Այսօր Ալավերդիում շմոլ գազի արտահոսքից մահացած ընտանիքի անդամների հուղարկավորությունն էր։ «Եկել ենք մի տուն, որտեղ տան տերեր չկան»,- այսպես էին ողբում ընտանիքի մահը նրանց հարազատները։ Տան կենտրոնում տեղադրված երկար սեղանների երկու կողմում հավաքված կանայք փորձում էին փարատել վիշտը՝ փնտրելով ողբերգության «մեղավորներին»։

«Եթե ժամանակին գային, ստուգեին, նման բան չէր լինի», «Իրենք էլ են սխալ արել, չեն իմացել, որ տենց բան կլինի», «Հիմա ինչի եք եկել նկարում, շուտ պիտի նկարեիք, որ նման բան չլիներ»․ այս արտահայտությունները հնչում էին հավաքվածների շուրթերից։ Միգուցե թվարկված բոլոր դիտարկումներն էլ ճիշտ են․ գազի սպասարկումն իրականացնող «Էյ-Ի-Ջի սերվիս» ՍՊԸ-ն թերացել է անվտանգ շահագործմանը հետևելու, բնակիչները՝ անվտանգության կանոնները պահպանելու, իսկ լրատվամիջոցները՝ թեման պարբերաբար և խորությամբ լուսաբանելու հարցերում։

«Հետքը» փորձեց գազի սպասարկման որակի և անվտանգության կանոնների պահպանման վերաբերյալ փոքրիկ ուսումնասիրություն անցկացնել հենց նույն շենքում, որտեղ տեղի էր ունեցել ողբերգական դեպքը։  Այցելեցինք Ալավերդու Սանահին-Սարահարթ թաղամասի 2-րդ զանգվածի 2-րդ շենքի գազասպառող տասը բնակարան և անանուն հարցում անցկացրինք գազի սպասարկման որակի վերաբերյալ, ինչպես նաև լուսանկարեցինք տվյալ բնակարաններում գազի  անվտանգության և օդափոխության համակարգերը։

Ուսումնասիրության արդյունքում պարզեցինք, որ 10 բնակարաններից 5-ում անվտանգության ազդանշանային համակարգը միացված չէ։ 10 բնակարաններից 4-ը ջեռուցվում է գազի վառարանով։ Բոլոր 10 բնակարանները գազի սպասարկման ծառայության պայմանագիր են կնքել «Էյ-Ի-Ջի Սերվիս» ՍՊԸ-ի հետ և միջինում տարեկան 6000 դրամ են վճարում ընկերությանը՝ թերությունները հայտնաբերելու և շտկելու ծառայության դիմաց։ Բոլոր բնակիչները նշեցին, որ սպասարկող տեսուչը (փականագործը) իրենց բնակարաններ այցելում է տարին երկու անգամ։ 10 բնակարաններից 6-ում տեսուչը գազօգտագործման խախտումներ հայտնաբերել է և հրահանգավորել է փոփոխություններ մտցնել, որոնք, սակայն, մնացել են «հրահանգավորման» մակարդակում։

Պատկերն ավելի մանրամասն նկարագրելու համար կանդրադառնանք մի քանի խախտումների, որոնք հայտնաբերել ենք մեր կարճ այցելության ընթացքում։

Սպասարկումն իրականացնող «ԷՅ-Ի-ՋԻ-ՍԵՐՎԻՍ» ՍՊԸ-ն և «Գազպրոմ Արմենիան» հրապարակել են գազասպառման կենցաղային համակարգերի տեխնիկական սպասարկման անվտանգ շահագործման հուշաթերթ, որտեղ նշված են իրավիճակներ, երբ արգելվում է կամ խորհուրդ չի տրվում օգտվել գազասարքերից։

Ըստ այդ հուշաթերթի՝

• Փականագործը պարտավոր է ներկայանալ բաժանորդին՝ անձը հաստատող փաստաթղթով, պահանջել գազաֆիկացման վերաբերյալ փաստաթղթերի փաթեթը և փաստացի գազահամակարգը համեմատել նախագծի հետ։

Մեր այցելած բնակարաններից մեկում գազաֆիկացման վերաբերյալ փաստաթղթերը բացակայում էին։ Տանտիրուհին նշեց, որ գազի կաթսան բաղնիքից տեղափոխել են խոհանոց, կատարել են բոլոր անհրաժեշտ վճարումները՝ փոփոխելով գազահամակարգի նախագիծը։ «Վճարման չեկերով ներկայացել եմ գազի գրասենյակ, որ գրքույկը տան, ասել են կտանք, բայց կորցրել են, չեն տալիս։ Ասում են արխիվում էլ կնայենք, կտանք, բայց չեն տալիս։ Ուղիղ 7 տարի է՝ մենք գծագիր չունենք»,- ասում է բաժանորդը։ Բնակիչը նշում է նաև, որ փականագործն ամեն այցելության ժամանակ պահանջում է փաստաթղթերը, իրենք հայտնում են խնդրի մասին, սակայն լուծում այդպես էլ չի լինում։

• Փականագործը պարտավոր է ապահովել գազասպառման համակարգում անվտանգության համակարգերի վթարային անջատիչ ու ազդանշանային սարքերի սպասարկում․ աշխատունակության ստուգում, անսարքության հայնտաբերում, արձանագրության կազմում։

Մեր այցելած տներից 4-ում  ազդանշանային սարքերը միացված չէին, որոնցից 3-ն՝ անսարք լինելու և ոչ ճիշտ հատվածում տեղադրված լինելու պատճառաբանությամբ։

• Փականագործը պարտավոր է ստուգել սարքավորումների միացման ճշտությունը, ռետինե և ծալքավոր մետաղական ճկախողովակների համապատասխանելիությունը։

Այցելած տներից մի քանիսում գազը վառարան տեղափոխող ռետինե խողովակները մի քանի անգամ ծալված ու ոլորված էին, իսկ գազատար խողովակները հաճախ անցնում էին առանց վարդակի հոսանքի լարերի կողքով։  

Նույն շենքում տեղի ունեցած ողբերգական դեպքն, ըստ բնակիչների, իրենց համար սթափեցնող ազդանշան է։ Նրանք չէին ցանկանում «բողոքել» որևէ մեկի դեմ, բայց նրանցից մի քանիսը նշեցին, որ սպասարկումն իրականացվում է հպանցիկ կերպով։

Գազի տեխնիկական սպասարկման ծառայությունը Հայաստանում իրականացնում է մենաշնորհային դիրք ունեցող «ԷՅ-Ի-ՋԻ-ՍԵՐՎԻՍ» ՍՊԸ-ն։ Այս ընկերության վճարովի ծառայությունը պարտադրվում է բոլոր գազ սպառողներին։ Բաժանորդը չի կարող գազ ունենալ, եթե չի վճարում առևտրային այս ընկերության ծառայության դիմաց։ Մեկ գազօգտագործող սարքավորում ունենալու դեպքում՝ բաժանորդից գանձվում է 2270 դրամ, 2-ի դեպքում՝ 4540 դրամ, 3-ի դեպքում՝ 6810 դրամ:   

«ԷՅ-Ի-ՋԻ-ՍԵՐՎԻՍ» ՍՊԸ-ն հիմնադրել է նախկին վարչապետ Կարեն Կարապետյանի եղբայրը՝ Վլադիմիր Կարապետյանը, և մինչ 2009 թվականը եղել է բաժնետերերից մեկը: Այժմ ընկերության խոշոր բաժնետերը (60%) ԿԱ Ջրային տնտեսության պետական կոմիտեի նախկին նախագահ, ՀՀԿ անդամ Արսեն Հարությունյանն է։ Նրա կինը՝ Սոնա Պիծակյանը տնօրինում է ընկերության 10 տոկոս բաժնեմասին, իսկ 30 տոկոսի բաժնետերը Արթուր Սուրենյանն է, ով նաև ընկերության սպասարկման գծով գլխավոր տնօրենի տեղակալն է։ Նա «ՀայՌուսգազարդ» ՓԲԸ-ի իրացման գծով նախկին փոխտնօրեն Ռուբեն Սուրենյանի որդին է։

«Էյ-Ի-Ջի Սերվիս» ՍՊԸ-ի գլխավոր տնօրեն Արման Նալբանդյանի հետ զրուցեցինք մեր ուսումնասիրության արդյունքում հայտնաբերված խախտումներից, որը ներկայացնում ենք ստորև․

Մենք այցելել ենք Ալավերդու շենքերից մեկի 10 բնակարաններ, որոնցից 4-ում անվտանգության ազդանշանային համակարգը միացված չէր։ Բնակիչները նշեցին, որ սարքը չի աշխատում, միացնելուց դեղին լույս է վառվում եւ ձայներ է հանում։

Բաժանորդն իր պարտականությունները չի կատարել, սարքը ձայներ է արձակում, զանգահարեք սպասարկող կազմակերպությանը, թող գան, փոխարինեն նոր սարքով, եթե իրականում այդպես է։

Զանգահարել են, ծառայությունից խոստացել են նոր սարքով փոխարինել, բայց ամիսներ շարունակ չեն փոխարինել։

Դա հեռախոսային զրույց չէ։ Դա պետք է կոնկրետ հասցեով, աշխատանքային ժամի ասեք, մի քանի րոպեում պարզենք, որ կարողանամ պատասխան տալ։

Խոսքը մի վիճակագրության մասին է, երբ կամայական մի շենքի 10 բնակարան այցելությունից պարզվում է, որ 4-ում սարքը միացված չէ, իսկ ձեր ընկերության փականագործները չեն արձանագրել ու չեն փոխարինել։

Դա չեն արձանագրում, այլ հրահանգավորում են բաժանորդին՝ ազդանշանային սարքն անընդհատ էլեկտրականությունից միացված պահեն, դա իրենց պարտականությունն է։

Իսկ այս վիճակագրությունն ինչի մասին է խոսում, որ որակյալ սպասարկման ծառայությո՞ւն է իրականացվում։

Նախ հասկանանք՝ ինչ է նշանակում սպասարկում։ Բաժանորդն ինչ որ պարտավոր է անել, չի արել, ու խոսում ենք սպասարկման որակի մասին։ Մեկը մյուսի հետ կապ չունի։ Սպասարկում ասվածը՝ արտահոսքի հայտնաբերում, վերացում, ծխաօդատարի քարշի ստուգում, եթե բացակայում է, մաքրում, գազասարքերի կարգավորում և հրահանգում բաժանորդին, որ անվտանգ օգտվի գազահամակարգից, ինչպես նաև հրահանգավորում, որ ձայնանշանային սարքն էլեկտրականությունից միացված պահել։ Դա արդեն բաժանորդի պարտականությունն է, եթե պարտականությունը չի կատարում, սպասարկման որակի մասին չէ խոսքը, այլ բաժանորդի անփութության։

Այսինքն՝ ձեր ընկերության սպասարկումն իրենից ենթադրում է միայն հրահանգավորո՞ւմ։ Ենթադրենք բնակիչն անփույթ է, հրահանգավորելը միայն բավարա՞ր է, որ համարեք սպասարկումն իրականացված է։

Հրահանգավորումը սպասարկման կետերից մեկն է։

Իսկ թերություններն ո՞վ պետք է վերացնի։ Հրահանգավորելու համա՞ր է քաղաքացին ձեզ վճարում։

Ես նոր բացատրեցի։ Արտահոսքի հայտնաբերում, վերացում․․․

Իմ նշած խախտումը հայտնաբերված է եղել, բայց չի վերացվել ամիսներ շարունակ։

Ազդանշանային սարքը եթե անջատված է լինում, աշխատակիցը տեղում միացնում է, նրա դուրս գալուց հետո նորից բաժանորդն անջատում է։ Եթե դուք մտել եք, անջատված է եղել, նշանակում է, որ աշխատակցի դուրս գալուց հետո նա ինքնակամ անջատել է։

Սարքը չի աշխատել եւ նորով չեն փոխարինել։

Ո՞վ է դիմել, ում է դիմել։ Պետք է հստակ իմանանք, որ կարողանանք ներքին քննություն անցկացնել։ Եթե արձանագրվում է, որ սարքը սխալ է տեղադրված, 2 օրվա ընթացքում սարքը փոխարինվում է նորով։ Մենք գործ ունենք 710 հազար բաժանորդի հետ, ես առաջին անգամ եմ լսում, որ սարքն անսարք է եղել ու չի փոխարինվել։

Ըստ պայմանագրի՝ փականագործները տարեկան նվազագույնը երկու անգամ պետք է այցելեն բաժանորդին։ Դուք ինքներդ ասացիք, որ բնակիչներն անզգույշ են։ Կարծում եք տարեկան երկու անգամ այցելությունը բավարա՞ր է անհրաժեշտ անվտանգությունն ապահովելու եւ մարդկանց կյանքերը փրկելու համար։

Դա գազի մատակարարման օգտագործման կանոններով է նախատեսված, սպասարկող կազմակերպությունը չի որոշել։ Տվյալ սակագինը հաշվարկած է տարեկան պլանային երկանգամյա այցերի համար։ Մի այցը՝ հոկտեմբեր – ապրիլ ջեռուցման սեզոնի համար, մյուսը՝ ապրիլ – հոկտեմբեր ամառային սեզոնի համար։ Բայց եթե բաժանորդն անսարքություն ունի բնակարանում, ամեն օր էլ կարող է կանչ տալ և սպասարկողներն անվճար կգնան, իրենց խնդիրները կվերացնեն։

Ասացիք հարյուր-հազարավոր բաժանորդներ ունեք․ ինչպե՞ս եք վերահսկում, թե արդյոք փականագործները ժամանակին այցելում են, թե ոչ։ Արդյոք նրանք վերացնում են թերությունները, թե ոչ։ Բողոքներ ունենք, որ փականագործը մտնում է բնակարան, նայում է խողովակներին, վերցնում ստորագրություն ու դուրս է գալիս։

Ամեն ամիս փականագործը ստանում է իր առաջադրանքը և անընդհատ հանձնում է իր սպասարկած աշխատանքը տեղամասի վարպետներին և պետերին։ Ունենք առանձնացված վերահսկողության ծառայություն, որը տարեկան երկու անգամ սպասարկման որակն է ստուգում, ստուգվում է նաև «Գազպրոմ Արմենիայի» կողմից։

Ի՞նչ չափորոշիչներով է ստուգվում։

Կատարված աշխատանքների 10 տոկոսը ստուգվում է, իսկ դա բավարար է, որ սպասարկողի աշխատանքի որակը հասկանանք։

Յուրաքանչյուր փականագործի՞, թե՞ բոլոր փականագործների ընդհանուր աշխատանքի 10 տոկոսն է ստուգվում։

Ընդհանուրի աշխատանքի 10 տոկոսն ուղիղ համեմատական է յուրաքանչյուր փականագործի արած աշխատանքի 10 տոկոսին։

Ոչ, հնարավոր է, որ մի համայնքը սպասարկող փականագործը լավ է աշխատում, մյուսը՝ ոչ։

Բոլոր փականագործների աշխատանքի 10 տոկոսը ստուգվում է։ Ամեն մեկինը, որ կարծիք կազմենք, թե ով ինչպես է աշխատում։

Իսկ ինչպես եք ստուգում, հիմնվելով իր իսկ կազմած արձանագրությա՞ն վրա։

Բաժանորդներին հարցնելով և տեղազննություն կատարելով։ Փականագործի հետևից ամեն ամիս իրենց տեխնիկական անձնակազմն է ստուգում, վեց ամիսը մեկ անգամ էլ առանձնացված վերահսկողության ծառայությունը։ Նաև «Գազպրոմ Արմենիա» ընկերության կողմից է ստուգվում։ Մտնում են, տեղազննություն են անում, բաժանորդին էլ հարցում են անում։

Երբ որ ասում են, որ 6 ամիսը մեկ անգամ գալիս, ոչինչ չեն անում, ստորագրություն են վերցնում ու գնում։ Բաժանորդի և «Գազպրոմ Արմենիայի» միջև պայմանագրում նաև կա սպասարկման հավելվածը, որտեղ կետ առ կետ գրված է թե սպասարկողի և թե բաժանորդի պարտականություններն ու իրավունքները։ Հիմա մտնում է տուն, բաժանորդը պետք է պայմանագիրը բացի, պարտադրի, որ բոլոր կետերը կատարվեն, նոր ստորագրի։ Բաժանորդը ստորագրում է թղթի տակ, որտեղ ասվում է, որ իր բնակարանում հենց նոր կատարվեց սպասարկում և հրահանգավորում, հետո ասում է՝ եկան, ոչինչ չարեցին։ Հարգելիս, ինչո՞ւ եք ստորագրում այդ թղթի տակ։ Բաժանորդը պետք է կետ առ կետ կարդա, պահանջի, որ կատարեն այդ աշխատանքները, հետո նոր ստորագրի։ Ինչո՞ւ են ստորագրում, եթե ոչինչ չեն անում։

Դուք որպես հարյուր հազարավոր բաժանորդների հետ աշխատող մասնագետ, որոնց մի մասն էլ, ինչպես նշեցիք, անփույթ է, ի՞նչ եք կարծում, ճի՞շտ ռազմավարություն եք ընտրել՝ թողնելով մարդու կյանք արժեցող սպասարկման ոլորտը միայն բաժանորդի պատասխանատվությանը։ Եթե բաժանորդն ինքը պիտի ստուգի եւ վերահսկի սպասարկման բոլոր կետերը, ձեզ հետ պայմանագիր ունենալու իմաստը ո՞րն է։ Եթե բաժանորդն այդքանը գիտակցում է, կարող է ինքնուրույն վարձել սպասարկող մասնագետի եւ, միգուցե ավելի էժան վճարելով, ապահովի իր անվտանգությունը։  

Այսինքն, ի՞նչ եք ուզում ասել, ամեն բնակարանում մի հոգի նստա՞ծ լինի գիշեր ու ցերեկ։ Բաժանորդի վճարած գումարի դիմաց 6 ամիսը մեկ անգամ գնում են, ստուգումներն անում, բացատրում։ Բացի դրանից՝ քանի անգամ անհրաժեշտ է, թող զանգահարի, սպասարկողը կմոտենա, անվճար իրենց հարցերին կպատասխանի, անսարքություններն ու խախտումները կվերացնի։ Բաժանորդն ինքն է իր անվտանգության երաշխավորը։ Վերջին դեպքը, որ տեղի է ունեցել․ սպասարկողը մտել է, վառարանը տեղադրված չի եղել։ Այդ կետը խցափակել, պլոմբը դրել, կնիքել և դուրս է եկել՝ հրահանգավորելով, որ այդ գազասարքը տեղադրելիս՝ տեղյակ պահեք, մասնագետը գա, տեղադրի։ Ինքնակամ պլոմբը պոկել-բացել են, գազասարքը տեղադրել են, ծխատարը, չիմանալով ինչպես հավաքեն, միացրել են պատին, որի վրա 3 փոքր անցք են արել։ Պլոմբը նշանակում է, որ արգելված է դրան ձեռք տալը, զանգահարեք, դուք դրա համար վճարել եք, պահանջեք, մարդիկ գան, տեղադրեն։

Բաժանորդը երբ ինքնակամ բացում է խցափակված կետը, տույժ-տուգանք չի՞ կիրառվում։

Ոչ, ոչ մի խախտում դրամական պատասխանատվության չի ենթարկվում։

Ձեր ընկերության ծառայությունը բաժանորդին պարտադրված է։ Եթե մարդն ուզում է գազ ունենալ, պետք է ձեր սպասարկումից էլ օգտվի։ Այսինքն՝ բաժանորդը պարտավոր է վճարել ձեզ եւ պարտավոր է հետեւել, որ ձեր փականագործները ճիշտ իրականացնեն աշխատանքը, ճի՞շտ եմ հասկանում։

Բա իհարկե, ենթադրենք մարդ է, անփույթ է անում, իր աշխատանքի մի մասն է կատարում կամ ձեր ասածի պես՝ չի կատարում։ Բաժանորդը պետք է պարտադրի չէ՞, որ այդ աշխատանքն անի, հետո ստորագրի։ Փոքրիկ օրինակ բերեմ․ ենթադրենք մեքենան տանենք ավտոլվացման կետ, գումարը վճարենք, առանց լվանալու մեքենան վերցնենք գնանք, կլինի՞ նման բան։ Սպասարկման համար արդեն վճարել են, պիտի պարտադրեն, որ սպասարկում իրականացվի։

Լուսանկարները՝ Նարեկ Ալեքսանյանի