ՏԻՄ ընտրություններից մեկ տարի յոթ ամիս անց «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության 44-հոգանոց ընտրացուցակում ընդգրկված Գառնի համայնքի ավագանու անդամներից 8-ն արդեն հրաժարվել է մանդատից, 16-ն էլ՝ ինքնաբացարկ ներկայացրել: 

Համայնքի ավագանու 15 հոգանոց կազմում ՔՊ-ն ունի 10 մանդատ, 5 մանդատ էլ՝ «Հանրապետություն» կուսակցությունը, սակայն նիստերին ընդհանուր առմամբ մասնակցում է 8 կամ 9 հոգի, որոնցից 3-ը «Հանրապետություն» կուսակցության ցուցակով ընտրվածներն են: Ընդ որում, նիստերին մշտապես մասնակցողներից երկուսը համայնքի ղեկավարն ու իր առաջին տեղակալն են, որոնք միաժամանակ ավագանու անդամ են եւ ներկայացնում են ՔՊ-ն: 

2021թ. դեկտեմբերի 5-ին տեղի ունեցած Տեղական ինքնակառավարման մարմնի (ՏԻՄ) ընտրություններից առաջ համայնքը խոշորացվել էր՝ միավորելով 6 գյուղ՝ Գառնի, Գողթ, Գեղարդ, Հացավան, Գեղադիր և Ողջաբերդ: Ընտրություններին մասնակցող երկու կուսակցությունները՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» և «Հանրապետություն», ավագանու կազմը ներկայացնող ընտրացուցակներում նաև այդ գյուղերի բնակիչներից էին ընդգրկել: Կուսակցությունների ստացած քվեները հետևյալ կերպ բաշխվեցին. «Քաղաքացիական պայմանագիրն» ստացավ 65.75% և ունեցավ 10 մանդատ, «Հանրապետություն» կուսակցությունը՝ 34.21% քվե և ստացավ 5 մանդատ:

Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի (ԿԸՀ) կայքից  տեղեկանում ենք, որ մինչև 2023թ. հուլիս ամիսը ՔՊ-ն ներկայացնող ավագանու անդամներից 8-ը հրաժարվել է մանդատից: Ընդ որում, հրաժարումներն սկսվել են ընտրվելուց մի քանի ամիս անց՝ 2022թ.-ի առաջին կիսամյակում: Ավագանու անդամներից ևս 4-ը այս տարվա հունիսին է հրաժարվել: Հետևաբար, ՔՊ կուսակցությունը պետք է համալրեր ավագանու կազմը ցուցակում ընդգրկվածներից: Նրանցից 5-ը մերժել է ավագանու կազմում ընդգրկվելու առաջարկը և ինքնաբացարկ ներկայացրել: Ընդհանուր հաշվով, ՔՊ-ի ավագանու 44-հոգանոց ընտրական ցուցակից մինչ օրս ինքաբացարկ է ներկայացրել 16 հոգի՝ չցանկանալով ընդգրկվել ավագանու կազմում:

ՔՊ կուսակցության ավագանու անդամներից մանդատից հրաժարվել են նաև համայնքի կազմում ընդգրկված՝ Հացավան, Գեղադիր, Ողջաբերդ գյուղերի ներկայացուցիչները: Նրանց փոխարեն այդ գյուղերից ցուցակում ընդգրկվածները նույնպես մերժել են մանդատ ստանալու առաջարկը: 

«Ընտրական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 130 հոդվածի երկրորդ մասով, որով կարգավորվում է համամասնական ընտրակարգով անցկացվող համայնքի ավագանու անդամի թեկնածուներ առաջադրելը, սահմանվում է. «Բազմաբնակավայր համայնքի ընտրություններին մասնակցող կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) ընտրական ցուցակում պետք է ընդգրկվեն տվյալ համայնքը կազմող բնակավայրերի առնվազն կեսը ներկայացնող թեկնածուներ ... »։

Ներկայումս ավագանու 15 հոգանոց կազմում 14-ը Գառնի գյուղից են, մեկը՝ Գողթ գյուղից: Այսինքն՝ օրենքի այս պահանջն արդեն խախտվել է: 

Մանդատից հրաժարվածներից երեքը կին են, և ներկայում ավագանու 15 հոգանոց կազմում երկու կին է ընդգրկված, նրանք ՔՊ-ն են ներկայացնում: Ընտրական օրենսգրքի մյուս պահանջն այն է, որ «Կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) և դաշինքում ընդգրկված կուսակցություններից յուրաքանչյուրի ընտրական ցուցակի 1-ին համարից սկսած` ցանկացած ամբողջ թվով եռյակներում (1-3, 1-6, 1-9 և այդպես շարունակ` մինչև ցուցակի ավարտը) յուրաքանչյուր սեռի ներկայացուցիչների թիվը չպետք է գերազանցի 70 տոկոսը»: Գառնիի ավագանու կազմում գերակշռողն արական սեռն է, հետևաբար օրենքի այս պահանջը նույնպես խախտվել է:

Մանդատից հրաժարումներն ու ինքնաբացարկներն ավագանու կազմում սեռերի հավասարությունն ապահովելու առումով ՔՊ-ին վիճակը շտկելու հնարավորություն չեն ընձեռում, քանի որ ցուցակում ընդգրկված մյուս կանայք ինքնաբացարկ են ներկայացրել: 

Ավագանու մանդատ ստացած «Հանրապետություն» կուսակցության վիճակը նույնպես բարվոք չէ, ավագանու կազմում 5 մանդատ ստացած այս կուսակցությունը միայն տղամարդիկ են ներկայացնում: Նրանցից մեկը՝ Գարեգին Մարգարյանը, 20 անգամ բացակայել է ավագանու նիստերից: Այսպես՝ 2022թ.-ին ավագանին հրավիրել է 18 նիստ, որից 6-ին է նա մասնակցել, իսկ 2023թ.-ին ընդհանրապես չի մասնակցել նիստերին:

«Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 22 հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայն՝ համայնքի ավագանու անդամի լիազորությունները վաղաժամկետ դադարեցվում են, եթե «... նա մեկ տարվա ընթացքում անհարգելի պատճառով բացակայել է ավագանու նիստերի կամ քվեարկությունների կամ մշտական հանձնաժողովի նիստերի (որը պետք է արտացոլված լինի իր մասնակցությամբ ավագանու նիստերի ընթացքում ընդունված փաստաթղթերի ստորագրություններով) ավելի քան կեսից»:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ նիստին ներկա ավագանու անդամների ձայների երկու երրորդով ընդունվում է համայնքի ավագանու անդամի լիազորությունները վաղաժամկետ դադարեցնելու մասին որոշում ...: Ավագանին, սակայն, նրա լիազորությունները չի դադարեցրել:

Լիազորությունները վաղաժամ դադարեցնելու շեմին է մոտենում (եթե արդեն չի հատել) նաև ավագանու՝ երկրորդ ամենաշատ բացակայությունները գրանցած անդամը՝ ՔՊ ցուցակով մանդատ ստացած Ժորա Մարտիրոսյանը: Նա ավագանու գործունեության ընթացքում նիստերից բացակայել է 13 անգամ, մասնավորապես՝ 2023թ.-ին ավագանու 8 նիստ է հրավիրվել, որից 6-ին չի մասնակցել:

Այսպիսով՝ օրինակա՞ն է, արդյոք, Գառնի համայնքի ավագանու գործունեությունը, երբ խախտվել են ավագանու կազմը ձևավորելու օրենսդրական պահանջները՝ համայնքի կազմում ընդգրկված բնակավայրերի կեսը, նաև կանայք համամասնորեն ներկայացված չեն ավագանու կազմում: 

Սահմանադրագետ, միջազգային իրավունքի մասնագետ Վարդան Պողոսյանը մեր խնդրանքով մեկնաբանելով Ընտրական օրենսգրքի նշված պահանջները և դրանց բացակայության պայմաններում գնահատելով ավագանու լեգիտիմությունը՝ ասաց. «Այս դեպքերում անպայմանորեն ավագանու լեգիտիմության հարցը կա»:

Սահմանադրագետը նշեց, որ միավորված համայնքների պարագայում նման դրույթ սահմանելը նպատակահարմար է, որպեսզի լինի համապատասխան ներկայացվածություն՝ տվյալ բնակավայրի շահերը պաշտպանելու համար։ Ըստ էության, ավագանու այդ անդամը տվյալ բնակավայրի ներկայացուցիչն է ավագանու կազմում։ Սակայն, Ընտրական օրենսգիրքը նրանց ներկայացվածությունը չապահովելու հարցով լրացուցիչ կարգավորում չի նախատեսում, ինչն օրենսդրական մեծ բաց է: 

Ընտրական օրենսգիրքը չի նախատեսում նաև կարգավորումներ այն դեպքերի համար, երբ կանանց համապատասխան թվով ներգրավվածություն չկա ավագանու կազմում, և սեռերի հավասարակշռությունն ուղղակիորեն խախտվում է։ Ըստ Պողոսյանի՝ ստացվում է, որ քարոզչական նպատակներով Եվրոպային մի բան ենք ցույց տվել՝ օրենսգրքում ներառել ենք, բայց առաջացած խնդիրները չենք կարգավորել օրենքում։

«Անտրամաբանական է օրենսգրքում նախատեսել նման կարգավորում, որ ընտրացուցակում ամեն երրորդը պետք է իգական սեռի ներկացուցիչ լինի, իսկ հետո ասել, որ իրենք չկան, ուրեմն որևէ խնդիր գոյություն չունի։ Այդ դեպքում հարց է առաջանում, թե ինչու ենք ցուցակներ կազմելու համար առաջադրել այդ պահանջը։ Որպեսզի ասենք, որ նման պահանջ գոյություն ունի՞, բայց եթե հրաժարվեցին, առանց դրա էլ կարելի է գործե՞լ»,- ասաց պրն Պողոսյանը։

Նրա խոսքով, «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքը մի քանի դեպքեր է նախատեսում, թե երբ կարելի է ավագանու գործունեությունը վաղաժամ դադարեցնել, բայց դրանց մեջ այդ հիմքը չկա։ «Այդ հիմքը անպայման պետք է լիներ, օրենքը չի կարգավորում, որի պատճառով քաոսային վիճակ է ստեղծվում տարբեր իրավիճակներում։ Այդ պարագայում, տվյալ համայնքի ավագանու լեգիտիմությունն ուղղակիորեն հարցականի տակ է»,- եզրափակեց Վարդան Պողոսյանը։