ԵՐԵԿ ԵՐԵԿՈՅԱՆ.

ցույց 

Մոտից դուրս եկա ջնջխված ու թեթևացած: Քթիս տակ կյանքում առաջին անգամ երգում եմ «...ամեն ինչ լավ է, ամեն ինչ լավ է, ամեն ինչ լավ է»: Հինգերորդ հարկից բակ իջնելու ընթացքում որոշեցի, որ ուզում եմ նոր, փայլուն, կարմիր կոշիկներ ունենալ: Ես արդեն ունեմ երազանք ու կյանքի իմաստ: «Ամեն ինչ լավ է, ամեն ինչ լավ է, ամեն ինչ լավ է»: 

Արդեն քայլում եմ մայթի կիլոմետրանոց ջրափոսերով: Մեր քաղաքում անձրևն անընդմեջ է: Լուրեր են պտտվում, որ քսան տարուց ավել այն չի դադարում.չնայած դրան՝ բոլոր թերթերն ու լրատվական կայքերն անձրևի մասին են գրում: Մի մասն անձրևը մեկնաբանում է որպես ձյուն, որպես արևից առաջփոթորիկ, մայաների կանխագուշակման նախանշան. մյուս մասը խոսում է մոտալուտ ջրհեղեղի մասին ու աջուձախ ընկած Նոյ է փնտրում: Իսկ վերջին տարիներին թուղթ ու ժամանակ խնայելու համար նոր հոդվածներ այլևս չեն գրվում. փոխարենը թերթի համարում տալիս են նախորդ համարներում գրված տեքստերի հղումները: Թերթերն ունեն միայն շապիկ ու առաջին էջ, որտեղ տեղավորում են բոլոր հղումները: Տարիքով մարդին գնում են թերթը, տանում տուն, հանում նախորդ համարներն ու միջից հղումներով կարդում այսօրվա լրահոսը: 

Կայքերում ամեն ինչ այլ է: Այստեղ հրապարկվում են ոչ թե նախորդ հոդվածների վերնագրերը, ամիս ամսաթիվը կամ թերթի համարը, այլ ուղղակի ստորակետերով իրար կողք շարում են լրագրողի անունը, թեման, իրադարձությանը տեղը, ժամանակը, գործող անձանց անուններն ու վերջ: Ընթերցողը, կարդալով հեղինակի անունը, հասկանում է՝ ինչ գրած կլիներ հեղինակը, իրադարձության տեղից ու ժամանակից ակնհայտ է դառնում, թե ինչ է կատարվել, իսկ գործող անձանց անուններից պարզ է՝ ով ինչ է ասել, ինչի մասին ու ինչու: 

Լուրեր են պտտվում, որ շուտով նույն սկզբունքը կիրառվելու է նաև սոցիալական ցանցերում: Մենք ժամանակ կխնայենք ու ստիպված չենք լինի գրել կամ կարդալ մարդկանց մտքերը. լրահոսում կլինեն միայն օգտատերերի անունները, ու դատելով, թե օրվա որ ժամին է արվել գրառումը,կիմանանք՝ ինչի մասին է գրել հեղինակը: 

Քայլում եմ հրապարակ: Այնտեղ է քաղաքի միակ խանութը, որտեղ հնարավոր կլինի ջրադիմացկուն կոշիկներից բացի գտնել փայլուն, կարմիր կոշիկներ: 

Հեռվում մի խումբ մարդիկ ինչ-որ բան են գոռում: Չի լսվում: Մոտենում եմ: Լռություն: Ուշադիր նայում եմ շուրթերի շարժումներին: Փորձում եմ հասկանալ՝ ինչ են ասում: Բերանները բացվում են ու փակվում: Բոլորի աչքերն արյուն է լցված: Բերանները բացելիս տղաները ջղաձգվում են, վզների երակները դուրս են ցցվում, սպիտակ պարանոցները կապտում են ու նմանվում քաղաքի ջրափոսերի մեջ երբեք չարտացոլվող կապույտ երկնքին: 

Խմբից առանձին՝ քարի վրա, ուսանողական ընկերս է նստած: Մոտենում եմ:

- Ո՞նց ես, Լյով:

- Եսիմ ... էն ... ...յանը ...... խոսնակը հայտարարեց, որ ... արդեն, ... ...չի կար...... սպասել ... 

Անձրևի ձայնից փողոցում ոչինչ հնարավոր չի լսել: Նեղված եմ: Չեմ կենտրոնանում: Նկատել եմ, որ Լյովի կոշիկները իմ կոշիկներից էլ ցեխոտ են: Չեմ կարողանում խոսքի վրա կենտրոնանալ: Ախր շա՜տ ցեխոտ են: Համ էլ Լյովը մի տեսակ փոքրացել է, նեղացել, ավելի կարճահասակ է թվում, քան ուսանող տարիներին էր, նիհար, ճղված շորերով.թվում է՝ ոչ ոք խեղճիս մի քանի տարի չի գրկել: Մտածում եմ՝ տեսնես ի՞նքն էլ իմ մասին նույնը մտածեց: 

- Կարոտել էի:

- ... տարի սրանք ... բաց...ակ ... հնարավոր չ... ո՞վ ... կեղծ...տարի նախագահական......շարժ......ե՞րբ ...

- Լյով, չեմ հասկանում՝ ինչ ես ասում, բարձր խոսի, էլի:

- Հա, ես էլ ... Հնարավոր ... թող ... մերը... սրանք ...սերունդը էլ ... ... ...սենց բաներ ...... օրենք կա ... առել են...ու՞ր...գժված եմ:

- Ոչինչ չի լսվում,կներես, ախպերս, գնամ ես երևի, խանութը չփակվի, կարմիր, փայլուն կոշիկ առնելու եմ գնում, պինդ մնա:

- ...ու...քանի...ձկան.........էլ... 

Լյովի ձեռքին պաստառ եմ նկատում: Վրայի կարմիր տառերն անձրևից լղոզվել ու կետչուպի տեսք են ստացել: Մոտենում եմ, միայն երկու բառ եմ կարողանում կարդալ. « ...սա ...հեղափոխություն է»: Նայում եմ շուրջս: Անձրև է: Ցեխ: Ցեխոտված մարդիկ: Կարմիր, փայլուն կոշիկ եմ ուզում: 

ԱՅՍՕՐ.

անդորր արտադրող գործարան 

Քսան համարի երթուղայինում եմ: Ծայրամաս եմ գնում: Գործ են խոստացել: Ամենաբարձր վարձատրվող գործարանն է քաղաքում: Անդորրի արտադրությամբ են զբաղվում: Կարմիր կոշիկի համար փող է պետքհավաքել: Կոշիկից բացի ոչնչի վրա չեմ կենտրոնանում: Կարմիր փայլուն կոշիկներ: Կապ չունի, ինչ գործ էլ առաջարկեն՝ համաձայնելու եմ: Գումարի մի մասն արդեն ունեմ,ու հենցլրիվ հավաքեմ, կարող եմ հանգիստ դուրս գալ: Կասեմ, որ կարիքի մեջ եմ, փող է պետք, հիվանդի խնամակալ, ուսման վարձ, փոքրքույր... Պետք է ամեն ինչ անել էդ աշխատանքը ստանալու համար: Երթուղայինը դատարկվում է. հասնում եմ: Զանգում եմ հայտարարության մեջ նշված համարով: Ալո, բարև ձեզ, ես...ես հայտարարություն եմ կարդացել, աշխատանքի համար, հարցազրույցի եմ գալիս, բայց հասցեն...հասցեն ինչ-որ...եթե դժվար չէ, կարո՞ղ եք մոտավորապես բացատրել՝ ինչպես գտնեմ...եթե իհարկե... Լսափողի մեջ կչկչոց ու կենդանու խրխինջ է լսվում...Ալո, ալո, լսում ե՞ք ինձ...Նորից եմ փորձում: Համարը գոյություն չունի: Երևի կապից է: Երթուղայինը դատարկվեց: Վերջին կանգառ: Իջնում եմ: 

Նեղ, կարճ, ուղիղ փողոց է: Ոչ կորություն կա, ոչ աջու ձախ: Էս փոքր փողոցում գործարան եմ փնտրում: Նորից եմ փորձում զանգել: Կապ չկա: Փողոցի երկու կողմում քարե տնակներ են: Քարերն անձրևից թրջվել, բայց չեն մաշվել: Մտածում եմ՝ դեռ մի հարյուր տարի էլ մարդիկ կարող են բնակարանների մասին չմտածել. տնակները դեռ կանգուն կլինեն: Ոչ մի պատուհանից լույս չի երևում: Փողոցում անձրևի ձայն է ու մառախուղ: Շարժվումեմ առաջ: 

Հեռվում շարժում եմ նկատում: Քայլերս արագացնում եմ, որ անցորդին բաց չթողնեմ: Կովերի ինչ-որ խումբ է լցվել փողոց ու անկանոն առաջ է գալիս: Փորձում եմ հովվին գտնել: Չկա: Շարունակում եմ ճանապարհս: Դիմացի մայթից մի սև ուրվագիծ է իմ կողմ վազում: Տարիքով մարդ է: Հետ-հետ նայելով՝ արագ-արագ քայլում է: Ժպտում եմ, պատրաստվում մոտենալ, բայց մարդն առանց քայլերը դանդաղեցնելու հավասարվում է ինձ, ականջիս հայհոյում ու առաջ վազում: Ժպիտը դեմքիս քարանում եմ: «Ան, կարմիր կոշիկներդ, կարմիր կոշիկներդ, Ան, մի քիչ էլ դիմացի, ամենաբարձր վարձատրող հիմնարկն է, կոշիկներդ, Ան, կարմիր, փայլուն, նոր...». մտքումս կրկնում եմ ու փորձում ինձ շարժել տեղիցս: 

Աշխատում եմ ուշադիր քայլել. փողոցը կովերի  թրիքով է ծածկված: Այն խառնվել է անձրևին ու ջրի հետ տարածվում է: Քիչ անց կողքովս մեքենա է անցնում: Արագ է գնում. մեքենան էլ՝ մեծ, սև, զրահապատ, մգեցված ապակիներով, սևից բացի միակ գույնը անիվների թրիքն էր: Անիմաստ է կանգնեցնելը: Երևի «Անդորրի» գործարանի աշխատակիցէր: Երևի արդեն մոտենում եմ: Ոգևորված առաջ եմ գնում: 

Տներից մեկի ցանկապատի տակ ինչ-որ կծկված կերպարանք է երևում: Դանդաղ մոտենում եմ,մի քանի մետր հեռավորության վրա կանգնում: Ուշադիր, կասկածող հայացքով զննում է ինձ ոտքից գլուխ, կարծես հարցնում է՝ կարելի՞ է մոտենալ, թե՞ ոչ: Համոզվում է, մոտենում ու ձեռքը պարզում: Մուրացկան է կամ շրջմոլիկ: Սրանց մեծ մասը մոտենալուց առաջ դեռ հեռվից փորձում են հասկանալ ինչացու՞ ես, ի՞նչ տրամադրություն ունես, շտապու՞մ ես, թե՞ զբոսնում, հայացքով հարցնում են, հետո նոր մոտենում, ուզելիքը խնդրում, գնում: Ի տարբերություն շատերիս՝ սրանք ավելի մարդկային են: Մենք իրար հաճախ վրաերթի ենք ենթարկում առանց շրջվելու՝ փողոցի կատուների ու շների պես: Տղամարդուց օղու հոտ էր փչում, աչքերի մեջ ապրող մարդու փայլ կար: Կարելի էր ենթադրել, որ փողը խմիչքի, կանանց ու երևի ծամելու մի բանի վրա էր ծախսելու: Կարիքի մասին լեգենդներ չպատմեց: Տղամարդը սրանց էն տեսակից է, որ փող ուզելու համար առանձնապես պատճառ չեն հորինում: Փողը պետք է, որովհետև չկա: Սրանց ապրելու համար պետք է մի խուրձշիշ, մի խուրձ ծամելիք ու մի էդքան էլ կին: Ձեռքս տարա գրպանս, ունեցածս մանրը լցրի ափի մեջ ու դարձա մի տեսակ ավելի ինքնավստահ: Բարև ձեզ, ես...ես...էս փողոցում...մի խոսքով՝ գործարան եմ փնտրում, անդորր արտադրող գործարան է, աշխատանքի համար եմ եկել, կարո՞ղ եք օգնել, ես... ուղղակի...մմմ...չեմ գտնում, մառախուղը մի կողմից, կովերը՝ մյուս կողմից, մարդ չկա, երթուղայիններ չեն անցնում...ես...չգիտեմ...դուք տեղացի՞ եք, հա՞: Լռություն: Լսեք, ես կվճարեմ, երևի դրամն էր, հա՞, քիչ, կավելացնեմ, շուտով հարստանալու եմ, համ էլ, ես...ես.. կարմիր, փայլուն...մմմ... կօգնե՞ք: 

Տղամարդը ձեռքիցս բռնեց, նստեցրեց իր կողքը՝ ցանկապատի տակ ու նշան արեց, որ սպասեմ: 

Չգիտեմ՝ քանի րոպե կամ ժամ անցավ, բայց երեկոյան կողմ մառախողը ցրվեց: Հեռվում խանութի լուսավոր վահանակ երևաց՝ «Ապագա» մինիմարկետ: Տներն առաջվա պես մութ էին: Տղամարդը ձեռքիցս բռնած ինձ առաջ տարավ:Փողոցը ծայրից ծայր լցված էր հեռախոսախցերով՝ ամեն մեկի մեջ մի մարդ: Ես մրսած էի, սոված, արդեն մթնում էր ու զարմանալու ժամանակ չկար: Պետք էր շտապ ճշտել գործարանի տեղը: Վազելով մոտենում եմ առաջին հեռախոսախցին. ներսում պապիկ է նստած, խոսափողն ականջին՝արագ-արագ խոսում է: Փորձում եմ դուռը բացել, չի բացվում: Նորից եմ փորձում. անհույս է: Դռան վրա մանր տառերով ինչ-որ հասցե է գրված, իսկ կողքին թվային տախտակ է, իսկ վրան գրված: Ժամանակ չունեմ: Արագ վազում եմ մյուս խցի մոտ: Ներսում նախկինս է: Ուրախանում եմ: Հեռախոսով է խոսում: Փորձում եմ ներս մտնել, բայց դուռը նորից փակ է: Խցի վրա նույն մանրատառ հասցեն է: Հանում եմ աշխատանքի հայտարարության թուղթս, գործարանի հասցենհամեմատումգրության հետ՝ նույն հասցեն է: Ուրախացած ապակին եմ թակում: Անունն եմ տալիս: Փորձում եմ հասկացնել, որ խոսել եմ ուզում կամ գոնե զանգել: Չի նկատում: Գոռում եմ,դերասանությունանում: Զրույցն ընդհատում է, ինչ-որ բան է ինձ անտարբերասում ու շարունակում խոսել: Բերանը բացվում-փակվում է: Ոչինչ չեմ լսում: Վազում եմ հաջորդ խցի մոտ, հետո մյուսի, երրորդի... Տասնյակներով փորձում եմ: Բոլոր խցերը փակ են, վրան նույն հասցեն, մարդիկ ռոբոտանման, անտարբեր, հաճախ ինձչեն էլ նկատում.խոսում են, խոսում, խոսում, իսկ նկատողներն էլ մի երկու բառ են անտարբեր շպրտում, որ դրսիցսկի չի էլ լսվում: Ակվարիումների մեջ փակված ձկների են նման: 

Անձրևը չի դադարում: Ոտքերս լրիվ ջուր են: Ոչ մարդ կա, ոչ կապ, ոչ էլ երթուղային: Նորից հայտնվում է մուրացկանը, սկսում եմ հետևից քայլել, տանում է էն կանգառը, որտեղ իջել էի, ու փախնում: Մութ կանգառում մեկ ազատ հեռախոսախուցկա, դուռն էլ՝ բաց: Մոտենում եմ: Վրան գրություն եմ կարդում՝ «ԵԼՔ ՉԿԱ»: Չէ, չեմ մտնելու, չէ, չէ, չեմ մտնի, երբեք, կարմիր կոշիկ եմ ուզում, փայլուն, կարմիր, նոր, կարմիր կոշիկներ: Մի քանի ժամ էլ եմ փողոցում անիմաստ պտտվում: Ամեն անգամ նույն խցի մոտ եմ վերադառնում: Հեռվից շների հաչոց է սկսվում: Ոտքերս սառույց են: ԵԼՔ ՉԿԱ: Քթիս տակ հայհոյելով մտնում եմ «Ապագա» մինիմարկետ, հավաքածս ամբողջդրամովաբսենթ ու խմիչք եմ գնում, փողն ինչ-որ սարքի եմ վճարում, վերադառնում եմ կանգառ: Հագիս ցեխոտ կոշիկները հանում եմ, տշում մոտակա ջրափոսի մեջ: Մտնում եմ ազատ հեռախոսախուցը: Ներսում տաք է: Դուռը շրխկալով փակվում է: Ստուգում եմ: Էլ չի բացվում: ԵԼՔ ՉԿԱ: Ներսի կողմից դռան վրա ցուցանակ է ճոճվում. 

«ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ՏԵՎՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ 24 ԺԱՄ.

մաղթում ենք հաճելի աշխատանքային օր» 

Հեռախոսը զանգում է: Վերցնելու փոխարեն՝ նստում եմ հատակին: Հեռախոսը զրնգում է: Ուսապարկիցս հանում եմ խմիչքն ու ծխախոտը: Հեռախոսը զրնգում է: Ծխախոտ եմ կպցնում: Հեռախոսը զրնգում է: Կում եմ անում: Հեռախոսը զրնգում է: Աչքերս փակում եմ ու շարունակում երազել կարմիր կոշիկներիս մասին: 

ԵՐԵԿ ԱՌԱՎՈՏՅԱՆ.

gmail 

Բարև, տխուր եմ շատ: 

Էսօր նորից հանդիպել ենք: Ես էի գնացել մոտը: Հիվանդ էր. տուն գնացի: Փաստորեն՝ ճիշտ էին ասում. մենակ էր ապրում: Տունը մռայլ, փոշոտ, համեստ, բայց ճաշակով միսենյականոց էր: Միտեղանոց անկողին, մի սեղան, մի զույգ աթոռ ու սենյակն արդեն լիքն էր, շնչելու օդ չկար: Ամեն ինչից դեղի հոտ էր գալիս: Մեծ գրադարան ուներ: Սեղանի գիրքը որ ասեմ, ծիծաղից կմեռնես՝ Հայդեգեր: Փաստորեն՝ ճիշտ էիր: 

Իր մասին էր պատմում: Խեղդվում էի դեղերի հոտից: Հա կրկնում էր. «ուշացել եմ, շատ եմ ուշացել, իսկ հիմա ամեն րոպես կարող է դանդաղ ու առանց ավելորդ էմոցիաների վերջինը դառնալ, պուճուրս»: Ու էլի սենց բաներ: Ինքը խոսում էր արձանի անտարբերությամբ, ես քարացել էի: «Ինչի՞ ա էս ամենն ինձ պատմում, ինչի՞ ա պատմում, ինչի՞...»: Վախից մեռնում էի, արդեն չէի տարբերում՝ իմ մասին էր խոսու՞մ, թե՞իր, իր անցա՞ծն էր, թե՞ իմ գալիքը: Վախենում էի, ու ոչ թե ինձ համար, այլ՝ինձնից: Երկուսս էլ գիտեինք, որ պատահական չի ինձ պատմում, թե ոնց ինքն այլևս չեղավ, ոնց չդարձավ, ոնց կորեց, ոնց է գնում: Ուզում էի երկուսիս փոխարեն բարձր ոռնալ: Կոկորդս սեղմվում էր, ու սենյակի պատերն էլ քիչ-քիչ իրար էին մոտենում: Մենախոսում էր: Ես սուս էի ու աթոռիս հենակն էի ճանկռտում: Ուզում էի կեսից ընդհատել,հետո հասկացա, որ ընտրության հնարավորությանս ժամանակը վաղուց անցել է, պետք չէր մոտը գալ, պետք չէր լսել, խոսելու կարիք էլ չկար: Մենք նույն մարդը չենք, ու վերջին հաշվով՝ ես իր հետ կապ չունեմ: 

Կեսից չդիմացա, փորձեցի մի քանի կցկտուր բառերով համոզել, որ դեռ շատ ուշ չի, թող գոնե գիրքն ավարտի (դե էն որ միշտ պատմում էր, որ ուզում է սկսել), անպայման կհրատարակենք,կմնա... Չի պատասխանում, գիտեմ, որ չի անի, գիտեմ, որ ուշ է, շատ ուշ: Լռեցի: Անիմաստ հույս տալու մեջ ինչ-որ ստորություն կա: Դե, եսիմ, երևի: Էլ չէի համոզում, բայց ոչ էլ նախկինի պես կարողացա ասել՝ ամեն ինչ լավ է. մտածում եմ՝ մարդ կարող է չստացվի, ձախողվի, սպանվի, հաջողության հասնի կամ մի ուրիշ բան, բայց մենակ չկորի, էլի: 

Նոր «Լևիս» ջինս էր հագին ու բամբակյա կապույտ վերնաշապիկ, դեմքին՝ բարի ժպիտ. արդեն շփոթում եմ՝ շատ մեծ է, թե՝ դեռ երեխա: Հագին կոշիկ չկար: Պատերը սեղմվում էին: Հասկացա, որ դուրս գալու միտք չունի: Եթե մոտը մնամ, ես էլ եմ ճզմվելու պատերի արանքում: Առանց բառ ասելու դուրս վազեցի մոտից, որ փողոցում թեթևանամ, պետք է ուժեղ լինել, ուժեղ, մի օր, երևի,երևի, մի օր... 

Հ.Գ.Դուրս գալիս ելքի դռան մոտ ոտքերիս տակ ընկան նրա մեծ կոշիկները՝ հին, մաշված, վրան կնճիռների չափ ճաքեր, հավանաբար երեկվա անձրևից դեռ թաց, անհավասար կապիչներով: «Անհնար է սրանցով քայլել»: Ինձ նոր, կարմիր, փայլուն կոշիկներ են պետք: 

Ան

Լուսանկարը` Տարոն Պետրոսյանի