Փաստաբաններն իրենց պրակտիկայում հանդիպում են դեպքերի, երբ դատական ակտում գտնում են այնպիսի անուններ, որոնք ոչ մի կապ չունեն դատավարության մասնակիցների հետ: Նշված անունները «Դատալեքս» տեղեկատվական պորտալում որոնելով հանդիպում են այլ գործերում: Ստացվում է, որ դատավորները «copy-paste» սզբունքով են աշխատել: Ինչքան հասցրել են փոխել են անունները, մի քանի փաստեր ու նոր դատական ակտը պատրաստ է:  Դատավորները կուլիսներում «արդարանում» են, թե ժամանակ չունեն և ստիպված են այդպես վարվում:

Առանձին քննարկման առարկա է նաև գործերի ողջամիտ ժամկետում քննությունը, որը գրեթե միշտ խախտվում է: Այստեղ էլ պատճառաբանությունը նույնն է՝ դատավորները ծանրաբեռնված են, չեն հասցնում:

Օրինակ, «Հետք»-ը տեղեկատվության տրամադրման պարտավորեցման պահանջով երբեմն դիմում է դատարաններ, սակայն այդ գործընթացն այնքան երկար է տևում, որ պահանջվող տեղեկատվության նկատմամբ կորում է հանրային հետաքրքրությունը և այդ տեղեկատվությունը համարվում է «անպիտան»: Մասնավորապես՝ գործերից մեկով դատարանը հայցադիմումը վարույթ է ընդունել 2019թ. օգոստոսին, առաջին դատական նիստը նշանակել է 4 ամիս անց՝ դեկտեմբերին, իսկ հաջորդը՝ մարտին: Մինչև դատական ակտի կայացումը կանխատեսվում է, որ կնշանակի ևս 2 նիստ, ինչը ենթադրում է, որ դատական ակտ կկայացնի հայցադիմումը վարույթ ընդունելուց հետո մեկ տարի անց, գուցե ավելի:

Մարդու իրավունքների պաշտպանը այս տարվա հունվարին հրապարակել է արտահերթ  զեկույց՝ ողջամիտ ժամկետում գործի քննության պահանջի խախտման դեպքում իրավունքի վերականգնման մեխանիզմների բացակայության վերաբերյալ:

Դատական օրենսգրքի  9-րդ հոդվածով միայն սահմանվել է դատարանում գործի քննության տևողության ողջամտությունը որոշելիս հաշվի առնվող հանգամանքները: Սակայն, ամրագրված չէ ողջամիտ ժամկետում գործի դատական քննության խախտված իրավունքի վերականգնման օրենսդրական հնարավորությունը: ՄԻՊ-ի գրասենյակում մտահոգություն են հայտնել, որ օրենսդրական գործող կարգավորումների պայմաններում դատարանում գործի քննությունը կարող է տարիներով ձգձգվել և անհետևանք մնալ դատարանի համար:

Բարձրագույն դատական խորհրդի 2019թ. տարեկան հաղորդման համաձայն, որը վերաբերում է 2018թ. տվյալներին, միայն Երևան քաղաքում առկա է 1628 քաղաքացիական գործ, որոնց քննությունը երկու և ավելի տարիներ ձգձգվում է: Ավելին, կան գործեր, որոնց քննությունը չի ավարտվում 10 և ավելի տարիներ: Միայն 7 դատավորների մոտ նման գործերի ընդհանուր թիվը հասնում է 1123-ի:

«Ողջամիտ ժամկետում արդար դատաքննության իրավունքի լիարժեքությունն ապահովող տարրի՝ ողջամիտ ժամկետի պաշտպանության գործուն կառուցակարգերի բացակայության հետևանքով խաթարվում է օրենսդրորեն կարգավորված իրավահարաբերության ամբողջական և բնականոն իրագործումը, որպիսի պայմաններում հիմնավոր ենք համարում խնդիրը դիտարկել դրա սահմանադրականության տեսանկյունից»,-նշված է Մարդու իրավունքների պաշտպանի արտահերթ զեկույցում:

2019թ. ստացված գործերի (այդ թվում` հայցադիմումների, դիմումների) ընդհանուր թվով Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի քաղաքացիական գործեր քննող դատավորներն առաջատար են՝ միջինը 2197 գործ: Սակայն, եթե ավելացնում ենք դրան նախորդող տարվանից փոխանցված, այսինքն՝ անավարտ գործերը, ապա պատկերը փոխվում է, առաջատար է դառնում Արարատի և Վայոց որի մարզերի ընդհանուր իրավասության դատարանը: Վերջինիս քաղաքացիական գործեր քննող դատավորներին միջինում բաժին է հասնում 3400 գործ:

Առաջատար ասվածը խիստ հարաբերական է, քանի որ որքան ավելանում է դատավորի վարույթում գործերի քանակն, այնքան ռիսկային է դառնում գործի ողջամիտ ժամկետներում քննությունը և որակյալ դատական ակտերի կայացումը:

Համեմատության համար նշենք, որ Արմավիրի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Հովհաննես Մելքոնյանին 2019թ. փոխանցվել է 2597 գործ: 790 գործ էլ փոխանցվել է 2018-ից: Ստացվել է, որ 2019թ-ին նրա վարույթում եղել է 3387 գործ և ավարտել է 1343 գործի քննություն: Սա անհամեմատ մեծ թիվ է: Օրինակ, նույն դատարանի դատավոր Նաիրա Գրիգորյանը նույն ժամանակահատվածում ունեցել է ընդհանուրը 2054 գործ:

Դատական իշխանության պաշտոնական կայքէջում հրապարակված վիճակագրության հիման վրա ուսումնասիրել ենք ընդհանուր իրավասության դատարանների դատավորների ծանրաբեռնվածությունը, բեկանված դատական ակտերի քանակը:  2019թ. Արմավիրի մարզում ամենաշատը բեկանվել է դատավոր Հովհաննես Մելքոնյանի դատական ակտերը՝ 29: Այսինքն՝ այն դատավորի կայացրած ակտերը, ում վարույթում եղել է ամենաշատ գործերը:

Սակայն, ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ ոչ միշտ է նույն օրինաչափությունը գործում: Գեղարքունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանում 2019թ-ին վարույթում ամենաշատ գործերն ունեցել է քաղաքացիական գործեր քննող դատավոր Արմիդա Ոսկանյանը՝ 2355 գործ, սակայն բեկանվել է նրա դատական ակտերից ընդամենը մեկը: Փոխարենը գործերի քանակով երկրորդ տեղը զբաղեցնող նույն դատարանի դատավոր Սերոբ Մանուկյանի կողմից կայացված ակտերից բեկանվել են 30: Նրա վարույթում 2019թ-ին եղել է 2179 գործ: 

Կամ՝ Սյունիքի մարզում ամենաշատը բեկանվել է քաղաքացիական գործեր քննող դատավոր Անահիտ Թումանյանի կողմից կայացված ակտերը՝ 31, մինչդեռ նա մարզի ամենածանրաբեռնված քաղաքացիական մասնագիտացմամբ դատավորը չէ: Վարույթում Ա. Թումանյանն ունեցել է 1707 գործ, մինչդեռ գործերի քանակով առաջատար Մուրադ Հովակիմյանն ունեցել է 1969 գործ և 6 բեկանված դատական ակտ:

Հասարակությունը սուր է արձագանքում հատկապես այնպիսի վեճերին, որոնք վերաբերում են ալիմենտին, երեխայի տեսակցությանը և այլն: Օրինակ, երբեմն ալիմենտի պահանջով դատական ակտի կայացման համար կողմերը սպասում են մեկ տարի և ավելի: Իսկ ինչպե՞ս է երեխան մեկ տարի ապրելու՝ մնացել է բարոյական հարթության վրա:

Փաստաբան Գևորգ Դավթյանը «Հետք»-ի հետ զրույցում ասաց, որ սովորաբար ալիմենտային պահանջների որպես առանձին կամ հազվադեպ են, կամ ներկայացվում են հակընդդեմ պահանջներ երեխային տեակցության պահանջներով, որին պետք է մասնակից լինեն նաև խնամակալության և հոգաբարձության մարմինները, ինչն էլ ենթադրում է նրանց կողմից դատարանից դուրս նիստերի նշանակում եզրակացության համար։ Սա մեխանիկորեն երկարացնում է դատական պրոցեսը:

«Անկախ ամեն ինչից, եթե անգամ ալիմենտ է միայն քննարկվում, դա նույնպես երկար է տևում, ինչի համար կան օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներ»,-կարծում է փաստաբանը: