Հայաստանը չի համարվում թմրամիջոցներ արտադրող հիմնական երկիր, սակայն թմրամիջոցների խնդիրը չի շրջանցում նաեւ Հայաստանը: «Այսօր Հայաստանի եւ հարակից երկրների միջեւ սահմանափակ տրանսպորտային շարժը երկիրը թմրամիջոցների առաքման երկրորդական ճանապարհ է դարձրել»,- մեզ հետ զրույցում նշեց ՀՀ ոստիկանության թմրաբիզնեսի եւ թրաֆիկինգի դեմ պայքարի վարչության պետ Նազարեթ Մնացականյանը:

Պարոն Մնացականյանի խոսքերով` ՀՀ-ն` իբրեւ թմրամիջոցների առաքման երկրորդական ճանապարհ, մեր անմիջական հարեւաններից օգտագործում է հատկապես Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը. «Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից մաքսանենգ ճանապարհով, շատ դեպքերում` ցամաքային տրանսպորտային միջոցով, ներմուծվում է աֆղանական ափիոնը: Օդային ճանապարհով թմրամիջոցները Հայաստան են ներկրվում Թուրքիայից` հերոին տեսակի, ՌԴ-ից եւ միջինասիական երկրներից: Հերոինի հետ մեկտեղ բերվում է նաեւ ափիոն, իսկ եվրոպական երկրներից ներմուծվում են կոկաին եւ սինթետիկ տեսակի թմրամիջոցներ»: 

Հայաստանում առավել օգտագործվող թմրամիջոցը մարիխուանան է, այն աճում է հանրապետության ողջ տարածքում: ՀՀ ոստիկանության հասարակայնության հետ կապերի վարչության պետ Սայաթ Շիրինյանի տրամադրած տվյալներով` 2007 թ. առաջին 6 ամիսների ընթացքում իրավապահ մարմինների ձեռնարկած օպերատիվ հետախուզական միջոցառումների շնորհիվ հայտնաբերվել եւ առգրավվել են շուրջ 8,5 կգ տարբեր տեսակի թմրամիջոցներ: Այս թմրամիջոցներից 2 կգ ափիոնը ներկրվել է Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից` Մեղրու եւ Զվարթնոց օդանավակայանի մաքսային սահմանային անցակետով, իսկ շուրջ 160 գրամ ափիոն ներմուծվել է Տաշքենդից` Տաշքենդ-Սարատով-Մոսկվա-Երեւան օդային երթուղով: 

«Նկատվում է ծանր սինթետիկ տեսակի թմրամիջոցների ներկրման աճի միտում եվրոպական երկրներից: Օրինակ` այս տարվա օգոստոսի 19-ին Ամստերդամ-Երեւան չվերթով Հայաստան էր ներկրվել 33,38 գրամ կոկաին, օպերատիվ տեղեկություններ կան, որ Ֆրանսիայից Հայաստան է ներմուծվում սուբուտեքս տեսակի թմրամիջոց, օպերատիվ միջոցառումներ են իրականացվում այս ուղղությամբ: ՌԴ-ից օդային ճանապարհով ներմուծվել է 150 գրամ հերոին: Հայտնաբերվել է 6,5 կգ մարիխուանա, որն ունի տեղական ծագում»,- տեղեկացրեց պարոն Շիրինյանը: 

Այս թմրամիջոցները հայտնաբերվել են 451 հանցագործությունների բացահայտման արդյունքում: Բացահայտված դեպքերով պատասխանատվության են ենթարկվել 221 անձինք, որոնցից 62-ը նախկինում եղել են դատված: 221 դատապարտվածներից 6-ը կին են: Այս տարի թմրամիջոցների ապօրինի ներկրման մեջ անչափահասներ չեն հայտնաբերվել: Այս օրերին ՀՀ ոստիկանությունն իրականացնում է «Կանեփ-Կակաչ-2007» համալիր օպերատիվ կանխարգելիչ գործողությունը, որի նպատակն է հայտնաբերել եւ ոչնչացնել ինչպես վայրի աճած, այնպես էլ բնակչության աճեցրած կանեփի եւ կակաչի կանաչ զանգվածները: 

Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարն ավելի արդյունավետ դարձնելու համար 2007 թ. փետրվարի 20-ին ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի հրամանով դատախազության քննչական վարչության կազմում ստեղծվել է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարի բաժին: «Մեր բաժնի քննչական գործողությունների արդյունքում բացահայտվել եւ ընթացք է տրվել 59 քրեական գործ, որոնցից 42-ը` 110 անձի նկատմամբ, ուղարկվել է դատարան, 3 քրեական գործ` 4 անձի նկատմամբ, կասեցվել է, 14 գործ` 37 անձի նկատմամբ, նախաքննության փուլում է, եւ 8 մեղադրյալներ գտնվում են հետախուզման մեջ»,- տեղեկացրեց նորաստեղծ բաժնի պետ Վարդան Մուրադյանը: 

Ինչպես ՀՀ ոստիկանության, այնպես էլ ՀՀ դատախազության տրամադրած տեղեկատվության համաձայն` Հայաստանում թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության մեջ հատկապես ակտիվ են Իրանի Իսլամական Հանրապետության քաղաքացիները: Դատախազությունը նախաքննության ընթացքում բացահայտել է նաեւ մաքսանենգության 9 դեպք, որոնցով մաքսանենգություն կատարած անձանցից 4-ը Իրանի Իսլամական Հանրապետության քաղաքացիներ են: 

«Քրեական գործի նախաքննության ընթացքում հիմնավորվել է շուրջ 10 կգ ափիոն տեսակի թմրամիջոցի իրացման դեպք, առգրավվել է առանձնապես խոշոր չափի` մոտ 4 կգ, ափիոն, մարիխուանա բուպրենորֆին թմրամիջոց պարունակող սուբուտեքս տեսակի դեղահաբեր, առանձնապես խոշոր չափի «տրամադոլ», «մեդատոն» հոգեներգործուն նյութեր, հերոին եւ թմրամիջոցներ պատրաստելու համար պրեկուրսոր հանդիսացող քացախաթթվի անհիդրիդ»,- նշեց պարոն Մուրադյանը: 

Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարն ավելի արդյունավետ դարձնելու համար այս տարվա օգոստոսի 14-ին ՀՀ գլխավոր դատախազը դիմել է նաեւ ՀՀ առողջապահության նախարարին եւ տեղեկացրել, որ առանձին դեպքերում հանցագործություն կատարած անձինք հոգեներգործուն դեղամիջոցները ձեռք են բերել կեղծ փաստաթղթերով: «Արձանագրվել են դեպքեր, երբ թմրամիջոց եւ հոգեմետ դեղեր ստացող հիվանդների մահանալուց հետո չօգտագործված թմրամիջոցներն ու հոգեմետ դեղերը ետ չեն վերադարձվել, եւ դրանք օգտագործվել են թմրամոլների կողմից»,- նշված է գլխավոր դատախազի դիմումում: 

Դատախազությունն առողջապահության նախարարությունից պահանջել է թմրամոլությամբ տառապողների համար կազմակերպել անանուն եւ կամավոր բուժում, քանի որ ՀՀ-ում թմրամոլության դեմ պայքարին խոչընդոտում է նաեւ բուժման կարիք ունեցող անձանց անվճարունակությունը եւ անանուն բուժման անկատարությունը: Հաշվի առնելով հարցի հրատապությունը` ՀՀ գլխավոր դատախազությունը գտնում է, որ թմրամոլների բուժումը պետք է լինի պետության հաշվին, հանրապետության մարզերում անհապաղ պետք է ստեղծել տոքսիկաքիմիական փորձաքննությունների հնարավորություն:

Առողջապահության նախարարությունը համամիտ է, որ կան նման խնդիրներ ու դրանք լուծելու համար պատրաստել է «Բժշկական նպատակներով թմրամիջոցների եւ հոգեմետ նյութերի օգտագործման կարգը եւ պայմանները հաստատելու մասին» հրամանի նախագիծը:

«Հարկ է նշել, որ Հայաստան թմրամիջոցներ ներկրում են ոչ միայն ՀՀ, այլեւ Իրանի Իսլամական Հանրապետության քաղաքացիները, եւ նրանցից 4-ն արդեն ենթարկվել են քրեական պատասխանատվության: Թմրամիջոցների Հայաստան ներկրման հիմնական նպատակն իրացումն է: Չի արձանագրվել որեւէ դեպք, երբ Հայաստանի տարածքը փորձել են օգտագործել մեկ այլ երկիր թմրամիջոց տեղափոխելու համար»,- մեզ հետ զրույցում տեղեկացրեց ՀՀ գլխավոր դատախազի մամուլի քարտուղար Սոնա Տռուզյանը: Հայաստանում թմրամիջոցներ իրացնողների դեմ պայքարն ավելի արդյունավետ դարձնելու համար ՀՀ դատախազությունն այս տարի մշակել է օրենքի նախագիծ եւ ներկայացրել ՀՀ կառավարության քննարկմանը: Ըստ այդ օրենքի` նախատեսվում է ապաքաղաքականացնել թմրամիջոցի օգտագործումը եւ օգտագործողների համար նախատեսել միայն վարչական պատասխանատվություն: 

«Սա կնպաստի, որպեսզի իրավապահ մարմինները չփորձեն թմրամիջոցներ օգտագործողներին հայտնաբերելով ապահովել մեծ ցուցանիշներ եւ իրենց առաքելությունը համարեն ավարտված: Եթե չլինի իրացնող, չի լինի նաեւ օգտագործող»,- կարծում է դատախազի խոսնակը: Ի դեպ, թմրամիջոցների դեմ պայքարի արդյունքում բացահայտված դեպքերը վկայում են, որ ՀՀ-ում թմրամիջոցների ներկրման ձեւերը գնալով կատարելագործվում են, թմրամոլները կամ թմրանյութեր ներկրողները ոչնչի առաջ կանգ չեն առնում: Ահա մի քանի դեպքերի նկարագրություն Հայաստանի իրավապահ մարմինների արձանագրություններից. 

2007 թ. մայիսի 29-ին Արմավիրի մարզի Մեծամոր քաղաքի բնակիչ Քաջիկ Բադալյանի «Կամազ» բեռնատար մեքենայի արգելակման տակառիկների մեջ ՀՀ գլխավոր դատախազության քննչական վարչությունը հայտնաբերել է 630 գրամ ափիոն: Բադալյանն ափիոնն իրացնելու համար Հայաստան է բերել Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից: Մեկ այլ գործով ՀՀ քաղաքացի Մ. Գասպարյանն Իրանից բեռնատար մեքենայով տարբեր տեսակի թմրամիջոցներ է բերել Հայաստան ինչպես իրացման, այնպես էլ անձնական օգտագործման նպատակով: Մեղրու ոստիկանության բաժնում կատարված անձնական խուզարկությամբ նրա մոտ հայտնաբերվել եւ առգրավվել է 470 գրամ ափիոն, գրպանի թաշկինակից` 2,1 գրամ հաշիշ, նրա «Կամազ» մակնիշի մեքենայում՝ 25,5 գրամ հաշիշ, իսկ ավտոտնակից` 4,7 գրամ մարիխուանա:

Կան ոստիկանների կողմից թմրամիջոցների իրացման դեպքեր: ՀՀ գլխավոր դատախազությունը «Նուբարաշեն» քրեակատարողական հիմնարկում բացահայտել է թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառություն: Պարզվել է, որ քրեակատարողական այս հիմնարկի կրտսեր մասնագետ Ա. Հակոբյանը 2005 թ. մինչեւ 2006 թ. ավարտն ափիոն է մատակարարել կալանավորներ Վարդանյանին եւ Շալունցին: Մեկ այլ գործով բացահայտվել է, որ թմրամիջոցների իրացմամբ զբաղվում է ՀՀ ոստիկանության ակադեմիայի հերթապահ, կապիտան Ա. Չիլինգարյանը: 2007 թ. հոկտեմբերի 2-ին Չիլինգարյանի տանը կատարված խուզարկության ընթացքում հայտնաբերվել եւ առգրավվել են թմրամիջոց հանդիսացող «Տրամադոլ-50 մգ» տեսակի 37 դեղահատ, 80 մլ ծավալով պրեկուրսոր հանդիսացող քացախաթթվի անհիդրիդ, ինչպես նաեւ` «Նալտրեկսոն ՖՎ 50 մգ» տեսակի 60 դեղահատ:

Ուշագրավ են նաեւ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության բացահայտումները: 2006 թ. նոյեմբերի 2-ին Թեհրան-Երեւան չվերթով ՀՀ քաղաքացի Ք. Առաքելյանը Հայաստան է փորձել ներկրել 155,3 գրամ ափիոն: Թմրանյութը կուլ տալու միջոցով նա պահել է ստամոքսում: Առաքելյանի ստամոքսը զարմանալիորեն տարողունակ է եղել` թմրանյութը փաթեթավորված է եղել ռետինե ձեռնոցի 40 մատիկներով եւ վրայից պատված սպիտակ պոլիէթիլենային տոպրակով: Դրանք Առաքելյանի ստամոքսից հանվել են գաստրոսկոպիկ եղանակով, երբ ԱԱԾ-ն նրան բերման է ենթարկել «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոն: 

2006 թ. փետրվարի 8-ին ՀՀ ԱԱԾ-ն հայտնաբերել է եւս մեկ դեպք: Տաշքենդ-Աթենք չվերթի ինքնաթիռը հարկադիր վայրէջք է կատարել Երեւանի Զվարթնոց օդանավակայանում ուղեւորներից մեկի՝ Ղազախստանի քաղաքացի Նաիլյա Կոլդինայի առողջության կտրուկ վատթարացման պատճառով: Կոլդինան անգիտակից վիճակում տեղափոխվել է «Մալաթիա» բժշկական կենտրոն, որտեղ նրա ներքնազգեստի մեջ հայտնաբերվել է 395,1 գրամ հերոին: Պարզվել է, որ Կոլդինան եւ նրա ընկերուհին` Ռոզա Սադիբալդիեւան, Տաշքենդ-Աթենք չվերթով փորձել են տեղափոխել 1 կգ հերոին, որը պահել են ստամոքսում եւ հաստ աղիքում, սակայն Կոլդինայի հաստ աղիքում պահված փաթեթներից մեկը բացվել է, որի հետեւանքով էլ առողջական վիճակը կտրուկ վատացել է: Պարզվել է նաեւ, որ այս կանայք թմրամիջոցների ապօրինի տեղափոխմամբ զբաղվում են 2002 թ.-ից, թմրանյութերը ձեռք էին բերում Իրանում: 

Հաշվի առնելով, որ թմրամիջոցները ՀՀ են ներկրվում հիմնականում Իրանից` ՀՀ Մաքսային պետական կոմիտեն Մեղրու մաքսակետում նախաձեռնել է բարեփոխումների նոր գործընթաց:

«Մենք բարելավել ենք շենքային պայմանները, աշխատանքային պայմանները համապատասխանեցրել ենք ժամանակակից չափանիշներին: Բոլորովին վերջերս տեղադրեցինք ռադիոակտիվ նյութեր հայտնաբերող սարքավորումներ, որոնք տարածաշրջանում իրենց տեսակով առայժմ միակն են»,- տեղեկացրեց Մեղրու մաքսակետի պետ Սամվել Սաֆարյանը: 

Նրա խոսքերով` նոր սարքավորումն ի վիճակի է ճառագայթային զննման ենթարկել բեռնատար մեծ մեքենաներով տեղափոխվող մինչեւ 40 տոննա բեռը: Սարքի օգնությամբ հնարավոր կլինի տեսնել բեռնատարում եղած ամեն ինչ` անգամ հնարավոր թաքստոցներում պահված թմրանյութը, զենք-զինամթերքը, թանկարժեք քարերը, ոսկեղենը, մի խոսքով` ցանկացած մաքսանենգ ապրանք: Ընդ որում` սարքն այդ ամենը կարող է արձանագրել նույնիսկ այն դեպքում, երբ թաքստոցի պատերի հաստությունը կես մետրից ավելի է: Նման 2 սարքավորում ԱՊՀ երկրներից միայն Ղազախստանն ունի, սակայն դրանք իրենց հզորությամբ (400 մեգաէլեկտրոն վոլտ) զիջում են Մեղրու մաքսակետի սարքավորմանը (600 մեգաէլեկտրոն վոլտ): Նոր սարքի օգնությամբ հնարավոր կլինի բեռնատարների զննումը մի քանի ժամվա փոխարեն իրականացնել մի քանի րոպեում: 

Սամվել Սաֆարյանի ասելով` նախորդ տարի հայ-իրանական սահմանով մուտք է գործել 20.245 բեռնատար ավտոմեքենա, իսկ 2007 թ. հունվարից մինչ օրս` 11.134 բեռնատար: 

Մաքսային պետական կոմիտեն վերջերս բացահայտել է ՀՀ թմրամիջոցների ներկրման եւս մեկ դեպք: «Զվարթնոց» մաքսատան ուղեւորների մաքսային հսկողության բաժնի եւ մաքսանենգության դեմ պայքարի վարչության «Զվարթնոց» բաժնի աշխատակիցները Ամստերդամ-Երեւան չվերթով ժամանած ուղեւորների ուղեբեռների ռենտգեն մոնիտորով զննման ժամանակ նրանցից մեկի ուղեբեռում նկատել են ոչ համասեռ զանգվածներ: Մաքսավորները թույլատրել են ուղեւորին դուրս գալ մաքսային հսկողության գոտուց, ինչից հետո նա օդանավակայանի ժամանման սրահում ուղեբեռը հանձնել է մեկ այլ քաղաքացու: Վերջինս արդեն իր ուղեբեռով հրավիրվել է մաքսային զննման սենյակ: «WRIGLIS» տեսակի կարտոֆիլային չիփսերի 5 տուփերում հայտնաբերվել է 16 փաթեթ՝ 235.65 գրամ մարիխուանա եւ մեկ փաթեթ՝ 33.83 գրամ կոկաին: 

Մաքսավորներին հաջողվել է բացահայտել նաեւ թմրամիջոցի` ԱՄՆ-ից ՀՀ ներկրման դեպքեր: 2006 թ. մարտի 12-ին ՄՊԿ մաքսանենգության դեմ պայքարի վարչության եւ «Զվարթնոց» տարածաշրջանային մաքսատան աշխատակիցները «Զվարթնոց» օդանավակայանի բեռնային համալիրում ԱՄՆ-ից FedEx փոստային ծառայության միջոցով ուղարկված ծանրոցում հայտնաբերել եւ կանխել են մեծ քանակությամբ կոկաինի ապօրինի ներկրումը հանրապետություն: Թմրամիջոցը թաքցված է եղել մոմերի մեջ նախապես պատրաստված գաղտնարանում: ՀՀ փորձագիտական կենտրոնի կենսաբանական եւ սննդային հետազոտությունների լաբորատորիայի ավագ փորձագետ Վահե Զոհրաբյանի խոսքերով` նման մաքրության եւ նման քանակի (139 գրամ) թմրամիջոց կենտրոնի պրակտիկայում հանդիպում է առաջին անգամ: 

Ի դեպ, ՀՀ ոստիկանությունը, գլխավոր դատախազությունը, ԱԱԾ-ն եւ Մաքսային պետական կոմիտեն գոնե վերջին կիսամյակում Հայաստանի մյուս գործող՝ հայ-վրացական սահմանի վրա թմրամիջոցների փոխադրման որեւէ դեպք չեն արձանագրել: 

Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարն ավելի արդյունավետ դարձնելու համար ՀՀ կառավարությունը մի քանի տասնյակ միջպետական պայմանագրեր է կնքել կազմակերպված եւ հանցագործությունների այլ տեսակների դեմ պայքարում համագործակցելու մասին: Բոլոր փաստաթղթերում թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարը նշված է առանձին կետով: Միայն այս տարի ՀՀ ոստիկանությունը բազմաթիվ նոր համաձայնագրեր է կնքել ոչ միայն ԱՊՀ, այլեւ Կիպրոսի, Լեհաստանի, Ֆրանսիայի, Եգիպտոսի եւ այլ երկրների համապատասխան մարմինների հետ: Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարի խնդիրը քննարկվեց նաեւ ԱՊՀ անդամ պետությունների ՆԳ նախարարների խորհրդի նիստերում: Այս հարցը քննարկվեց նաեւ ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի հակաահաբեկչական կոմիտեի պատվիրակության 2007 թ. սեպտեմբերին Հայաստան կատարած այցի ընթացքում: 

Հոդվածը պատրաստվել է «Թայմեր» թերթի (Վրաստան, ք. Ռուսթավի) պատվերով ԵՄ աջակցությամբ իրականացվող ծրագրի շրջանակներում