Քրիստինե Աղալարյան
Գրիշա Բալասանյան

Կոտայքի մարզի Արտավազ համայնքի նախկին ղեկավար Երվանդ Նալթակյանի ապրուստի հիմնական միջոցը հողագործությունն ու անասնապահությունն է: Գյուղից 4 կմ հեռավորությամբ գտնվող տարածքում հոր եւ եղբոր հետ միասին ունի 2.5 հա վարելահող, որը մշակում է եւ ապահովում իր ընտանիքի ապրուստը:Երվանդ Նալթակյանի եւ արտավազցի 136 գյուղացիների հողերը շուրջ մեկ ամիս առաջ ճանաչվել են «բացառիկ գերակա շահ», եւ շուտով այդ հողակտորները կվերցնեն գյուղացիներից: «Մեզանից այդ հողերը վերցնելը նշանակում է վերջ տալ անասնապահությանը եւ մեր ունեցվածքին: Դրանից հետո արդեն անիմաստ է լինելու այստեղ ապրելը»,- ասում է Ե. Նալթակյանը:

Կառավարության որոշման հետքերով

Կառավարությունը 2010 թ. փետրվարի 25-ի նիստում որոշել է Կոտայքի մարզի Արտավազ գյուղական համայնքի վարչական սահմաններում «որոշ տարածքներ»' 85.1 հեկտար, ճանաչել «բացառիկ գերակա շահ»:

Զեկուցողը եղել է Էկոնոմիկայի նախարար Ներսես Երիցյանը: Նախարարի տեղեկանք-հիմնավորման մեջ նշված է, որ այդ տարածքում «բացառիկ գերակա շահ» ճանաչելու մասին որոշման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է «Կոտայքի մարզում քաղցրահամ եւ հանքային ջրերի արդյունահանման եւ շշալցման գործարանի կառուցման ներդրումային առաջարկի իրականացման արդյունավետությամբ, որն էլ իր հերթին կարեւոր նախապայման է ՀՀ Կառավարության կողմից գերակայություն հայտարարված տարածքային համաչափ զարգացման ապահովման համար»:

«Ելնելով Կոտայքի մարզում քաղցրահամ եւ հանքային ջրերի արդյունահանման եւ շշալցման գործարանի կառուցման ներդրումային առաջարկի իրականացման անհրաժեշտությունից' Կառավարությունը Արտավազի գյուղական համայնքի քաղաքացիների սեփականությունը հանդիսացող 85.1 հա գյուղատնտեսական նշանակության հողերի նկատմամբ ճանաչել է բացառիկ' գերակա հանրային շահ եւ հիմնավորել իր որոշումը:

Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հավաստիացում է ստացել, որ ներդրվելու է 50 մլն ԱՄՆ դոլարին համարժեք դրամ, բացվելու է 100-150 աշխատատեղ, շինարարությունն ավարտվելու է մեկ տարում»,- նշված հատվածը տեղ էր գտել Կառավարության կայքի այդ օրվա լրահոսում:

Մինչդեռ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի ստորագրությամբ եւ կնիքով Կառավարության որոշման մեջ գյուղացիներից վերցվող գյուղատնտեuական նշանակության հողերի չափը 85.1 հեկտարից դարձել է 95.87549 հեկտար: Հողատարածքը հատկացվել է «ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ՍՊԸ-ին:

Հապճեպ որոշում' հօգուտ շեյխի, իսկ ովքե՞ր են շեյխի հայաստանցի գործընկերները

«ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ՍՊԸ-ի մասին ՀՀ Արդարադատության նախարարության իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրի' «Հետքին» տրամադրած տեղեկանքում նշվում է, որ այն գրանցվել է 2010 թ. փետրվարի 25-ին: Այսինքն' նույն օրը, երբ Կառավարությունը կայացրել է «բացառիկ գերակա շահի» մասին որոշումը եւ հողատարածքը հատկացրել նշված ընկերությանը:

Կառավարության արձանագրային բաժնի պետ Լարիսա Կարապետյանը պարզաբանեց, որ նախքան Կառավարության նիստը եւ որոշման ընդունումը, որոշման նախագիծն անցնում է Կառավարության համապատասխան վարչության, աշխատակազմի ղեկավարի ձեռքի տակով, քննարկվում է նախանիստում, ուղարկվում է վարչապետին, ետ է գնում նախարարության համապատասխան բաժին, որտեղից բերվել է, անցնում է Արդարադատության նախարարության փորձաքննությունը եւ միայն նոր մտնում նիստի օրակարգ:

Թե ինչպե՞ս է ընկերությունը կարողացել «գերակա շահով» հողատարածքներ ձեռք բերել իր գրանցման օրը, անհասկանալի է: Եթե այն դեռ գոյություն չուներ, ինչպե՞ս է անցել բոլոր ընթացակարգերը:

Որպես «ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ՍՊԸ-ի հիմնադիր պետռեգիստրի տեղեկանքում նշվում է «ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ԻՆՎԵՍԹՄԵՆԹ» ԲԸ-ն («A & M Investment»), որը գրանցված է Լյուքսեմբուրգում: Ընկերության միակ բաժնետեր նշվում է «Լuxembourg International Consalting» (Interconsult) ԲԸ-ն:

Interconsult-ը կառավարվում է լյուքսեմբուրգյան իրավաբանների կողմից, որի համահավասար ղեկավարներ են Դ. Բենվիսուտոն եւ Ֆ. Մանթին: Այս կառույցը Լյուքսեմբուրգում հայտնի է ոչ թափանցիկ ընկերությունների հիմնադրմամբ:

«ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ՍՊԸ-ի գործադիր մարմնի ղեկավարը Արամ Աբրահամյանն է: Նա Ազգային ժողովի ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Գագիկ Աբրահամյանի որդին է: Իսկ պատգամավորը Ռուսաստանի հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանի եղբայրն է:

Թե ինչպես է պատգամավորը «ճղել կոշիկները»

Մեր փնտրտուքը' գտնելու «ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ընկերության գրասենյակը, մեզ տարավ Սովխոզային 1 հասցեում գտնվող Ադամանդի գործարան, որը պատկանում է Գագիկ Աբրահամյանին: Նրա որդու' Արամ Աբրահամյանի հետ զրուցել չհաջողվեց:

Գործարանի մուտքի մոտ անվտանգության աշխատակիցները մեզ փոխանցեցին, որ նա Հայաստանում չէ, մեկնել է Ռուսաստան:

Փոխարենը պարզաբանումներ տվեց նրա հայրը'Գագիկ Աբրահամյանը: Ըստ պատգամավորի' որդուն արտասահմանյան ընկերությունն է նշանակել գործադիր մարմնի ղեկավար:

Մեր հարցին, թե ովքե՞ր են այդ ընկերության սեփականատերերը, պատգամավորը սկզբում խուսափեց պատասխանել, ասաց, թե տեղյակ չէ. «Չգիտեմ, որ իմանամ կասեմ, տերը արտասահմանյան ընկերություն է: Տենց հարցեր չեն տալիս,- խորհուրդ տվեց պատգամավորը,- ոնց որ հարցնեմ' Ձեր կոստյումն ի՞նչ արժե: Գործադիր մարմնի ղեկավարն իմ որդին է, իրենք են շփվել, ինքը ճանաչում է տերերին, տերերը Սաուդյան Արաբիայից են, բայց ովքե՞ր են կոնկրետ' չեմ կարող ասել»:

«Այսինքն' Դուք տեղյակ չեք» հարցին պատասխանեց. «Ես տեղյակ եմ, բայց իրավունք չունեմ ասելու: Այսինքն' այն մարդիկ են, որոնք մեծ գործարան են կառուցելու, քաղաք են սարքելու: Կառավարության հետ պայմանավորվել են, որպեսզի լինի շշալցման գործարան' ջրերի արտահանման վրա: Հայաստանում մի շիշ չի վաճառվելու, միայն արտահանման համար է լինելու: Մենք ասում ենք, որ մեր ջրերը արտահանվում են, բայց մինչեւ հիմա ոչ մեկը նույնիսկ մի շիշ չի արտահանում»,- պարզաբանեց Գագիկ Աբրահամյանը:

Ըստ նրա' ջուրն արտահանվելու է Եվրոպա եւ արաբական երկրներ: Գագիկ Աբրահամյանը բացառեց հայ պաշտոնյաների կամ գորրծիչների մասնակցությունը այս գործարանի ստեղծմանը:

«Միայն օտարերկրացիներ են»,- հավաստիացրեց նա: Զրույցի ընթացքում պարզվեց, որ Գագիկ Աբրահամյանը ճանաչում է արտասահմանցիներին: Ավելին, որդին գործադիր մարմնի ղեկավար է նշանակվել, քանի որ ինքն է բերել այդ արտասահմանցիներին. «Ստացվել է, որովհետեւ այդ մարդկանց ես եմ բերել, իմ ընկերներն են, Սաուդյան Արաբիայի շեյխն է: Իհարկե ճանաչում եմ, ես եմ նրանց առաջինը Հայաստան բերել, դիմավորել, ընդունել»: Այդուհանդերձ, Գագիկ Աբրահամյանը հրաժարվեց շեյխի անունը նշել. «Կառավարությունից հարցրեք, եթե նպատակահարմար լինի, կասեն»:

Ինչպես պատգամավորը շեշտեց, գործարանը մեկ հոգի է շահագործելու' շեյխը:
Պատգամավորը վստահեցրեց, որ գյուղացիներից ոչ մեկը չի մշակում այդ հողերը եւ խոստովանեց, որ ինքն արդեն մեկ տարի է Արտավազ գյուղ է գնում, անձամբ զննել է տարածքը. «Ոչ մի հատ հող էնտեղ չի մշակվել, ես գնացել հատ-հատ տեսել եմ, կոշիկներս էլ ճղել եմ, մեծամասնությունը չգիտեն էլ, որ հող ունեն այնտեղ»:

Այդուհանդերձ, Գագիկ Աբրահամյանը միչեւ վերջ չկողմնորոշվեց, թե, ի վերջո, ընկերությունը քանի սեփականատեր ունի: Նա պնդեց, որ ինքը ճանաչում է միայն Սաուդյան Արաբիայի շեյխին:

«Էդ մարդկանց բերել ենք, տեսել են, համոզել ենք: Թե սեփականատերերն ովքե՞ր են' ես չեմ կարող ասել: Կարող է 2-3 հոգի են, ես չեմ կարող ասել: Կարգին գործ է արվելու, Արտավազ գյուղը դառնալու է քաղաք, շենանալու է»,-խոստացավ պատգամավոր Գ. Աբրահամյանը:

Գյուղացիները չեն ուզում հանձնել հողերը
(Արտավազ, 2010 թ. մարտի 23)

Արտավազ գյուղում վերջին մեկ ամսվա ընթացքում խոսակցությունների եւ քննարկումների հիմնական թեման հողերն ու դրանց փոխհատուցումն է:

Պարզվեց' Կառավարության որոշման մասին գյուղացիները քիչ բան գիտեն: Մեզ հետ զրույցում նրանք նշում էին, թե չեն ցանկանա, որ իրենց հողերը ճանաչվեն «գերակա շահ», քանի որ այդպիսով գյուղացիները զրկվելու են իրենց ապրուստի հիմնական միջոցից:

Արտավազ գյուղ մեր այցելության ընթացքում գյուղացիները հավաքվեցին եւ սկսեցին պատմել ու դժգոհել Կառավարության որոշումից:

Արտավազի նախկին համայնքապետ Երվանդ Նալթակյանի համոզմամբ' Կառավարության որոշումը, թե իբր «բացառիկ գերակա շահ» ճանաչված տարածքի վրա քաղցրահամ եւ հանքային ջրերի արդյունահանման եւ շշալցման գործարան է կառուցվելու, այնքան էլ արժանահավատ չէ:

Այդ տարածքի հարեւանությամբ ներկայումս կառուցվում է «Մարմարիկ» ջրամբարը: Գյուղացիներն ասում են, որ հսկայական տարածքը վերցնում են, որպեսզի ջրամբարի կողքին հանգստյան գոտի կառուցեն' հյուրանոցներով ու զվարճանքի վայրերով:

Ե. Նալթակյանը նույնպես այդ կարծիքին է, քանի որ նշված տարածքում նախկինում եղել է ջրերի շշալցման գործարան, իսկ ներկայումս այն պարապուրդի է մատնված:

Նախկին համայնքապետի խոսքերով' եթե նպատակը միայն գործարանի կառուցումն է, ապա կարող են եղած գործարանը աշխատացնել եւ գյուղացիների հողերին ձեռք չտալ:

«Տարածքը, որ մեզնից պետք է վերցնեն, ջրերի հետ կապ չունի: Մեր հողերը հեռու են քաղցրահամ եւ հանքային ջրերի աղբյուրներից: Իրենց նպատակը բոլորովին այլ է»,- համոզված է Արտավազի նախկին ղեկավարը:

Ե. Նալթակյանի ասելով' Կառավարությունը մոտ 95.9 հա տարածք վերցնում է միայն գյուղացիների սեփական հողերից, սակայն «ԷՅ ԸՆԴ ԷՄ ՌԵՅՐ» ՍՊԸ-ին հատկացվելու է ընդհանուր առմամբ 1200 հա, որից 400 հա-ն համայնքային նշանակության հողեր են, իսկ 700 հա-ն' պետական ֆոնդի, որոնք այժմ գյուղացիները որպես արոտավայր են օգտագործում:

Երվանդ Նալթակյանը նաեւ տեղեկացրեց, որ «բացառիկ գերակա շահ» համարվող տարածքում մի քանի «թիկունքով» մարդիկ սեփական հողատարածքներ ունեն, որոնց հողերին ձեռք չեն տվել, ինչպես պարապուրդի մատնված գործարանի տիրոջ տարածքին:

Նրանց հողերը շրջանցվել են, եւ «բացառիկ գերակա շահ» է ճանաչվել միայն սովորական գյուղացիների հողերը:

Արտավազում շուրջ 44 ընտանիք այդ տարածքում բանջարանոցի համար հողակտոր է ստացել: Նրանք տնամերձ հողամաս չունեն, եւ 1000-ական քմ հատկացվել է հենց մշակության համար:

Արտավազցի Վրեժ Խաչատրյանը «բացառիկ գերակա շահ» ճանաչված տարածքում 1.6 հեկտար խոտհարք ունի եւ չի ուզում դրանից զրկվել, քանի որ այլեւս անհնար կլինի անասուններ պահել: Բացի դրանից, նա մտածում է նաեւ իր զավակների մասին, ովքեր զրկվելու են հողից:

«Լավ, ասենք ես հողը ծախեցի, այդ փողով տարա ավտոմեքենա առա, քշեցի, լավ շորեր առա հագա, բա էգուց իմ երեխեն ի՞նչ անի: Եթե վերցնում են, պիտի շուկայական գներով հաշվեն ու մեզ փոխհատուցեն, որ գնանք գոնե ուրիշ տեղ հող առնենք»,- ավելացրեց Վրեժը:

Նա չգիտի, թե ինչպես են փոխհատուցելու եւ ինչ գնով: «Միայն լսել ենք, որ հատկացվել են Արաբական Միացյալ Էմիրություններից մի շեյխի: Եթե այդ հողերի համար նորմալ գին տան, ես համաձայն եմ, որ իմ հողը վերցնեն: Եթե չնչին գներով վերցնեն, ոչ մեկին էլ ձեռք չի տա»,- ավելացրեց Վ. Խաչատրյանը:

Ռաֆիկ Գրիգորյանի հողատարածքներից Կառավարությունը «գերակա շահ» է ճանաչել 1000 քմ վարելահող: «Եթե ինձ վճարեն այնքան, որ կարողանամ դրանով գերեզմանիս քարի փող դզեմ, կվաճառեմ»,- ասում է Ռաֆիկ պապը:

Նա պատմում է, որ նույն իրավիճակում հայտնվել էին նաեւ մի քանի տարի առաջ, երբ սփյուռքահայ մեծահարուստ Բաղտ Սիրգիս-Լեոնարդը գնեց գյուղի հողերի զգալի մասը, ոչ մի ներդրում չարեց, ոչ էլ մշակեց, սակայն մինչ օրս չի թողնում, որ գյուղացիներն իրենց անասուններն այդ տարածքում արածեցնեն:

«Այդ ժամանակ Կառավարությունից մեկը չեկավ' իմանար, որ հող ծախող մարդիկ փողի կարիք ունեն, խեղճացած իրենց հողերը ծախում են, որովհետեւ երեխեքի ուսման վարձ պիտի վճարեն, դպրոցի շորեր առնեն եւ այլն: Արդեն այդ հողերը ծախել ենք ու հիմա արոտավայր չունենք, անասուն չենք կարողանում պահել: Նույնն էլ հիմա են անում, բայց արդեն զոռով են վերցնում»,- ասում է Ռաֆիկ պապը:

Նրա խոսքերով' գյուղացիների մոտ կեսն արդեն անասուն չի պահում, որովհետեւ արոտավայր չկա: Արտավազ գյուղում ոչ ոք հստակ չգիտեր, թե հողերն ինչ նպատակով են վերցնում:

«Խմելու ջրի մեծ կայան են կառուցում, մաքուր ջուր կլինի, կխմենք»,-այսպես գիտեր գյուղացիներից մեկը: Նա իր անունը չնշեց' պատճառաբանելով, թե չի ցանկանում «վերեւների հետ» խնդիրներ ունենալ:

Ժենյա Շահնազարյանի 1000 մետր վարելահողը ու 4000 մետր խոտհարքը եւս «գերակա շահի» տարածքում են: Նա էլ գյուղում այլ հող չունի:

«Հիմա ժողովուրդը կարիքի մեջ է, գյուղ տեղ է, աշխատանք չկա, մի քիչ գումար կտան, մարդիկ հողերը ստիպված կտան: Կոնկրետ մեզ գումար պետք չի, մեզ հողն է պետք: Երեխեք ունենք, էգուց կմեծանան, կարող է այն ժամանակ ծախեմ մի դարդ ու ցավ հոգամ: Ո՞վ է եկել իմ կարծիքը հաշվել' ես մշակելու հող ունե՞մ, թե՞ չունեմ, որ իմ ձեռքից վերցնում են: Կառավարությանը հետաքրքիր չեն նման բաները, իրանց պետք է, որ ծախեն»,- ասաց Ժենյա տատի հարսը' Հասմիկ Շահնազարյանը:

1000 մետր կարտոֆիլի ցանքատարածություն ունի նաեւ Գուրգեն Ղազարյանը: Նա եւս չի ուզում իր հողերը տալ նույն պատճառով' եկամտի այլ աղբյուր չունի: «Էլ ի՞նչ իմաստ ունի գյուղում ապրելը»,- ասում է Գուրգենը եւ խոստովանում, որ որքան էլ փոխհատուցման գումարը մեծ լինի, դրանով կկարողանա գոյատեւել 2-3 տարի: «Իսկ հետո՞,- հարցնում է նա,- հետո ի՞նչ անեմ»:

Փոխհատուցումը շուկայական գնով կլինի՞

Արտավազի համայնքապետ Ռեմ Հովհաննիսյանը կարծում է, որ գյուղի զարգացման համար «սա շատ լավ գործ է»:

Չնայած' դեռ պարզ չէ գյուղացիների հողերի փոխհատուցման արժեքը: Համայնքապետն ասում է, որ հողերը գնահատվելու են շուկայական գնով' գումարած 15%: Հողի արժեքը պետք է որոշեն փորձագետները: Հարցին, թե մոտավորապես որքա՞ն արժե այդ տարածքում գտնվող 1 հեկտարը, Ռեմ Հովհաննիսյաննը պատասխանեց, որ շուկայական գինը տատանվում է 3-5 հազար դոլարի սահմաններում. «Հիմա որ գնահատողները գան, ինձ թվում է' ավելի բարձր կգնահատեն»:

Համայնքապետը նաեւ նշեց, որ պայմանավորվածություն կա' ցանկացողները կարող են գյուղին ավելի մոտ տարածքներից հող վերցնել, նույնիսկ վարելահող:

Նա փաստեց, որ գյուղացիների 90%-ը (գյուղում 164 տուն կա' 1100 բնակչով) «գերակա շահ» ճանաչված տարածքում հող ունի, այդ թվում' նաեւ ինքը: Սակայն Կառավարության որոշման մեջ 136 գյուղացիների ցանկում իր անունը չկա:

Թե որքա՞ն հավելյալ հողատարածք պահուստային ֆոնդից կհատկացվի նախատեսված գործարանի համար, համայնքապետի խոսքերով, կորոշվի աճուրդի ժամանակ:

Քաղցրահամ ջրերի նախկին գործարանը, Ռեմ Հովհաննիսյանի մեկնաբանմամբ, չի շահագործվում, այլ կառուցվում է նորը, քանի որ դա նշված գործարանի սեփականատիրոջ որոշումն է:

Թե ինչու՞ նախկին համայնքապետի մատնանշած աղբյուրների շրջակայքը չի մտել «գերակա շահ» ճանաչված տարածքի մեջ, մեկնաբանում է Ռեմ Հովհաննիսյանը. «Աղբյուրները ոչ թե երկուսն են, այլ' շատ: Լրիվ վերցնում են, աղբյուրներն էլ են վերցնում: Գյուղացիների հողերը վերցնում են' զոնա են սարքելու, որ անասունները չմոտենան»:

Եթե գյուղացիներին չբավարարի իրենց հողամասերի համար առաջարկված գինը, որպես միակ ճանապարհ համայնքապետը մատնանշում է դատարանը:

«Էդ մարդը լուրջ ներդրում է ուզում անել, ոչ միայն հանքային ջուր արտադրի, այդտեղ հսկայական քաղցրահամ ջրեր են արտադրելու,- մանրամասնեց համայնքապետը եւ խոստովանեց,- շեյխը կարող է ներդրում անի, բայց Հայաստանի մարդ է դա անողը: Թե ո՞վ է «Հայաստանի մարդը», համայնքապետը խուսափեց պատասխանել' հղում կատարելով Կառավարության որոշմանը. «Կառավարության որոշման մեջ ընկերությունը նշված է, ես չգիտեմ, թե ով է այդ ընկերության տերը, իմ մոտ հլա չեն եկել»:

Հ.Գ. Մեր տեղեկություններով' այս գործարքում ներգրավված են հայաստանցի այլ պաշտոնյաներ եւս: «Բացառիկ գերակա շահի» «շահառուներին» եւ արտասահմանյան ընկերության բաժնետերերին կանդրադառնանք առաջիկայում: