Արմեն Գասպարյանը Հայաստանի ազգային պատկերասրահի հայ գեղանկարի բաժնի վարիչն է: Թանգարանում է աշխատում շուրջ 25 տարի: Պատկերասրահի առաքելությունը նա ձեւակերպում է երեք նպատակներով` հավաքել, պահպանել եւ պրոպագանդել: «Ես կուզեի, որ հանրության համար հասկանալի լիներ, որ թանգարանը գեղեցիկ իրերի գերեզմանոց չի:Թանգարանը շնչող, ապրող օրգանիզմ է»,- ասում է Արմեն Գասպարյանը «Հետքի» հետ զրույցում:

Երկար տարիներ գնումներ չեն կատարվել: Ո՞րն է պատճառը:

Ֆինանսական, միայն ֆինանսական, եւ երեւի ուշադրություն չկար հավուր պատշաճի: Բայց այդ սառույցը կոտրվեց վերջին տարիներին, իհարկե, ես չէի ասի` բավարար քանակությամբ, համենայնդեպս ֆինանսավորում կար որոշակի, եւ մենք շարունակում էինք գնումների գործընթացը:

Իսկ ո՞վ էր ֆինանսավորում:

Կառավարությունը, կոնկրետ այդ նպատակով. եթե Ազգային պատկերասրահը գնում չէր կատարում, այսինքն` այդ X գումարից որոշակի քանակությամբ մնում էր, դա ետ էր տրվելու Կառավարությանը: Այսինքն` Ազգային պատկերասրահը իրավունք չուներ այդ գումարները ծախսել այլ նպատակներով:

Իսկ ի՞նչ չափի գումար էր հատկացվում:

Չեմ կարող ասել, որովհետեւ տեղյակ չեմ:

Քանի՞ տարի է դա շարունակվել:

Վերջին 2-3 տարիներին համենայնդեպս դա աշխատում էր: Եվ բավականին լավ թանգարանային առարկաներով համալրվեցին մեր հավաքածուները: Ինձ շատ է հետաքրքրում այդ հարցը, որովհետեւ մենք ձեւագոյացնում ենք մեր հավաքածուի մեջ մոնոգրաֆիկ կամ ժամանակագրական հավաքածուներ, որոնք հետագայում խիստ անհրաժեշտ են լինելու գիտական ուսումնասիրությունների համար: Բայց անցած տարվանից այդ չարաբաստիկ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամ կոչվածը, որը դարձել է բանաձեւ, որով փակում են բոլոր դժգոհողների, մեղմ ասած, տրտնջանքները, այդ ձեւակերպումով, դա պատճառ համարելով` կասեցվել է այդ գործընթացը: Մասնագիտությանս բերումով եւ ի պաշտոնե ես որոշակիորեն տեղյակ եմ, թե մասնավորների մոտ ինչպիսի հեղինակներ եւ ինչպիսի ստեղծագործություններ են լինում, որոնք հանվում են վաճառքի: Եվ, ցավոք սրտի, մենք չկարողացանք ձեռք բերել հենց օրինակ Սուրենյանցի, համենայնդեպս Երեւանում միակ նատյուրմորտ գեղանկար աշխատանքը, որովհետեւ ֆինանսավորում չկար: Այդպիսի շատ օրինակներ կարող եմ բերել:

Ո՞վ էր վաճառում:

Տերը չի ուզում իր անունը հրապարակել, բայց որպես մասնագետ ես նկարը տեսել եմ, եւ ոչ միայն ես: Փորձագետները նայել են, փաստաթղթավորումն էլ կա, այսինքն` հեղինակային ինքնությունը հաստատված է, բայց ափսոս, որ Ազգային պատկերասրահի հավաքածուում տեղ չգտավ այդ հոյակապ աշխատանքը:

Ժամանակակից նկարիչների գործեր չե՞ք փորձում ձեռք բերել:

Ցավոտ հարցերից մեկն էլ դա է, որովհետեւ եթե մեր ժամանակակից նկարիչների, քանդակագործների ստեղծագործությունները մենք այսօր ձեռք չբերենք, ապա մի քանի տարի հետո մեզ մոտ վակուում կառաջանա, բացթողում, ինչը ես սխալ եմ համարում:

Իսկ ի՞նչ եք անում այդ ուղղությամբ:

Գնումներ լինում են: Օրինակ` անհատական ցուցահանդեսներից հետո մենք հետեւողական ենք, թե որ նկարները կուզեինք ձեռք բերել: Բայց դարձյալ այդտեղ հանդիպում ենք ֆինանսական խնդիրների: Իհարկե, պետք է ասեմ, որ Լինսի հիմնադրամի ֆինանսավորմամբ կատարված վերանորոգումից հետո Ազգային պատկերասրահին շատ նվիրատվություններ արվեցին, եւ նվիրատուներից էլ Ազգային պատկերասրահը մեկական գործ գնեց: Դա շատ լավ էր: Խոսքը հենց ժամանակակից նկարիչների մասին էր: Այցելություններ արվեստանոցներ, նվիրատվություններ եւ գնումներ: Դա հոյակապ էր:

Այսինքն` ով կնվիրեր 10 գործ, մեկը պատկերասրահը կգնե՞ր:

Չէ, բնավ պարտադիր չէր 10 հատ կամ 1 հատ: Եվ բնավ պարտադիր չէր, որ ինքը նվիրեր: Այստեղ փոխըմբռնման եւ փոխադարձ հարգանքի գործոնն էր, որ պատկերասրահի ներկայացուցիչները այցելել են տվյալ արվեստագետի արվեստանոցը եւ ուզում են ձեռք բերել, ինքն էլ սիրահոժար մեկը պատիվ է համարում նվիրելու:

Նման գնումներն է՞լ են այժմ դադարեցվել:

Իհարկե: Փող չկա: Ինչի՞ մասին է խոսքը, երբ Խաչատուր Եսայանի 100-ամյա հոբելյանական ցուցահանդեսը անցած տարի Ազգային պատկերասրահում կայացավ առանց որեւիցե կատալոգի: Ես չեմ ասում` գիտական կատալոգ կամ մենագրություն, գոնե ցուցահանդեսն ուղեկցող կատալոգ, որը պետք է մնա: Նման բան տեղի չունեցավ դարձյալ ֆինանսական խնդիրների պատճառով: Այն տպավորություն է, որ ես դժգոհում եմ մշակույթի նախարարությունից, որը մեր վերադաս մարմինն է: Բայց ես չեմ ուզում հավատալ, որ մշակույթի նախարարությունը ունի այդ ֆինանսական հնարավորությունները եւ չի անում, չեմ ուզում հավատալ: Որովհետեւ նախարարն անձամբ պարբերաբար լինում է պատկերասրահում, տարբեր միջոցառումների ժամանակ հանդիպումներ են տեղի ունենում, եւ ինքը բավականին անկաշկանդ զրույցի է բռնվում մեզ հետ, մեր հոգսերից տեղյակ է: Ու չեմ կարող հավատալ, որ հնարավորություն կա, բայց չի արվում:

Փաստորեն, ճգնաժամը որ ավարտվի…

Հուսանք: Բայց ճգնաժամը ավարտվի էլ, ճգնաժամը չկար դեռ, ճգնաժամը վաղը չէ մյուս օրը չի լինի, մենք ունենք հարցերի հարց: Ես` որպես պատկերասրահում շուրջ 25 տարի աշխատող, բարձրացնում եմ երկու հարց` պատկերասրահում օդափոխության խնդիրը, եւ երկրորդը` լաբորատորիայի հարցը, որը պարբերաբար բարձրացվում է Ազգային պատկերասրահի կողմից: Հավուր պատշաճի լաբորատորիա չկա, մենք չունենք տեխնիկական այն հենքը, որի վրա պետք է արվեստաբանը կատարի իր եզրակացությունը: Արվեստաբանը ինչքան էլ լավ աչք ունենա, ինչքան էլ փորձառու լինի, չի կարող հրաշք կատարել եւ ուսումնասիրել կտավը, հիմնաշերտը, ներկաշերտը եւ այլն: Այդ ամբողջ փաթեթից հետո արդեն արվեստաբանը կարող է ասել` այս շրջանում ինչպիսին էր մաներան, մոտեցումները, թեմատիկան: Մենք չունենք. իսկ որտե՞ղ պետք է լինի, եթե ոչ Ազգային պատկերասրահում: Իհարկե, թանկ հաճույք է, բայց եթե մենք ուզում ենք համաքայլ առաջ գնալ, պետք է մտածենք այդ մասին: Բայց այդ խնդիրն էլ դնելով մի կողմ` օդափոխության հարցը ամենահիվանդ, ամենացավոտ կողմն է, որովհետեւ եթե հավաքում ենք, որ պրոպագանդենք, բա պահպանությա՞ն խնդիրը: Հո ինքնանպատակ չի՞ այդ հավաքչական աշխատանքը:

Այսինքն` կարելի է ասել, որ այն գործերը, որոնք պատկերասրահում պահպանվում են, վտանգվա՞ծ են:

Այո, չարժե խուսափել այդ բառից, որովհետեւ հենց վտանգի տակ են: Ամռանը, եթե լռություն լինի, կտավների ընդարձակման ձայնը լսվում է: Չէ՞ որ նկարն էլ օրգանիզմ է: Ու ի՞նչ պիտի անենք, եթե մենք կորցնենք դա: Եվ կորցնում ենք: Ամեն օր կորցնում ենք:

Վերականգնել էլ չի լինում, չէ՞: Այդ խնդիրն էլ կա:

Մի շատ պրիմիտիվ պատասխան ունեմ ես դրան: Եթե մեխը մեխված է պատին, հանենք, տեղը ինչքան էլ զմռսենք, միեւնույն է, տեղը մնում է: Ինչու՞ փչացնենք, որ մի հատ էլ վերականգնելու հարց առաջանա: Չնայած` մենք ունենք պրոֆեսիոնալ վերականգնողական բաժին, որի աշխատակիցները պարբերաբար որակավորվում են Մոսկվայում, Իտալիայում եւ այլն: Բայց ինչո՞ւ առաջանա դրա կարիքը:

Իսկ ֆոնդերո՞ւմ ինչպիսի վիճակ է:

Ֆոնդերում անհամեմատ ավելի լավ է վիճակը, որովհետեւ օդորակիչներ կան, դարձյալ վերջին տարիներին ենք ձեռք բերել. նախկինում այդպես չէր: Համապատասխան ջերմաստիճանը պահպանվում է: Բայց չմոռանանք, որ մշտական ցուցադրությունում մեր հավաքածուի սերուցքն է: Իսկ մշտական ցուցադրությունում չկա այդ օդափոխիչ համակարգը: Խորհրդային շրջանում, երբ շենքը կառուցվել է, նախատեսվել է այդ օդափոխիչ համակարգը: Լինսի հիմնադրամի միջոցներով կատարված վերանորոգման ժամանակ մենք մեծ հույս ունեինք, որ կլինի դա, բայց փաստն այն է, որ չկա: Իհարկե, թանկ արժի, ոչինչ չունեմ ասելու: Միեւնույն ժամանակ պարտքս եմ համարում շեշտել, որ եթե սեղանն է ոչնչանում, 10 տարի, 100 տարի հետո այդ սեղանից էլի կունենաս, բայց այդ բարձրարժեք ստեղծագործությունից էլ չենք ունենա:

Հիմա ի՞նչ հայտնի գործ կա, որ այդպիսի վտանգի տակ է:

Մշտական ցուցադրությունն ամբողջովին: Իհարկե, հին ստեղծագործությունների վրա ավելի շատ է ազդում: Հանրության կողմից գերճանաչված հեղինակն ասեմ` Այվազովսկու գործերը, ինչու՞ պիտի մենք վնասենք, ինչու՞: Բայց վնասվում են:

Նվիրատվություն անելիս նվիրատուները այս հանգամանքը հաշվի չե՞ն առնում:

Գիտեք, մենք հայ ենք, մենք որ ոգեւորվում ենք, ամեն ինչ անում ենք: Այնպես որ, ի ուրախություն մեզ, դեռեւս ոչ: Չնայած` եթե ես նվիրատու լինեի, դա անպայման կազդեր իմ որոշման վրա: Կասեի` հավուր պատշաճի պահպանեք պարամետրերը, ես կնվիրեմ:

Պատկերասրահի մարզերի մասնաճյուղերում նույն խնդիրնե՞րն են:

Ավելին: Մենք հանդիպում ենք բավականին վիճահարույց, կնճռոտ խնդրի, որովհետեւ շենքի տերը մենք չենք, կամ մարզպետարանն է, կամ` չգիտեմ, մի ուրիշ տեղ շենքի տերը մենք ենք. տարբեր կարգավիճակներ գոյություն ունեն, դրա համար մենք դժվարանում ենք: Նախ` Ազգային պատկերասրահը իր բյուջեով, իսկ մենք պետական ոչ առեւտրային կազմակերպություն ենք, չի կարող շենք պահել` էլեկտրականություն, ջեռուցում, հարկեր: Օրինակ բերենք Ալավերդու մասնաճյուղը. այն նախկինում ավելի ընդարձակ տարածք ուներ, բանկը շենքը գնել է: Փաստն այն է, որ հիմա կենտրոնական փողոցի վրա գրված է բանկի անունը, բակ ես մտնում, նոր պատկերասրահի մուտքն է: Կնշանակի` բանկը գրավեց, հիմա` առավ, խլեց, տվեցին, նվիրեցին, ես չգիտեմ:

Մարզերում անվտանգության խնդիր չկա՞:

Կա, այդ խնդրի հետ մենք առնչվում ենք: Այդ անհանգստությունը մենք պարբերաբար ունենք: Եվ հենց այդ պատճառով է, որ այսօր, օրինակ, Հրազդանի մասնաճյուղը փակ է, չի գործում, եւ բոլոր նկարները տեղափոխված են մայր թանգարան: Ոչ ոք չի թաքցնում, որ կա:

Իսկ հիմա ի՞նչ կերպով է ապահովվում անվտանգությունը մյուս մարզերում:

Օրինակ` Ալավերդունը ապահովված է, որովհետեւ բանկը նույն շենքում է եւ ազդանշանային համակարգն ապահովել է: Մնացածներինն էլ` հնարավորին չափով: Մեր տնօրենը հատկապես խիստ հսկողություն է սահմանել մասնաճյուղերի վրա եւ պարբերաբար շրջայցեր է կազմակերպում: Անվտանգություն ասելով` ես միայն գողություն չեմ հասկանում. նկարի անվտանգությունը չի ամփոփվում միայն գողանալ-չգողանալով. տանիքից կաթում է, չի կաթում… Անվտանգություն ասելով` ես այդ բոլորը նկատի ունեմ:

Հրազդանի դեպքը բավականին մեծ արձագանք ունեցավ: Դա չի՞ պարտավորեցրել, որ ոստիկանությունը բացահայտի. փոքր երկիր է:

Գողացվածը ասեղ չի, որ դեզի մեջ կորի: Բայց երբեմն փոքր երկիրն էլ է դեզ դառնում: Ցավոք սրտի, առ այսօր նորություններ չունենք: Չեմ կարող ասել, որ ես չեմ լսում, թե հանրությունը ինչ է խոսում պատկերասրահի մասին: Ես շատ լավ գիտեմ, որովհետեւ ես էլ քաղաքացի եմ, ես էլ լինում եմ հասարակական վայրերում, սրճարաններում, ընկերների տանը: Գիտեմ, որ ասում են` լավ չենք աշխատում, գիտեմ, որ ասում են, թե իբր թե տարիների ընթացքում օրիգինալները փոխարինվել են կրկնօրինակներով, ասում են, որ ով ինչ ուզում է, անում է, բայց նույն հաջողությամբ ասում են, որ պետական այրերից մեկը մեկ օրում խաղատանը թողնում է 400 հազար եվրո: Չգիտեմ` դա ճի՞շտ է, թե՞ ոչ: Նույն կերպ պատկերասրահի մասին ասողը ասում է, բայց չգիտի` դա ճի՞շտ է, թե՞ ոչ: Ես յուրաքանչյուր ցանկացողի կարող եմ հրավիրել իմ տուն, իսկ ես Ազգային պատկերասրահի հայ գեղանկարի բաժնի վարիչն եմ, թող գա տեսնի` ես հավաքածու ունե՞մ, թե՞ ոչ:

Նույն մարդը կասի` վաճառել եք:

Լավ, եթե վաճառել եմ, ավելի կոնկրետացնում, կենցաղայնացնում եմ աշխատանքը, վաճառել եմ եւ նման պայուսակով եմ քայլո՞ւմ, իսկ ու՞ր է իմ անձնական օգտագործման մեքենան: Իմ օրինակն եմ բերում, ուրիշ օրինակ ես չեմ բերում: Այնպես որ, ասում են. դա ավելի շատ գյուղերին հատուկ խոսակցություն է:

Պրոպագանդման հետ կապված երկու խնդիր կա. առաջին` երբ գործերի մասին կատալոգների միջոցով ներկայացնում, հասարակությանը տեղեկացնում ես, թե որպես գիտահետազոտական կենտրոն ինչ է անում, եւ եկրորդ` ասեկոսեների, բերան փակելու խնդիրը: Ի՞նչ է անում պատկերասրահը:

Պատկերասրահը խոսողների բերանը չի էլ փորձում փակել, որովհետեւ պատկերասրահի դռները բոլորի առաջ բաց են: Պատկերասրահը Ազգային պատկերասրահ է, այսինքն` բոլորինս է: Եվ յուրաքանչյուրը իրավունք ունի հետաքրքրվելու` բա իմ այսինչը ու՞ր է: