«Սեւ կաշիէ դրամապանակ սեղանին վրայ: Թուղթի թափթփած կտորիկներ, ինքնաշարժ վարելու իրաւունքի տետր, քանի մը տարբեր քարտեր, ամերիկեան դրամ, լիբանանեան մետաղադրամներ, երկու կտոր ընդամէնը,  Տորայէն սուրճ մը գնելու չափ: Վերջին Պօէմիս տպագրական ծախսերուն շեման՝ Ռոստոմին գիրով: Ռոստոմը որ նկարող է: Ձեռավարձք –մերավարձք եւ այլն: Առաւել ընկերոջ մը վերջին գրած թուղթը ...որ ես ձուկ չեմ:»

Հինգ ամիս  կ'ընէ    ձուկերու քաղաքէն  վերադարաձիս: Հիմա   թուղթերս կարգի կը բերեմ , այսպիսի բացիկներու կը հանդիպիմ   ու  կը նստիմ  գրելու այդ մասին:

Քաղաքները բան մը չեն կրնար փոխել կ'ըսեն: Բայց իմաստ չունի այդ խօսքը այս պարագային:

Քաղաքներ կան, որ քեզ կը դարձնեն իրենց գերին ու դուն յոգնած ներբաններով ու ծանր քայլերով ամէն արարքի ու ամէն պտոյտի կամ հեռացումի հետ կը փնտռես այդ քաղաքներուն պատկերը: Պատկերը հիմա մէջդ է, ինչքան հեռանաս կամ փոխուիս, ինչքան  այլանաս կամ  շուարիս այդ քաղաքը կը հանգչի մէջդ:

Քուն չունի այդ քաղաքը: Կ'աղաղակէ մէջդ:

.......

Ես մեծ ձուկեր տեսայ Իսթանպուլի մէջ: Իսթանպուլը ինծի ըրաւ այն ինչ որ  պաղեստինցի հեռու ափեր ապրող,  գրողի մը որ կը վերադառնար Կազան, Երուսաղէմը կամ Րամալլան տեսնելու ....

Նոյն բողոքը, նոյն թաւիշ լռութիւնները, նոյն լաւատեսութիւնը եւ նոյն  յոյսի պատուհաններէն դուրս նայիլը:

Միայն կարօտի մասին  չէ խօսքը հոս: Կարօտը  բնազանցական երեւոյթ չէ, կարօտը հայու խասիաթ է, հին սոխակներուն երգն է կարօտը, հին անցած գացած աղմուկներուն ռիթմիկ զարկն է կարօտը:

Իսթանպուլը ուրիշ իմաստ ունի սակայն:

Գիտես,   կը պատահի որ վայրեր յաճախես ու յանկարծ կը նշմարես որ այդ վայրն ու տեղը հարազատ են քեզի, կամ անպայման անցած ես հոնէ:

Ասոր տէժա վիւ կ'ըսե՞ն կարծեմ: Թերեւս:

Իսթանպուլը այդ տեղերէն է, ուր  կարծես կը վերադառնաս դուն քեզի, քու ջուրիդ, հողիդ,  արմատներուդ ու երգերուդ:

.....

Իսթանպուլի մէջ  ես Չարենց կարդացի: Մտածեցի   որ մեծ բանաստեղծը անցաւ հոնկէ ու աչք ըրաւ այդ հզօր քաղաքին:Պօէմ գրեց,  գինի խմեց անոր կապոյտ ափերուն, երգեց, սիրեց ու հեգնեց: Իսթանպուլը լաւ հասկնալու համար ուրեմն Չարենցի՝ «Իսթանպուլ» պօէմը նորէն պէտք է կարդալ: Թուականը ճիշդ չեմ յիշեր, բայց խոխմա բան գրած է Չարենց:Անշառ մտած է անոր երակներուն մէջ, իջած է անոր յատակին, խմած է անոր  ոգիէն, իջած է ներքեւ  վարի հարկերը, մինչեւ՝  Սուրբ Թորոսի ցայտաղբիւրը զգալու համար, լաւ զգալու համար այդ ամէն ինչը:

Ու հեգնանքով է  գրած Իսթանպուլի վերափոխման մասին, որ դուն հէյ Իսթանպուլ,  դուն քեզի արեւմուտքի հովեր կուտաս բայց էութեամբ կը մնաս արեւելքի բաղնիք....

Այդպէս էր, ու այդ մեծ բաղնիքին մէջ, կար թաց արիւն, կար կիրք կար աղմուկ ու մահ կար:

..... 

 Հիմա օրերը նոյնը չեն. Իսթանպուլը փոխուած է, օրով աճած օրով հսկայացած այս խոշոր քաղաքը տարբեր ուղղութիւններով կ'ընթանայ:

Հոն մեզի համար կան նաեւ բարի ոգիներ:

 Ինչքան ալ գորշ գայլերուն պիտակները բազմանան, կամ մարդիկ փողոցներուն վրայ հակահայ հակաքիւրտ հակա ... լուտանք թափեն գետին, պիտի գտնուի յոյսի փոքր ծուէն մը որուն վրայ հարկ է գուրգուրալ:

 Ընկերներս յաճախ կը լարքեն: Ի՞նչ է Իսթանպուլ գացիր փոխուեցա՞ր:

 Ես չփոխուեցայ. Ես վերագտայ ձայնս:

 Իմ ու մեր ձայնը հեռուէներէն չէր որ պիտի գար, մեր ձայնը հողէն պիտի ախորժէր ու ես ազատօրէն պիտի ըսէի որ Իսթանպուլի ամէն շէնքին  մէջ, ամէն կտոր մը  քարին, ամէն բացուած պատուհանին մէջ,  հայու  կաթիլ մը քրտինքը կար:

Իր խոշորութեամբ, իր զարմանքով, իր ապրող ու   անմահութեան անցնող բանաստեղծներով, իր բոյրերով, իր մարդերով, իր արեւելքի խուճապով ու արեւմուտքի սեղմութեամբ Իսթանպուլը մտած է մեր  երակներուն մէջ:

Ոչ անոր համար որ հոն կայ տեսակ մը ջերմութիւն, այլ պարզ անոր համար որ այդ հողին կը պատկանին մենք:

Զարմանալի ենք մենք, հեռու տեղեր կ'երթանք, հեռու ամերիկնաներ, նոր արեւներ փնտռելու, փող, սէր, ապահովութիւն խոշոր օդոներ, բարձր շէնքեր ու մեծ սրահներ:

Ի՞նչ կը փնտռենք այս տիեզերքին վրայ, ի՞նչ կը փնտռենք այս կապոյտին տակ:

 Դարձանք ենք որոնողներ, պանդուխտի ցուպը մեր ձեռքերուն:

Չենք մտածեր որ մեր վերջին տեղը հողն է- հարազատ հողը:

Ու ինչքան հեռանանք, ինչքան կլոր- կլոր դառնանք այս աշխարհին մէջ, ինչքան ճամբորդենք երկրէ- երկիր ու սահմանէ սահման, մէկ է օր մը պիտի դադրին մեր քայլերը:

Օր մը պիտի անդրադառնանք որ երթալու տեղ չունինք ալ:  

Օր մը պիտի աւազին խրուին մեր կռունկները:

.....

Իսթանպուլը մեր էութիւնն է: Մեր կէսը, մեր կարօտի բաղձանքն է, արեւտհայոց երբեմնի լոյսի մայրաքաղաքը: Մեր  կամքի ուժանակն է, մեր սիրոյ մեխակն է իսթանպուլը:

Մենք օտար չենք հոն,  իր տունէն դուրս դրուողի բայց տարիներ ետք տուն վեարդարձողի համար բաց դուռ է Իսթանպուլը:

Պէտք է այդ դռնէն մտնենք:

Չեմ գիտեր  օրերրը ինչ կրնան բերել մեզի,  բայց մեր իրական կռիւը հոն է որ պիտի տանինք աշխարհին ու Թուրքերուն բացատրելու որ այս հողը, այս մայթը, այս հզօր  ճամին , այս երկնասլաց գմբէթն ու  այս  խոշորը տրամը որուն մէջ դուն կաս ու կ'ապրիս նաեւ իմս է, նաեւ կը պատկանի ինծի:

Պիտի բացատրենք աշխարհին, որ  այս աղմուկը, այս խուճապը վերջ մը ունի, մենք նեողութիւն պիտի չմուրանք այն բաներուն համար որ եղան, այդ վէրքին համար որ կը կոտտայ, մենք կ'ուզենք լսել այդ քաղաքին ձայնը, որով այդ ձայնը նաեւ մեր ձայնն է, մեր երազին կատարումն է:

 Չենք ջնջուած այլ վերադարձած ենք:

 Չենք մեռած այլ վերապրած ենք:

 Ու ասիկա քարոզներով կամ քաղաքական խաղերով չէ որ պիտի տանինք  աշխարհին մէջ, այլ ապրելուվ, պահը դարձնելով ապրում, ապրումը արծարծելով որպէսզի  խարոյկը վառ մնայ, որպէսզի չափսոսանք միայն ու ըսենք որ մենք, այո մենք ալ այդ քաղաքի տէրն են ձեւով մը:

Մեր փափաքը, պիտի չդառնայ հոխորտանք, ու մենք պարտաւոր ենք հասկնալու որ մեր  խնդիրը, մեր հարցը, մեր վէրքին սպիացումը միայն մեր ձեռքերով է որ պիտի ըլլայ:

Մենք արեւմուտքին համար պատրաստի նաւթ չենք, այրուելու  կամ մորթուելու համար:

Արեւմուտքը չուզեր հասկնալ մեզ, առնուազն կը հասկնայ բայց ցոյց չի տար:

Անոր  կրակին համար, նաւթ կամ   այրուելու պատրաստ փայտ դառնալու վիճակը մեզի համար  ծանր  կրնայ ըլլալ:

Մենք այս ֆոնին վրայ ընելիք ունինք դեռ:

Միւս կողմէ կարեւոր է որ զգացնենք, կարեւոր է ըսել աշխարհին որ այսօրուան Իսթանպուլը կը պատկանի նաեւ մեզի ու անոր քարերուն, անոր ճամբաներուն ու շէնքերուն մէջ կայ մեր քրտինքին շաղախը նաեւ :

Ասիկա քաջութիւն կ'ենթադրէ:

Այդ քաջութիւնն է որ կը պակսի մեզի:

Մտածենք այդ մասին: