Թուրքերն այսօր բացահայտ խոսում են Օսմանյան կայսրության վերականգնման մասին: Իհարկե, դա ուզում են անել այլ փաթեթավորմամբ, սակայն էությունը դրանից չի փոխվում: Եվ սա պարզապես խոսակցությունների մակարդակով չէ, այլ կա հստակ ձևակերպված և իրականացվող պետական քաղաքականություն: Եթե ժամանակին Լենինը Ռուսաստանյան կայսրությունը կոչել է «ժողովուրդների բանտ», ապա Օսմանյան կայսրությունը հաստատապես կարող ենք կոչել «ժողովուրդների սպանդանոց»: Խոսքը հենց ա՜յդ սպանդանոցի վերականգնման մասին է:

Աշխարհում չի եղել որևէ այլ պետական միավորում, գոնե վերջին հինգ հարյուր տարվա մեջ, որտեղ այլազգիները և այլակրոնները պետական մակարդակով և օրենսդրորեն ենթարկված լինեն բազմաբնույթ խտրականության, դաժան ջարդերի և, ի վերջո, աննախադեպ ցեղասպանության:

Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ կլիներ, եթե գերմանացիները խոսեին Երրորդ ռայխի կամ դրա ազդեցության վերականգնման մասին: Իսկ մենք լռության մատնեցինք և լռության ենք մատնում թուրքական նման հայտարարությունները: Փոխանակ, որպես այդ կայսրության և դրա իրավահաջորդի կողմից ցեղասպանության ենթարկված և հայրենազրկված ազգ ու պետություն՝ ամեն քաղաքական խաչմերուկում բողոքեինք դրա դեմ:

Թերևս մեր ակնկալիքն այն է, որ թուրքերը երախտագիտությամբ կփոխադարձեն մեր զուսպ վարքին: Երջանիկ միամտություն, որը կարող է ունենալ միայն թուրքերին չճանաչողը: Մի՞թե պարզ չէ, որ Օսմանյան կայսրության վերականգ­նումը, անկախ նրա դրսևորման ձևից, նշանակում է Հայաստանի Հանրապետության վերջը:

Օրեր առաջ աշակերտի պարզ հարցին՝ Հայաստանի ապագա սահմանների վերաբերյալ, Սերժ Սարգսյանը տվել է բավականին մեղմ, խիստ ընդհանուր, ես կասեի՝ խուսափողական, պատասխան: Ավելին, նա ըստ էության ասել է, որ ինքը մտադիր չէ Թուրքիային որևէ պահանջ ներկայացնելու, քանի որ իր սերնդի գործը համարել է ավարտված: Նա չի ասել, որ որպես Հայաստանի Հանրապետության նախագահ՝ ամեն ինչ անելու է, որ վերջ դրվի Թուրքիայի կողմից Հայաստանի Հանրապետության տարածքի, կրկնում եմ՝ Հայաստանի Հանրապետության տարածքի և ոչ թե վերացական հայկական հողերի՝ Թուրքիայի կողմից ապօրինի ռազմակալմանը:

Այս միջադեպը երևի աննկատ կմնար, եթե չլիներ Թուրքիայի բարձրացրած աղմուկը: Իսկ ո՞րն է Թուրքիայի նպատակը տվյալ դեպքում: Կարծում եմ՝ հերթական անգամ Հայաստանից հավաստիացումներ պոկելն (իսկ դա մի անգամ արդեն ամրագրվել է արձանագրությունների մեջ) առ այն, որ Հայաստանը Թուրքիայից որևէ պահանջ չունի, այսինքն՝ ուրացման քաղաքականության միջոցով Հայաստանի հերթական ստորացումը միջազգային հարաբերու­թյուններում:

Թուրքիայի այսօրվա վարքի մեջ է դրսևորվում նաև տխրահռչակ հայ-թուրքական արձանագրությունների գաղտնիքը: Շատերն ասում են՝ Թուրքիայի ինչի՞ն էր պետք ստորագրել տալ արձանագրությունները՝ նախապես իմանալով, որ դրանք չի վավերացնելու: Ոնց թե՝ ինչին էր պետք, բա հայոց պետականության հրապարակային ստորացո՞ւմը: Թուրքիան աշխարհին ցույց տվեց, որ իր հետ հարաբերությունների համար հայերը պատրաստ են գնալ գրեթե ամեն ինչի, ամեն ուրացումի:

Սա գործնական հարթության վրա, իսկ խորքային առումով Թուրքիայի նպատակներն ավելի վտանգավոր են: Թուրքիան հայերին ուզում է զրկել անգամ երազելու իրավունքից: Թուրքերը մեզ զրկել են գրեթե ամեն ինչից, իսկ հիմա էլ ուզում են զնդանել մեր ոգին և շղթայել մեր միտքը:

Զրկեք ցանկացած ազգի երազելու ունակությունից, և նա ազգից կդառնա սպառողական շուկա: Երազանքը, անգամ անիրականանալի թվացող երազանքը, ազգի ոգու աղն է, որը փրկում է այդ ոգին փչանալուց:

Արա Պապյան
Մոդուս վիվենդի կենտրոնի ղեկավար
27 հուլիսի, 2011թ.