Թեպետ Հայաստանի միգրացիոն պոտենցիալի համար ամենագրավիչ երկիրը եղել և շարունակում է մնալ Ռուսաստանի Դաշնությունը, սակայն անկախության տարիներից սկսած նկատվում են որոշակի միգրացիոն հոսքեր դեպի Թուրքիա, մասնավորապես՝ Ստամբուլ:
Մեր մոտ մեծ դիմադրություն կա իրավիճակին իրական գնահատական տալու առումով ու իրավիճակը հասկանալուն․ թուրքը մնում է թուրք։ Նույն իրավիճակն է նաև Թուրքիայում։
«Հաշտեցումը կարող է սկսվել միայն որոշակի ժեստից հետո։ Առանց ներողություն խնդրելու ժեստի՝ դա չի աշխատի...
«Մենք ստեղծել ենք այս երկիրը միասին՝ բոլորով, ու նորմալ է այսպիսի երկրում ունենալ տարբեր արմատներ, բայց վատ է, որ մենք ստիպված ենք եղել անտեսել այդ բազմազանությունն ու իմանալ միայն թուրքականի մասին»,- ասում է նա:
Թուրք լուսանկարիչ Էմին Աքփընարը տևական ժամանակ է, որ զբաղված է իր ընտանիքի պատմության դատարկ անցքերը գտնելու և այդ դատարկության պատճառաբանության որոնումներով: Իր ընտանիքի ազգայնական տրամադրությունների հետ խորքային անհամաձայնություն ունենալուց...
Ցեղասպանության մասին հիշողության ժառանգության բեռը, որ բաժին է ընկել իրեն որպես թուրք հասարակության անդամի, արգելակում է իր զարգացումը որպես արվեստագետ ու անհատ, և հոգու ներսում Ումութը հաշտեցում է փնտրում այն ամենի հետ, ինչ գիտի:
«Ես ինձ հայ արվեստագետ չեմ համարում. այդ ձևակերպումը վերագրվում է ինձ,- մեկնաբանում է Արեթը,- այն, ինչ ես պատկերում եմ, ոչ միայն հայերի, այլև Անատոլիայի բնակիչների պատմությունն է»:
Արաբական աշխարհում հայտնի սիրիահայ երգչուհի Լենա Շամամյանին Հայաստանի երաժշտասեր ունկնդիրը լավ ծանոթ չէ: Մինչդեռ նա, իր բնորոշմամբ, «Միջին Արևելքի գրեթե ամենահայտնի հայ երգչուհին է»:
«Հետքը» զրուցել է Պոլսո հայ համայնքի երկու ազդեցիկ անդամների՝ Պետրոս Շիրինօղլուի և Տիգրան Ալթունի հետ, ովքեր այս հարցի շուրջ լայն տարակարծություն ունեն:
Նախորդ տարվա ապրիլից Թուրքիայում գործում է «Օտարեկրացիների և միջազգային պաշտպանության մասին» 5683 օրենքը, որը կարգավորում է օտարեկրացիների կացության, աշխատանքային իրավունքին և այս ոլորտին առնչվող այլ հարաբերությունները:
Քրիստոնեությունը հայ լինելու անբաժան մասնիկն է: Ազգությունն ու կրոնքը անբաժան են մեզ համար:
Մինչև ապրիլի 24-ը Պոլսո պատրիարքի ընտրություններ չեն լինի. այդ մասին «Հետքին» ասաց աթոռակից պատրիարք, Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը:
Էմեկսիզ քույրերն ուզում են, որ Հայաստանում իմանան իրենց պապի ու նրա ճակատագիրը կիսող այլոց պատմությունը:
Պոլսահայ համայնքի կարծիքով, միայն մեկ պատճառ կա, որ պատրիարքի ընտրություններ չեն լինում. աթոռակից պատրիարք Արամ Աթեշյանը չի ցանկանում:
Թուրքիայում հայերը «պատանդի» կարգավիճակ ունեն, պետությունը ուզած ժամանակ կարող է երկրից արտաքսել:
«Դու գիտե՞ս ինչ է նշանակում ունենալ երազ, որը կոտրվեց,- ծանր հայացքով հարցնում է Մովսեսը,- դա ծանր է, շատ ծանր, որովհետև գիտես, որ դրանից հետո էլ հույս չկա»:
Սիրիայում սկսված ռազմական գործողությունները Ծովիկ Վահրամյանի ընտանիքին դարձրեց փախստական:
Միայն Ցեղասպանություն ընդունելն ու ներողություն խնդրելը բավարար չէ, ու պետք է արդարադատություն լինի:
«Ես մտածում էի հայկական մշակույթի մասին ու ինձ հարց տալիս, թե ինչ է նշանակում գոյատևել աքսորի մշակույթում՝ հնարավորություն չունենալով գնալ քո հարազատ վայրերը»,- ասում է Հելենը:
Սարուհան Թավլարի տան մի անկյունում աչք է զարնում ծնողների լուսանկարը. շեկ մազերով կնոջ կողքին կանգնած թխադեմ երիտասարդը հայի է նման:
Պոլսո հայերը հայաստանցիների մասին սրբի պատկերացումներ ունեին, սակայն, երբ նրանք եկան Ստամբուլ աշխատելու՝ խոշոր գողության և սպանության դեպքեր եղան, որը նպաստեց երկու համայնքների միջև գոյացած անջրպետի խորացմանը:
«Մարդիկ ասում են, որ իրենց կյանքը սահմանում վերջանում է, և իրենք ուզում են այդ վերջակետը փոխել, ազատ զգալ,- ասում է Մակրոէկոնոմիկայի և միջազգային առևտրի մասնագետ Զյումրութ Իմամօղլուն,- մարդիկ կան, որ ասում են, թե Թուրքիան՝ սահմանը փակ պահելով, պատժում...
Ֆեթհիեի Առևտրաարդյունաբերական պալատի նախագահ Աքիֆ Արըջանը հայ և թուրք լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեց, որ իրենք պատրաստ են հայ գործարարների հետ գործնական հարաբերություններ զարգացնել:
Մեկ այլ բանախոս՝ Ջեյմս Դերունյանը, ևս կարծում է, որ իրավունքը պետք է պատվիրակել սահմաններից դեպի կենտրոն. «Անկարայից սահմանը չեն զգում»:
«Վերնագիրը չփոխեցի, սակայն եթե փոխելու լինեի, կգրեի՝ ավելի սևացած այգի»:
Սվարանցում արտագաղթը մեծ չէ, թեպետ գյուղի 360 բնակչի համար 10 ընտանիքն էլ կարող է մեծ թիվ համարվել:
29-ամյա Հայկ Աբգարյանը ցանկանում է մինչև տարեվերջ տեղափոխվել Հայաստան: Նա փոքր տարիքում՝ ծնողների հետ մեկնել է Մոսկվա, որից հետո՝ 1990թ. էլ Փարիզ:
Նրանք այժմ նաև օղի են խմում և խոզի միս ուտում. նրանց հայրենիքը Հայաստանն է:
Սվասը (Սեբաստիան), Կենտրոնական Անատոլիայում գտնվող Թուրքիայի 81 պրովինցիաներից մեկն է, ըստ Թուրքիայի վիճակագրական տվյալների, ունի մոտ 620 հազար բնակիչ, իսկ Սվաս քաղաքի բնակչությունը 300 հազար է, որում հայ համայնքը կազմում է ընդամենը 30 ընտանիք, մոտավորապես...
«Քանի՞ հայ կա աշխարհում,- հարցնում է Ստամբուլի բնակիչ, իսլամադավան հայ Շերեֆ Քարթալն ու լսելով պատասխանն՝ ասում,- ես ու իմ ընտանիքն այդ 13 միլիոնի մեջ ենք»:
«Միայն Հրաչի հայաթում 50-60 տարեկան հսկայական թթի ծառներ կան, ու էդ մասում եթե մի կտոր մաքուր օդ կա՝ էդ մեր բակերի ծառների շնորհիվ է,- ասում է նա,- իսկ թաղապետարանն էդ մասերում գարշոկներով ծաղիկներ է դրել ու օրը մեջ էլ ջրի մեքենյաով ցուցադրաբար ջրում...
Հնգամյա Դավթի բոլոր խաղալիքները մնացել են Բելգիայի Կորտենագեն գյուղաքաղաքում: Դա պատահեց այն օրը, երբ նրա ծնողներին տեղյակ պահեցին, որ հետ են ուղարկում Հայաստան: Նրանք էլ վերցրեցին ամենաանհրաժեշտ իրերն ու, լքելով Կորտենագենը, փախան սահմանակից...
Սարգիս Հակոբյանն օգտվում է օրենքի ընձեռած հնարավորությունից, սակայն մայրը չի կարողանում տեսակցել որդուն:
Թեպետ Հայաստանը համարվում է թրաֆիքինգի սկզբնաղբյուր երկիր, սակայն միտում կա այն համարել նաև ընդունող երկիր:
«Նրանց նաև այստեղ խաբում են, ու դրանից հիասթափվում են, բայց շատերը կարողանում են իրենց գտնել ու կգա ժամանակ, որ իրենք կհասկանան, որ իրենք էլ պետք է ջանքեր գործադրեն, որպեսզի հարմարվեն այս իրականությանը»,- ասում է նա:
«Սիրիահայերը չեն վստահում ՄԱԿ-ին, որովհետև այն կողմնակալ կառույց է»:
Հիդեհարու Նակաջիման արդեն որերորդ անգամ Հայաստանում է, այս անգամ՝ հրավիրվելով մասնակցելու Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող տարածաշրջանային հանձնախմբերի ներկայացուցիչների հավաքին:
Ղարաբաղյան կոնֆլիկտի 25-ամյա պատմությունից ի վեր, առաջին անգամ Հայաստանի ՀԿ դաշտի ջանքերով փորձ է արվում խոսել կոնֆլիկտի՝ կանանց վրա թողած ազդեցության մասին:
Միգուցե մեկ օր, երբ ամեն ինչ հանդարտվի, գնանք, վաճառենք մեր ինչքն ու հետ գանք:
Հեռավոր 1975 թ. Արաքսի ղամիշներում թաքնված 12-ամյա Սամվելին ձգում էր Մասիսի գեղեցկությունը, ու նա, որ մինչ այդ որոշել էր կտրել Արաքսն ու հատել սահմանը՝ անբացատրելի պատճառներով միտքը փոխում է: Թեպետ, չէր էլ կարողանալու նախնական ցանկությունն իրագործել,...
Վայքից մոտ 7 կմ հեռու, Վայոց ձորի հովտի բարձունքներից մեկին տեղակայված Ազատեկ գյուղ տանող ոլորանները կարծես վերջ չունեն. գնում ու գնում ես, բայց ոլորանները չեն վերջանում: Ամբողջ ճանապարհին միայն ճամփեզրին տնկված երիտասարդ բարդիներն են ու լրագրողներին...
Ռ. Եգանյանը փաստում է, որ միգրացիան պայմանավորված է տնտեսական- սոցիալական- բարոյահոգեբանական համալիր գործոններով և համակարգային հիվանդություն է:
Ժորա Սալնազարյանն արդեն տարուց ավել է, ինչ անկողնում անշարժ պառկած է. ոչ ոքի այլևս չի ճանաչում, բայց երբեմն ինքն իրեն խոսում է պարկերով ալյուրների մասին`վերհիշելով անցյալը, երբ աշխատում էր հացի գործարանում:
Թեպետ հայ-թուրքական սառեցված հարաբերություններին` քաղաքացիական հասարակության մակարդակով որոշակի հարաբերություններ, այդուհանդերձ, կան:
«Ես ինքս եմ ինձ ներգրավում հասարակության կյանքին, ու եթե ես դա չանեմ, հասարակությունը դա չի անի»
Ըստ Հայաստանում դեռևս գործող ավանդույթի՝ Արմինեին «կամ» էին տեսել մի երիտասարդի համար, ով ապրում էր «եվրոպաներում»: Ապագա ամուսնուն տեսել էր միայն նկարով ու ինտերնետով էլ շփվել էին: Երկար չէր մտածել ու ինքնաթիռի տոմսը՝ որպես հարսանեկան նվեր գրպանում,...
«Ճելայում մի թուրք զբոսաշրջիկ տեսնելով մզկիթը՝ մտածել է. լավ կլիներ, որ այն մինարեթ էլ ունենար,- ասում է Հաբաձեն,- գնացել է Թուրքիա, հանգանակությամբ հավաքել է 22000 լիրա, այդ գումարով պատվիրել է մինարեթն ու ուղարկել Վրաստան: Դա ճիշտ չէ, և Թուրքիան չի...
2005թ. սկսած Թուրքիայի և Վրաստանի միջև կրոնական նշանակության կառույցների վերաբերյալ բանակցություններ են ընթանում:
Սովետական «եղբայրական» Միության ժամանակաշրջանում, երբ մարդիկ հնազանդվում էին Կենտրոնից եկած հրամաններին, կրոնական և ազգային բնույթի բազմաթիվ խնդիրների հարուցման համար պարարտ հող է ստեղծվել, որոնք հսկայի փլուզվելուց հետո աստիճանաբար գլուխ են...