Սաթենիկ Սիմոնյան

Գեղանկարիչ Սամվել Գալստյանը 29 տարի ապրում է Գյումրու «Անտառավան» թաղամասի տնակներից մեկում: 1988-ի երկրաշարժի ժամանակ փլվեց նկարչի բնակարանը և արվեստանոցը: Նա բազմաթիվ անօթևանների հետ ժամանակավոր տեղավորվեց Երեւանի Երիտասարդական պալատում:

«Երկրաշարժից հետո, երբ Երիտասարդական պալատում ժամանակավոր կացարան էինք գտել, ինչ նկարում էի, դագաղ ու սարսափելի պատկերներ էին ստացվում: Երևի աբսուրդի ժանրից է, բայց քաղաքն ամբողջությամբ դագաղներով էր լցված: Բացի այդ, մեզ հետ միասին ծեծված-ջարդված բազմաթիվ փախստականներ կային Բաքվից, մյուս կողմից հարազատների կորուստ ու անհայտ ապագա: Էտ ամենը մեծ ազդեցություն թողեց ստեղծագործական կյանքիս վրա: Պատկերները, որ նկարում էի, անկախ ինձանից էին ստացվում, բայց չէի էլ կարող այլ բան նկարել»,- պատմում է Սամվել Գալստյանը:

Երկրաշարժից երկու տարի անց Լեհաստան-Գյումրի արվեստագետների սիմպոզիում կազմակերպվեց, որին մասնակցում էր նաև Սամվել Գալստյանը:

Պատմում է, որ նկարիչների խմբով մեկնեցին Լեհաստան: Լյուբին քաղաքի գլխավոր դատախազի արվեստագետ կինը նկարչին առաջարկեց մնալ և հինգ տարի ժամկետով աշխատել այնտեղ: 

«Իհարկե, համաձայնեցի: Դրանից անմիջապես հետո հետ վերադարձա Հայաստան, որպեսզի նկարիչների նոր խումբ տանեի Լեհաստան: Այդ ծրագրով մեծ գումարներ պետք է աշխատեինք, որոնք ուղղելու էինք Գյումրիում նկարիչների համար բնակարան-արվեստանոցներ կառուցելուն: Այնտեղ մեծ հաջողությունների կհասնեի, իսկ գումարով էլ մեր միտքը կիրագործեինք, եթե Լեհաստան հետ դարձի ճանապարհին կտավներս անցկացնելիս, մաքսատուրքերի խնդիր չառաջանար: Այսօրվա պես հիշում եմ՝ ինչպես աչքիս առաջ պատռեցին վիզաներն ու թույլ չտվեցին լքեմ երկիրը»,-պատմում է Սամվել Գալստյանը:

Ասում է՝ ոչինչ չուներ՝ ո՛չ աշխատանք, ո՛չ էլ մնալու տեղ: Փլված արվեստանոցից կարողացել էր փրկել միայն մեկ ինքնանկար, որը կախված է տնակում: 

1992թ.-ին պետությունը Սամվելին տնակ հատկացրեց, իսկ  որպես նախկին ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ նաև երկու արվեստանոց ստացավ: Սակայն պատմում է՝ այդ օրերին այնպիսի իրավիճակ էր Գյումրիում, որ անօթևաններ լցվեցին արվեստանոցներ ու որքան էլ փորձեց հետ վերադարձնել՝ չկարողացավ: 

Այստեղ է ապրում Սամվել Գալստյանը

«Երբ արդեն տնակում էինք ապրում, աշխատանքային շատ հետաքրքիր առաջարկ ստացա հոգեբանական կենտրոնում արտ թերապիայով զբաղվել: Մոտ չորս տարի աշխատեցի, զգում էի՝ որքան օգուտ է տալիս երեխաներին, սակայն հակառակ էֆեկտն ունեցավ ինձ վրա: Պատկերացրե՛ք՝ երկրաշարժի հետևանքներն ու պատերազմական ներկան, որքան են ազդում երեխայի հոգեբանության վրա: Բայց երբ մոտիկից ես ծանոթանում խնդիրներին, առնվազն պետք է զգացմունքայնությունդ կորցրած լինես, որ դա ցավագին չընդունես: Երևի թե չկարողացա անտարբեր անցնել ու նյարդային մի շարք հիվանդություններ ձեռք բերեցի: Այդ շրջանից պահպանված մի ինքնանկար ունեմ, որը պատռել եմ՝ հոգեբանական լարված վիճակի պատճառով: Բայց, փառք Աստծո, շրջապատիս ու արվեստի շնորհիվ հաղթահարեցի»,-պատմում է նկարիչը:

Նա մի քանի տարի ղեկավարեց Գյումրու Մերկուրովի անվան նկարչական  դպրոցը: Ապրելով տնակ-արվեստանոցում՝ շարունակում է ստեղծագործել ու աշակերտներ կրթել տնակի պատերի ներսում: Ասում է՝ աշակերտներից երկուսը պատրաստվում են Սանկտ Պետերբուրգի Ռեպինի ինստիտուտ ընդունվել.

«Ունեմ և ունեցել եմ աշակերտներ, ովքեր դոմիկում են ապրել և ապրում, ու անկասկած իրենց ապրելակերպը ազդում է ստեղծագործական մտքի վրա: Բայց չկա չարիք, առանց բարիքի: Երբ արվեստի ես վերածում այն, ինչից երեխան ընկճվում էր, ինքն արդեն վատի մեջ սկսում է լավը տեսնել: Հոբը՝ աշակերտս, 14 տարեկան է: Երևանում մեծ ցուցահանդես ունեցավ. բոլոր նկարները վաճառվեցին: Դոմիկում են ապրում, հիմա պատրաստվում է այդ գումարներով և հովանավորների օգնությամբ տուն կառուցել: Այդ տարիքում արդեն բավականին հասուն նկարիչ է: Չպետք է միջակություն լինի: Ես ուզում եմ, որ աշակերտներս գրագետ նկարիչներ դառնան, որովհետև անգրագետ արվեստագետը արվեստագետ չէ»,-ասում է Սամվել Գալստյանը: 

Տնակ-արվեստանոցում հերթով ցույց է տալիս նկարներն ու էսքիզներն ու ներկայացնում դրանց պաատմությունները: Հիշում է՝ ինչպես տարիներ առաջ իրեն հայտնեցին, որ Գերմանիայի թանգարաններից մեկում հայտնվել է իր կտավը.

«Ինձ զանգեցին Երևանի գեղարվեստի ակադեմիայից և հայտնեցին, որ Գերմանիայում ցանկանում են կենսագրությանս մասին իմանալ, քանի որ կտավներիցս մեկը գտնվում էր Լայպցիգի թանգարաններից մեկում: Եվս մեկ նկար ունեմ, որն այժմ Իրանի ժամանակակից թանգարանում է: Ենթադրում եմ, որ գնորդները աճուրդի են հանել գործերս և այդ ճանապարհով են հասել թանգարաններ»: 

Սամվել Գալստյանն ասում է, որ Գյումրին իր հավերժ հերոսն է՝ հին ու նոր տարբերակով, աղքատիկ տնակային թաղամասերով, հարուստ մշակութային կառույցներով ու քաղաքին հատուկ կոլորիտով:

Լուսանկարները Անի Սարգսյանի