Հարցազրույց Հայկական ագրարա-գյուղացիական միավորման նախագահ Հրաչյա Բերբերյանի հետ: Իրոք վիճակը ծանր է: Այսօր գյուղացին տուժվեց արտարժույթի տատանումից, որովհետեւ բանկերը պահանջում են արտարժույթի կուրսով: Նաեւ գյուղացին այս տարի շատ մեծ դժվարությամբ է վարկեր ստանում, դրանք շատ սահմանափակ են: Գովազդային հոլովակները հեռուստատեսությամբ, թանկարժեք ցուցանակները փողոցներում վարկեր են խոստանում, բայց, ցավոք, այսօր գյուղացին իրականում այդ վարկերից չի օգտվում կամ սահմանափակ քանակությամբ է օգտվում: Բնականաբար դա ազդում է թե' տնտեսության վրա, թե' վերարտադրության, թե' մեր երկրի զարգացման վրա: Մարալիկից մինչեւ Ախուրյան ճանապարհին մշտապես տեսնում էինք լուրջ քանակությամբ կարտոֆիլի դաշտեր, բայց այսօր դրա փոխարեն գարի է  ցանված, իսկ մոտ 30 տոկոսը ընդհանրապես մշակված չէ: Նույնը Արարատյան հարթավայրում է: Գյուղացիները տեղի են տվել էժան կուլտուրաներին, քանի որ դրանք քիչ ծախսատար են, գյուղացին շատ գումար չպետք է ներդնի, որ հետո ավելի շատ հասույթ ստանա: Էնքան որ ընտանիք պահելու համար, ճարահատյալ են այդպես անում: Այս տարի խնդիրներ կունենանք ինչպես բանջարեղենի, այնպես էլ ծիրանի դեպքում: Լուրջ քանակությամբ ծառեր ցրտահարվեցին: Մենք ակնկալում ենք, որ ընդհանուր հաշվարկով բերքի 40-50 տոկոս կորուստ կլինի: Գյուղացին պրոբլեմներ ունի ներդրումների հետ, այսինքն` սկզբնական մեկնարկային գումարների, որոնք այսօր գյուղացին չունի: Սրա լուծումը մենք տեսնում ենք գյուղացիական բանկերի ստեղծմամբ: Բնականաբար, այդ բոլորը պետք է օրենսդրական ուժ ստանան: Մեր առաջարկությունը քննարկվեց Հանրային խորհրդում: Պետք է նման կառույցների միջոցով պետական գումարները հասցնել գյուղեր` օրենսդրական դաշտ բերելով այդ ամենը: Եվ ոչ թե կոպերատիվ բանկն այսօր հայտարարում է, թե գյուղացիական բանկ է, բայց փաստացի տաքսի սերվիսներին վարկ է տալիս, եւ հիմնական գումարը գնում է առեւտրային գործունեության վրա: Այն գումարները, որոնք գալիս են գյուղացու համար միջազգային կառույցներից, գնում են տաքսի սերվիսներին: Ու դրա համար ոչ մեկ չի պատժվում: Գյուղատնտեսության դեպքում ռիսկայնությունը  բարձր է, դա արտադրություն է` բաց  երկնքի տակ: Ստեղծված  իրավիճակից դուրս գալու ի՞նչ ելքեր եք տեսնում, ի՞նչ է պետք անել` գյուղացիների վիճակը բարելավելու համար: Երբ մենք կունենանք  իրոք բաժնետիրական գյուղացիական բանկեր, ինչպես ամբողջ աշխարհում, մենք այդ խնդրի մասին այլեւս չենք խոսի, քանի որ իրենց խորհուրդը կորոշի վարկային տոկոսը, ոչ թե միջազգային կազմակերպությունից 5 տոկոսով վարկը բանկը ստանա ու հետո 30 տոկոսով կտա գյուղացիներին: Իրենք գողանում են գյուղացու անվան տակ եկած վարկերը, դրամաշորթներ են դրանք: 5 տոկոսով վարկը Համաշխարհային բանկից վերցնում են, հետո գյուղացուն տալիս են 30 տոկոսով: Գյուղացիներից շատերը հիմա ստիպված  են տունը, հողը վաճառել, որպեսզի կարողանան  վարկերը մարել: Գիտեք ինչ, վատ բիզնեսմեն էլ կարող է լինել գյուղացիների մեջ: Ի վերջո դա արտադրություն է: Մենք ունենք դեպքեր, որ մարդիկ վարկ են վերցրել եւ գումարն ուղղակի վատնել Ռուսաստանում: Ծայրահեղություններ էլ կան: Գումարը վերցրել է, փոխանակ գյուղատնտեսության մեջ դնի, այլ կերպ է օգտագործել: Նախ սխալ է արել, որ այդքան բարձր տոկոսով վարկ է վերցրել` 30 տոկոսով վարկը շատ  դժվար է փակել, առավել եւս, երբ արտարժույթով պետք է փակի: Ոչ մի լավ բիզնեսմեն 30 տոկոսով վարկ չի վերցնում: Հետո, գյուղատնտեսությունն այդ ի՞նչ շահույթ է բերում, որ այդքան տոկսով վարկ վերցնես: Գյուղատնտեսությունը եթե միջազգային նորմերով 15-20 տոկոս շահութաբերություն է ունենում, դա արդեն շատ լավ է: Բիզնեսը պետք է հաշվել: Գյուղերում այսօր ունենք բնակիչներ, որոնք գյուղատնտեսությամբ չեն զբաղվում: Փորձել են զբաղվել, վատ են աշխատել ու հիմա ասում են` բանկն է մեղավոր: Առաջինը բանկից ես` որպես գյուղատնտես, այդ վարկը չէի վերցնի, որովհետեւ դա թալանչի վարկ է: Հասկանում եմ, մարդ է, ընտանիք է, սխալվել են, բայց ընտանիքի հայրը չէ՞ր հասկանում, որ 30 տոկոսով վարկ պետք չէր վերցնել: Բայց հակառակ պրոցեսն էլ ունենք, երբ այդ նույն վարկը վերցնում են ու ուրիշ բիզնեսի վրա ծախսում` առեւտրի մեջ: Հիմա տակ է տվել, ու արդյունքում ունենք այն, ինչ ունենք: Միակողմանի պաշտպանել վարկառուին կամ վարկատուին, սխալ է: Դոլարով վարկ տրամադրելն ինչպե՞ս կմեկնաբանեք: Հանրապետությունում  դրանով պետք է հարկային մարմինները զբաղվեն, որովհետեւ օրենսդրությամբ մեզ մոտ գործում է միայն  դրամը: Եվ այդ բանկերը ոնց են դա անում, ինձ հանելուկ է մնում: Երեւի այդտեղ օրենսդրական բաց կա: Ես ունեմ ինֆորմացիա, որ նույնիսկ անդամավճարների նման ինչ որ գումար են հավաքում` 20-ական դոլար, նոր վարկ են տալիս: Ինչ որ անկախ աուդիտական մարմին պետք է ստեղծվի, բնակերի գործունեությունը ստուգի, թե այդ բանկերն ինչով են զբաղվում: Իսկ միգուցե պետք է վարկ վերցնողները համախմբվեն ու ուղղակի  ասեն` դրամով վարկ կվերցնենք, դոլարով չենք վերցնի: Քանի որ գյուղացին ամենավատ վիճակում է, ռիսկային վիճակը բարձր է, բանկը կասի` չես վերցնում, մի վերցրու, ես տաքսի սերվիսով իմ գումարները պտտացնում եմ: Այսօր բանկերը այնքան էլ մտահոգված չեն գյուղով, որ ասեն` վայ գյուղացին... Ձեր կազմակերպությանն այս  խնդրով բողոքներ-դիմումներ  շա՞տ կան: Մշտական ունենք: Բայց եւ ունենք օրինակներ, որ գյուղացին ստացել է լուրջ գյուղատնտեսական գործիք, տարել, վերավաճառել է ու հիմա չի ուզում դրա գումարը վճարել: Տարբեր տեղեր տարբեր պրոբլեմներ ունենք: Հաջողված  օրինակներ չկա՞ն, որ մարդիկ վարկ են վերցրել ու կարողացել ինչ որ բան ստեղծել: Այս բարձր տոկոսով  համարյա թե չկան: Ուղղակի ծայրը ծայրին վարկը փակում են: Բացի Հանրային խորհրդից, չե՞ք պատրաստվում ձեր առաջարկները  Կառավարությանը ներկայացնել: Մենք մշակել ենք ֆերմերների եւ նրանց կազմակերպությունների մասին օրենք, որը քննարկել ենք 400 համայնքերում: Այն պետք է բերի ռեֆորմների գյուղում, կստեղծենք այն կառույցները, որոնք պետության հիմքը կհանդիսանան: Դրանք կունենան իրենց արդյունքները: Դրա համար ժամանակ է պետք, մոտ մի տարում կհասցնենք ռեֆորմները գյուղերում անել, իհարկե, եթե լինի նախագահի, վարչապետի աջակցությունը, քանի որ դա մեծ աշխատանք է: Օրենսդրական հարց կա: Գյուղացուն պետք է բերել օրենքի դաշտ, պաշտպանել օրենքով եւ պահանջները դնել օրենքով` որպես այս երկրի հարկատու: Եվ դրանով շատ հարցեր կլուծվեն: Գնող կազմակերպություններն էսօր օրենքով պաշտպանված են եւ առիթից օգտվելով` թալանում են գյուղացուն: Դրանք գինու գործարաններն են, պահածոյի, որոնք առիթից օգտվում են: Այս դեպքում հենց տեղում կստեղծվեն այն կազմակերպությունները, որոնք կպաշտպանեն արտադրողի շահերը` ըստ օրենքի, եւ երեք տարի հետո կունենանք շատ լուրջ կազմակերպված գյուղատնտեսություն: