HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Հայկ Ղազարյան

Տիգրան Գրիգորյան. «Գրեթե բոլոր երկրներում էլ ընտրությունների ժամանակ որոշակի լարվածություն լինում է»

«Հետքը» Արցախի համապետական ընտրությունների նախօրյակին զրուցել է ընդդիմադիր «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության ընտրական ցուցակի երկրորդ համար, քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանի հետ:

աղվանից քարոզարշավի շրջանակներում գյուղերում և քաղաքներում հանդիպելու եք մարդկանց, որոնք Ձեզ, ամենայն հավանականությամբ, հարցնելու են անվճար կրթության, բժշկության ու բնակարանների անվճար  բաշխման մասին: Ի՞նչ եք պատասխանելու նրանց:

-Եթե խոսքը բարձրագույն կրթության մասին է, գտնում ենք, որ Ղարաբաղի կրթական համակարգի խնդիրը ոչ թե գինն է, այլ որակը։ Կարելի է այս կամ այն ոլորտում կրթաթոշակները կրճատել և պետության համար առանձնապես կարևոր ոլորտների համար մեծացնել։ Կրթաթոշակներն իրական են լինելու, ոչ թե 5000 դրամ, ավելի շուտ՝ արևմտյան մոդելով, որոնցով նույնիսկ հնարավոր է լինելու ապրել։

Ինչ վերաբերում է առողջապահությանը, բոլոր զարգացած երկրներում առողջապահության գումարները կազմում են ՀՆԱ-ի 10 տոկոսը։ Պետք է ունենանք այնպիսի իրավիճակ, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի հնարավորություն ունենա բուժում ստանալ։ Ֆինանսական հարցերը պիտի երկրորդական լինեն և լուծվեն։

Անվճար բնակարանների հարցում ևս արդյունավետության խնդիր կա։ Նպատակն այն չէ, որ բոլոր մարդկանց անվճար բնակարաններ բաժանենք։ Բնակարաշինության մի ծրագիր ունենք «Վերաբնակեցման» բաժնում.  եթե ՀՀ-ից, ԼՂՀ-ից կամ Սփյուռքից որևէ մեկը պատրաստ է պետության նախանշված վայրերում բնակվել, պետությունը պատրաստ կլինի անհատույց 7 միլիոն դրամ հատկացնել։ Այդ ծրագրի մեջ կա կոնկրետ նպատակ՝ թերբնակեցված շրջանների բնակեցում։

-Արցախին ժողովրդավարություն պե՞տք է:

-Ժողովրդավարությունն Արցախին և մյուս բոլոր պետություններին պետք է, որովհետև կառավարման ամենարդյունավետ ձևն է։ Այն մեզ պետք է ոչ թե միջազգային հանրությանը զարմացնելու համար, այլ զարգացած ու բարգավաճող երկիր ունենալու համար։

Կարելի է խորանալ, թե կառավարման որ մոդելներն են ավելի արդյունավետ։ Եթե մենք լուսավորյալ ավտորիտարիզմի մի քանի օրինակ հանենք, ապա կտեսնենք, որ բոլոր զարգացած երկրները ժողովրդավար են:

-Նկատե՞լ եք, որ հասարակության մի հատված տագնապով է սպասում այս ընտրություններին: Ինչ-որ լարվածություն կա։ Հետընտրական ցնցումներ ակնկալո՞ւմ եք:

-Հետընտրական ցնցումների մասին չգիտեմ, կախված է ընտրությունների արդյունքներից։ Եթե ինչ-որ արտառոց խախտումներ կամ ոտնձգություններ լինեն, գուցե և ցնցումներ տեղի ունենան։ Այս մթնոլորտն ինձ դուր է գալիս։ Առաջին ընտրություններն են, որտեղ չգիտենք հաղթողի անունը։ Գրեթե բոլոր երկրներում էլ ընտրությունների ժամանակ լարվածություն լինում է։ Դա շատ ավելի առողջ իրավիճակ է, քան որը մենք ունեինք 2015 կամ 2012 թվականներին, երբ քաղաքականությամբ միայն զբաղվում էին նախագահականի «դաբռոյով»։ Իսկ հիմա թավշյա հեղափոխությունից հետո ինչ-որ չափով քաղաքական ազատություն և մրցակցություն է մտել Արցախ:

-Այդպիսի սցենարի կրկնություն հնարավոր համարո՞ւմ եք, երբ Արցախում 90-ականների սկզբներին երկիշխանություն էր:

-Բոլոր սցենարներն էլ հնարավոր են: Կարող է լինել մի իրավիճակ, երբ ընտրված նախագահը խորհրդարանում լուրջ հենարան չի ունենա: Սա կարող է ճգնաժամի պատճառ դառնալ, բայց կարող է նաև տվյալ անձին հաջողվի պայմանավորվել խորհրդարանական ուժերի հետ: Բացի այդ, նախագահի ինստիտուտը բավականին ուժեղ է Արցախում, հատկապես վերջին սահմանադրական փոփոխություններից հետո: Այնուամենայնիվ, հնարավոր է իրավիճակ, երբ ընտրություններից հետո մեկ տարի անց,  խորհրդարանն անվստահություն է հայտնում նախագահին կամ վերջինս ցրում է խորհրդարանը: Բայց սա ևս նորմալ, ժողովրդավարական գործընթաց եմ համարում: Ավելի լավ է ունենալ ընտրություններ, քան մի իրավիճակ, երբ բոլորի փոխարեն մի քանի հոգի են որոշում կայացնում:

-Դուք շուկայական տնտեսության կողմնակից եք: Այս ուղղությամբ որո՞նք կլինեն Ձեր առաջին քայլերը, եթե գաք իշխանության:

-Արցախի գլխավոր խնդիրն այն է, որ 2007 թվականին Բակո Սահակյանի իշխանության գալուց հետո հաստատվել է կապիտալիզմի մի մոդել, որը կոչվում է նեպոտիստական (հովանավորչական, - ՀՂ․): Իմաստն այն է, որ բիզնեսն ու իշխանությունը սերտաճում են, և երկրում հաջողակ գործարար միայն իշխանավորը կամ նրանց մտերիմն է կարողանում դառնալ:

Մեր առաջին քայլերից մեկը հստակ խաղի կանոնների սահմանումը կլինի. եթե պաշտոնյա ես, չպիտի զբաղվես բիզնեսով, եթե ուզում ես զբաղվել՝ պիտի հրաժարական տաս:

Երկրորդը, գտնում ենք, որ ողջ Հարկային օրենսգիրքը, և մնացած խոչընդոտող բյուրոկրատական գործընթացները պիտի հնարավորինս պարզեցվեն և կրճատվեն:

Երրորդը, պետությունը պիտի զրոյական դեր ունենա տնտեսության մեջ: Պետությունը որոշ դեպքերում իրավունք ունի կարգավորիչ դեր ունենալ, բայց չպիտի լինի տնտեսվարող:

-Մտավախություն չկա՞, որ հետսոցիալիստական երկրում նման քայլերը կարող են ընդունելի չլինել:

-Ի միջի այլոց, նման բարեփոխումների ամենահաջող օրինակները հենց հետսոցիալիստական երկրներում են իրականացվել: Ամենահայտնի օրինակը Լեհաստանն է: Անմիջապես սոցիալիստական բլոկի փլուզումից հետո իրականացվել են «շոկային թերապիա» կոչվող բարեփոխումները: Մի քանի տարվա ընթացքում առողջացել է լեհական տնտեսությունը և դրվել ճիշտ ռելսերի վրա:

-Իսկ ի՞նչ կասեք հանքերի կամ հէկերի պետականացման մասին:

-Պետականացումը կարող է լինել միայն միջանկյալ փուլում: Օրինակ, եթե պարզվի որ որևէ հէկ շահագործող կամ այլ ընկերություն ապօրինի միջոցներով է հարստացել, ապա պարզ է, որ այդ ընկերությունը պիտի պետականացվի: Բայց հետո անմիջապես պիտի դնել աճուրդի և մյուս գործարարներին հնարավորություն տալ մասնակցել դրանց ձեռքբերմանը:

Հանքերի ու հէկերի պարագայում պիտի գործի առանձնահատուկ հարկային քաղաքականություն, քանի որ դրանք մեր բոլորիս սեփականությունն են: Եվ այն բնապահպանական վտանգներից, որ գոյություն ունեն այդ ոլորտներում, կարող է տուժել ողջ բնակչությունը, հատկապես՝ տեղացիները: Իշխանության գալու դեպքում, մենք կտրուկ բարձրացնելու ենք հարկերը։

Եթե հետևում ենք այդ հէկերի կառուցման գործընթացին, տեսնում ենք, որ արտոնյալ պայմաններում է այդ ամենը տեղի ունեցել՝ վարկեր ու փոխառություններ են ստացել պետական հիմնադրամներից: Սա անընդունելի է, մի ոլորտ, որ ինքնին շահութաբեր է, պետական աջակցության կարիք չպիտի ունենա: Բացի այդ, բոլոր բնապահպանական ստանդարտները պիտի պահպանվեն, անընդունելի է մի գետի վրա տասը կիլոմետր հեռավորությամբ երկու-երեք հէկի կառուցումը:

-Վերադարձ հնին հնարավո՞ր եք համարում: Ազատության առումով նկատի ունեմ:

-Վերադարձ հնին հնարավոր է իշխանության վերարտադրության առումով: Որոշակի ուժեր ու թեկնածուներ կարող են հաղթել ընտրություններում, և այդ առումով ոչ թե վերադարձ կլինի, այլ կմնա նույնը: Բայց դժվար է լինելու վերահսկել հասարակությանը, որովհետև այդ գործընթացում որոշիչ դերը միշտ Երևանինն է եղել: Եթե Երևանում լինի ժողովրդի կողմից ընտրված իշխանություն, ապա այստեղ որևէ իշխանություն չի կարողանալու ակնհայտ բռնաճնշումներ կիրառել քաղաքացիների նկատմամբ: Բացի այդ, անկախ ընտրությունների արդյունքից, մեր կուսակցությունը և բոլոր մտահոգ մարդիկ պետք է անընդհատ պայքարեն իրենց և ուրիշների իրավունքների համար: Փորձեն վերահսկել այն մարմիններին, որոնք տարիների ընթացքում անվերահսկելի են եղել՝ ոստիականությունը, ԱԱԾ-ն: Ժողովրդավարությունը բավականին բարդ ու երկար գործընթաց է ու մի ընտրությունով չի որոշվում: Տարիների ընթացքում, վստահ եմ, մեր հասարակությունը կարողանալու է հասնել մի կետի, որ այս հարցերը քննարկելու հարկ չի լինելու:

-Ապագայում անկախ մամուլ կլինի՞ Արցախում, կամ հնարավոր է հանրային լրատվամիջոցները դարձնել իրոք հանրային:

-Կարծում եմ, այդ հարցի շուրջ պետք է լուրջ հանրային քննարկումներ կազմակերպել ընտրություններից հետո, և գտնել այն մեխանիզմը, որ կապահովի Հանրային հեռուստատեսության և բոլոր պետական լրատվամիջոցների անկախությունն ու ինքնավարությունը: Կարծում եմ, որ, օրինակ, կարելի է ՀՀ-ից անկախ լրատվամիջոցների խմբագիրների հրավիրել այստեղ և նշանակել Հանրային հեռուստատեսության տնօրեն, ինչը թույլ կտա հեռուստատեսությանը զերծ պահել իշխանությունների ճնշումներից: Կարելի է ավելի լուրջ ինստիտուցիոնալ մեխանիզմների մասին էլ մտածել, ուսումնասիրել տարբեր երկրների փորձը, օրինակ՝ Մեծ Բրիտանիայի փորձը «Բի Բի Սի»-ի (BBC) պարագայում:

-Արցախի և Հայաստանի միացման օրակարգի մասին ի՞նչ կասեք: Ի՞նչ լուծում կառաջարկեք։

-Մեր բոլորիս, ինչպես Արցախի բոլոր քաղաքացիների վերջնական նպատակն ու երազանքը միացումն է: Բայց հաշվի առնելով գոյություն ունեցող իրավիճակը, մենք գտնում ենք, որ մոտակա տասնամյակների ընթացքում այն ստատուս-քվոն, որ գոյություն է ունեցել մինչև հիմա, շարունակելու է գոյություն ունենալ: Այսինքն՝ Հայաստանի որևէ իշխանություն այդպիսի միջազգային քաղաքական կապիտալ չի ունենալու, որպեսզի կարողանա կայացնել այդ որոշումը՝ Արցախը հայտարարի Հայաստանի մարզ կամ Հայաստանի այլ սուբյեկտ: Սակայն մենք գտնում ենք, որ դե-ֆակտո ինտեգրացիան պիտի շարունակվի, համագործակցությունը տարբեր ոլորտներում պիտի սերտանա, և մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանի իշխանությունները գնում են այդ ուղղությամբ: Դրա վառ օրինակը վերջերս տեղի ունեցած Անվտանգության խորհրդի երրորդ համատեղ նիստն է: Միացման ուղղությամբ պետք է աշխատենք, պիտի հասնենք այնպիսի հզորության, երբ արդեն կկարողանանք մեր կամքը պարտադրել միջազգային հանրությանը, և մի օր նաև իրականացնել դե-յուրե միացում:

-Անկախության միջոցով հնարավո՞ր է միանալ:

-Կարելի է քննարկել սցենարները: Միգուցե միջազգային իրավիճակն այնպես է փոխվում, որ նույնիսկ առանց դրան էլ է հնարավոր լինում ինչ-որ բան անել: Եթե տասը տարի առաջ ասեին, որ հնարավոր է Եվրոպայում տեղի ունենա այն, ինչ տեղի ունեցավ Ղրիմում, շատերը կզարմանային: Բոլորը մտածում էին, որ սառը պատերազմից հետո գոյություն ունեն որոշակի խաղի կանոններ, որոնք դժվար է խախտել: Հիմա աշխարհը շարժվում է իզոլյացիոնիզմի ճանապարհով: Եթե հետևենք արևմտյան հասարակությունում տեղի ունեցող գործընթացներին, ապա կտեսնենք, որ նրանք ավելի շատ մտահոգված են ներքին խնդիրներով: Տնտեսական լուրջ խնդիրներ կան գլոբալիզացիայի և այլ պատճառներով: Եվ աջ, ինչպես նաև ձախ ամբոխահաճո ուժերի հաղթանակները տարբեր երկրներում ցույց են տալիս, որ երկրորդ աշխարհամարտից հետո գոյություն ունեցող միջազգային իրավակարգը թուլանում է: Եվ եթե մի օր այնքան ուժեղանանք, որ կարողանանք մեր կամքը պարտադրել մեր հակառակորդին, ապա ինչո՞ւ ոչ, կարելի է նաև բաց թողնել անկախության ճանաչման գործընթացը և իրականացնել դե-յուրե միավորում առանց այդ ամենի:

-Մի շատ տարածված հարց. մեզ այսքան կուսակցություն (10 կուսակցություն, 2 կուսակցությունների դաշինք) պե՞տք է:

-Դա ԽՍՀՄ-ից եկող մտածելակերպ է, երբ մարդիկ սովոր էին, որ գոյություն ունի մեկ կուսակցություն: Մարդիկ սովոր չեն մրցակցային քաղաքականությանը, գտնում են, որ ինչ-որ խնդրահարույց վիճակ է, երբ գոյություն ունեն այսքան կուսակցություններ: Ինձ համար այս իրավիճակը միայն ողջունելի է: Միայն քաղաքականապես ակտիվ հասարակությունն է կարող վերահսկել պետական ամենաթողությունը: Ես որևէ արտառոց բան չեմ տեսնում, ինչպես արդեն նշեցի, այդ կուսակցություններն ինչպես ստեղծվում են, այնպես արագ էլ վերանում են, եթե մրցունակ չեն լինում կամ միավորվում են այլ փոքր կուսակցությունների հետ:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter