2011-08-08 13:08:08

Դուրեանի գանկին ուղեւորութիւնը՝ Սկիւտարէն Երեւան

Որպէս հաւաքականութիւն մեծ մեռելներուն հետ հարցեր կ'ունենանք յաճախ։ Գրողներու, ազգային-հասարակական դէմքերու դիակները շատ անգամ վէճերու առարկայ են։ Խնդիրը չի սահմանափակուիր հանգուցեալները Հայաստան տեղափոխելու, այնտեղ վերաթաղելու նիւթով միայն, քանի որ Հայաստանի մէջ ալ երբեմն ենթական թաղելը հարցման նշաններ կը յառաջացնէ։ Թաղե՞լ։ Զմռսե՞լ։ Սիրտը պահե՞լ։ Մարմինը հրկիզե՞լ։ Եւ նման հարցումներ... Այլազան օրինակներով գրութիւնը ծանրաբեռնելու փոխարէն, անդրադառնամ Պետրոս Դուրեանի գանկին վերաբերող նիւթին, որ ուղղակիօրէն կ'առընչուի նաեւ մեր համայնքին։

Թերթին մէջ վերջերս հետաքրքրական լրատուութիւն մը հրապարակուեցաւ, որ արտատպուած էր «Հետք»էն։ Թաղե՞լ Պետրոս Դուրեանի գանկը, որ տարիներ առաջ տարուած է Հայաստան եւ ի պահ դրուած Գրականութեան թանգարանին մէջ, թէ՝ որպէս ցուցանմոյշ, պատմական թանկագին աւանդ շարունակել պահել։

Նոյն լրատուութենէն կը հասկնանք, թէ այս նիւթը հարց մըն է Հայաստանի անկախացումէն մինչեւ այսօր։ Մշակոյթի նախարարներ, Երեւանի քաղաքապետներ, թանգարանի տնօրէններ փոխուած են, սակայն հարցը չէ փոխուած, մնացած է անլուծելի։ Պատասխանատու մըն ալ յայտնած է, թէ նիւթը ամենեւին թաղելը կամ չթաղելը չէ, այլ՝ յուղարկաւորութեան արարողութեան կազմակերպումը։ Կազմակերպե՞լ, թէ ոչ։ Ճիշդ որ պարոնեանցու եղած ենք...

Վերջերս «Քուլիս»ին մէջ պատահաբար պատահեցաւ յօդուած մը, որ կը վերաբերէր Պետրոս Դուրեանի գանկի ոդիսականին։ Հեղինակն է Ստեփան Ոսկեան, որ պոլսահայ համայնքին մօտաւոր անցեալի անմոռանալի անուններէն մէկը եղած է, որպէս հասարակական դէմք։ Զինքը մանաւանդ դեռ կը յիշեն գաղութիս գատըգիւղաբնակ հատուածը ու անպայման պէտք է յիշեն դպրեվանքցիները, որոնց խնամակալութեան հիմնադիր անդամն ու կրթօճախին շինարարը եղած է։

Ոսկեան կը պատմէ, թէ 1959-ին, Պաղլարպաշըի գերեզմանատան ապասեփականացման շրջանին, երբ առջեւի շարքի շիրիմները կը տեղափոխուէին աւելի խորերը, Պետրոս Դուրեանի առաջին կարգին վրայ գտնուող գերեզմանէն դուրս կը հանուին ոսկորները ու կ՚ամփոփուին մաքուր տոպրակի մը մէջ, կրկին խնամքով թաղուելու համար։

Ոսկեան այս աշխատանքի ժամանակ բանուորի մը ձեռքին կը նկատէ գանկը, զոր կ'առնէ ու ցոյց տալով ժամանակուան պատրիարքին՝ Գարեգին արք. Խաչատուրեանին (որ ներկայ է ու կը հետեւի սիրելի ուսուցչին՝ Եղիշէ արք. Դուրեանի եղբօր, տիրամօր ու իր տիրամօր մասունքներու տեղափոխման աշխատանքին), կ՚առաջարկէ «այս գանկը փոխանակ փոսին մէջ լքեալ փոշիացնելու» յաւերժացնել՝ նուիրելով Ս. Խաչ Դպրեվանքի գրադարանին, որպէսզի նոր սերունդը ունենայ «շօշափելի փառասիրական պարծանքը իր հոգեկան աշխարհին մէջ»։

«Պսա՛կ ընդունելի գտայ խոհուն բաղձանքդ...», կը պատասխանէ ալեհեր պատրիարքը ու իր մօտ կանգնած բարապան Կարպիսին կը պատուիրէ գանկը թանկագին մասունքի մը նման պահել մեծ զգուշաւորութեամբ։ Գանկը կը դրուի տուփի մը մէջ եւ սակայն, փոխանակ Ս. Խաչ Դպրեվանքի, կը տարուի պատրիարքարան։

Դուրեանի գանկը երկար ժամանակ մոռացութեան կը մատնուի։ 1961-ին կը վախճանի Գարեգին արք. Խաչատուրեան պատրիարքը, նոյն թուականին կը գահակալէ Շնորհք արք. Գալուստեանը։ Գանկը այդպէս ալ կորստեան մատնուէր թերեւս, եթէ օր մը Թեհրանէն Պոլիս չժամանէր լուսանկարիչ, լրագրող Վարդգէս Տէր-Յարութիւնեան, որ յօդուածաշարք մը կը պատրաստէր վաղամեռիկ բանաստեղծներու մասին։ Ստեփան Ոսկեան հիւրին կը պատմէ Պետրոս Դուրեանի գանկին պատմութիւնը։

Անոնք անմիջապէս կը փութան պատրիարքարան, կը ներկայանան պատրիարքին, որու արտօնութիւնը կը խնդրեն գանկի լուսանկարման համար։ Այդ պահուն ալ յայտնի կը դառնայ որ պատրիարքը անտեղեակ է նման մասունքի մը գոյութենէն իսկ։ Նիւթին իրազեկ դառնալէ վերջ, կ'արտօնէ լուսանկարել ու կը խոստանայ կարիքն ու պատշաճը խորհիլ յառաջիկային։

Աւանդապահ բարապանը՝ Կարպիս, բարեբախտաբար զգուշութեամբ ու պատասխանատուութեամբ պահած էր իրեն յանձնուած թանկագին մասունքը, զոր կը բերէ ու կը դնէ լուսանկարիչին հետաքրքիր աչքերուն ու մեքենային առջեւ։ Լուսանկարումէն յետոյ գանկը կրկին խնամքով եւ անվտանգ կը զետեղեն տուփին մէջ։

Եւ օր մըն ալ, ըստ թերթին մէջ տպագրուած լրատուութեան 1969-ին, Շնորհք արք. Գալուստեան Պետրոս Դուրեանի գանկը Պոլիսէն ծածկաբար կը տեղափոխէ Հայաստան, կը յանձնէ Վազգէն Ա Կաթողիկոսին։ Վերջինս ալ զայն կը փոխանցէ Գրականութեան թանգարանին, ուր կը մնայ այսօր ալ։ Նշեմ, թէ այս գանկոսկրով ակադեմիկոս, գանկաբան Անդրանիկ Ճաղարեան պիտի վերականգնէր Պետրոս Դուրեանի դէմքը, պիտի շինէր քանդակը։

Սկիւտարի գերեզմանատունէն դէպի Երեւանի Արամի փողոցին վրայ գտնուող թանգարանը երկարող ուղին աներեւակելիօրէն երկար է գանկի մը համար, որ ԺԹ դարուն ապրած ուղեղ մը կրած է իր մէջ։

Ժամանակը չէ՞ աւարտ մը պատրաստելու Պետրոս Դուրեանի գանկի ոդիսականին համար։ Մանաւանդ պէտք է յիշել որ յաջորդ տարի պիտի լրանայ վաղամեռիկ քերթողին 160-ամեակը։

Սեւան Տէյիրմէնճեան
«Ժամանակ», Պոլիս

#Պետրոս Դուրյան

Մեկնաբանություններ (3)

Armen 2011-08-12 19:02:28

Իսկ աննըշան եթէ մնայ Երկրի մէկ խորշն հողակոյտն իմ, Եւ յիշատակս ալ թառամի, Ա՜հ, ա՛յն ատեն ես կը մեռնիմ։ ............................................... .............................. .................. Հէգ Դուրեան, իցի՜ւ թե լինէի ես ճառագայթ, Շողշողայի դեմքիդ վրայ վայրիկ մի, ....... դուն մահացած բայց բանաստեղծական խօսքերդ անմեռ մարդիկ չեն լսեր ............ ................ Հարուստն ու կղեր թե ազգ ըզգան ու վառին, Թե «լույս և սէր» Հայ սրտերուն մեջ թառին, Թե լուսոյ դարն երկնէ «ազատ զաւակներ», Թ՚եղբայրութիւն, սիրոյ վառին կըրակներ, Թեև ըլլամ ես մեռել, Դամբանէս դուրս կ՚նետուիմ ԱԶԱՏ Հայն տեսնել:

ed 2011-08-09 09:15:33

I don’t understand why some people again and again (above all top government and church officials & Co,) are wasting ‎our resources which such issues, which could be found easily a solution?‎ Well, there is no place left any more in Komitas Pantheon , simply because the grave of ‎Andranik Markrian (for whom i have some respect) is not only too big but too expensive too ‎‎! ‎

Vartan 2011-08-08 14:41:55

I had read the original Hetq article on this matter and am glad it is still being talked about. Something needs to be done, either returning the skull to Istanbul or putting it in the Komitas Pantheon are both good solutions. In the original Hetq article someone commented on how it would not be right to leave him in Yerevan because we are repatriating far too many people and taking away the signs that Armenians ever lived anywhere else- but from that same report it seems that Tourian's Istanbul grave still exists so having one in Yerevan too does not diminish it. I do not understand why Komitas Pantheon has been co-opted by the government as a place for politicians, but Tourian would be a very fitting addition to it. If not, there should be nothing preventing a return of the skull to the Istanbul grave. It is a shame on Armenians that it has sat ignored by all but a few for so long.

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։

Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter

Բեռնվում է ...

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Դուրեանի գանկին ուղեւորութիւնը՝ Սկիւտարէն Երեւան

Մեկնաբանություններ (3)

Մեկնաբանել