ձ տարիներէ աւելի անթաղ մնացած գանկը, որ չեմ գիտեր ինչ-ինչ պատճառներով մինչեւ վերջերս, պահ էր դրուած Չարենցի անուան գրականութեան եւ արուեստի թանգարանին մէջ:

Այստեղ պէտք է նշել նաեւ որ անգամ Մշակոյթի նախարարութեան երդիքին տակ, կան թեր ու դէմ կարծիքները այս առումով: Այդ կարծիքներէն ուշագրաւ է՝ Կարօ Վարդանեանի կարծիքը – որ մինչեւ անցեալ տարի կը վարէր նոյն նախարարութեան ժամանակակից արուեստի վարչութեան պետի տեղակալի պաշտօն- Վարդանեան ի միջի այլոց այսպէս կ’արտայայտուի՝ «Ինչո՞ւ մասնատվի շիրիմը, երբ Պետրոս Դուրյանը ունի շիրիմ Պոլսի հայկական գերեզմանատանը: Ես չէի ուզենա, որ Պետրոս Դուրյանը կամ որեւէ մեկը մի քանի շիրիմ ունենար: Ի՞նչու ենք մենք մեր հետքերը ջնջում աշխարհից, անընդահատ բերում ենք այստեղ»:

Վարդանեան որ խորիմաց մարդ կը թուի ըլլալ, մաքրութեամբ կը մօտենայ խնդրին, ու կը յարգէ մեռեալին վերյուշը, կ’ուզէ նաեւ բացատրել, որ ընդունելի չէ որ մեռելը,այս պարագային անմահութեան գիրկին մէջ մոմեր բոցավառած՝ Պետրոս Դուրեան քերթողին շիրիմը մասնատումի ենթարկուի: Ինչ ալ ըլլան դրդապատճառները, կամ արուեստական- բռնազբօսիկ բաժանումները հարկ էր որ երկար տարիներ Հայաստան գտնուող Դուրեանի Գանկը վերաթաղուէր Սկիւտարի իր բնական շիրիմին մէջ:

Եղածը ՝ մեղսակցութիւն է:

Ով, Որո՞ւ վրայ կը խնդայ:

Պետրոս Դուրեանի ոչ պաշտպանի կարիք ունի, ոչ ալ ուխտաւորի: Ինչ է Հայաստանը կարծես կրցաւ իր աշխարհասփիւռ բոլոր ապրող քերթողները պահել, հիմա ալ ելած է յաւիտենութեան մէջ հանգչող բանաստեղծներուն ճակատագրով զբաղիլ, մեռել եւ գանկ փոխադրել, պանթէոնի բացում կատարել, աճիւնասափոր մատակարարել: Այս է՞ արդեօք, չքնաղ Հայաստանի ընելիքը:

…….

Սկիւտարը տարբեր է, հոն հողը խոնաւ է ու թարմ: Անարատ անձրեւներ կը թափին հոն, ահագին ձայներ ու շքեղ առաւօտներ պիտի բացուին Դուրեանի վրայ: Որովհետեւ այս եւ քանի անգամներ գրեցինք ու պիտի գրենք որ՝ Պոլիսը սփիւռք չէ, ոչ ալ հայագաղութ: Պոլիսը մեր պատմութեան կարմիր գոգնոցն է: Անոր վրան թափած են եւ երգերը եւ վէրքը մեր: Տպաւորապաշտ էջ չէ գրածս այլ ճշմարտութիւն:

Անոր համար սրբապղծութիւն չէ՞ ասիկա: Ի՞նչ է մեր ըրածը: Ինչ է հայաստանցի իմ բարեկամներուս ըրածը: Եւ քանի անգամներ: Հիմա ինչ ընենք ինչպէս ընենք, Դուրեանը եւ Դուրեանները Իսթանպուլ են թաղուած: Թող մնան իրենց հանգիստին մէջ: Ի՞նչու ապիկարօրէն խանգարել հանգիստը:

Եթէ կարենայինք արդեօք, պիտի հանէի՞նք անոր սիրտը տեղէն, պիտի մասնատէինք մկանները, դանակ պիտի զառնէիք եւ հանէինք ուղեղը եւ ցուցադրէինք աշխարհին մեր քթին տակ քմծիծաղ մը դնելով:

Աշխարհ, մարդիկ տեսէք՝ Հայաստանը բաց թանգարան է այս երկնքին տակ:

Զարմացէք մարդիկ:

Լացէք մարդիկ:

Լուսանկարուեցէք: Առատ են նկարահանուելու մեր վայրերը:

Շիրիմ, սթատիոմ, պարտէզ, հանրապարտէզ ու անտառ….

Խաչ, խաչվառ ու մաչ, գմբէթ ժամ ու վանական համալիր. առատ են մեր համար:

Այս բոլորը որո՞ւն համար կ’ընենք: Ինչ խաղ է որ կը խաղանք:

Ո՞ւր է Պետրոս Դուրեանի սրտիկը, փնտռեցիք գոնէ այդ վիրաւոր սրտիկը …

Ո՞ւր են անոր աչքերը, ո՞ւր են անոր ձեռքերը որ դարիւ- դարիւ արեան հետ մէկտեղ թանաքի կաղամարէն վիրաւոր հոգիով եւ հաւատով գրեցին:

Հանգիստ ձգէք մեր մեռելները:

Ուր որ ալ ըլլան անոնք, ուր ալ մահացած ու հանգիստի նինջին մէջ մտած ըլլան:

Անոնց օրհնութիւնը վառ յոյս է մեզի համար:

Պոլիսը Էրկիր Էր: Այսօր Պէյրութը ԵՐԿԻՐ է:Ամէն տեղ ուր կ’ապրինք ու կը գրենք,այս աքսորեալ լեզուով,կը դառնայ մեր երկիրը: Ու չըսէք որ հայրենիքը մէկ է: Մենք այդ հանգրուանը կ’անդրանցնինք….

Ո՞ւր էին այսօրուան մունետիկները երբ մեր ահել ու ջահել գաղթի նախորդները, կտուր կապեցին մեր վիրաւոր սրտիկներուն համար:

Մեր աչքերը կ’ապրին Էրկրի երազով:

Այդ երազը պէտք չունիք սպաննելու:

Երեւանը կը շէնցնէք, բարձր շէնքեր սունկի պէս կը տարածէք, անտառ ու պուրակ կ’աւիրէք: Այս բոլորը հէչ:

Հանգիստ ձգեցէք մեր մեռելները….