«Ջրի հոսքը համ կհանգստացնե, համ էլ շատ նայելուց կբըժժիս, կռնա շաշնաս էլ պապլավոկին(լողակին) անընդհատ նայելուց, հմի տարիքիս հետ կապված երկար չեմ նստի՝ շուտ կհոգնիմ»,-փոքրիկ աթոռակի վրա սֆինքսի հանդարտությամբ բազմած տղամարդը քթի տակ ծիծաղում է: 60 տարի ձգվող ու չմարող սերը ձկնորսության հանդեպ գյումրեցի Կարապետ Խնուսյանին ոտքի է հանել լուսադեմին:

«Սաղ գիշեր չեմ քնել,-խոստովանում է զրուցակիցս,-ամեն անգամ ըսպես կեղնի, ինչխօր առաջին անգամ գամ, աչքերս բաց կլուսացնեմ, մինչեւ ընկերներս գուկան հետեւիցս, էսօր ժամը 5-ին արդեն ճամփա ենք ընկել»: 

Կորոնավիրուսի վտանգների հետ կապված երկրում արտակարգ դրություն հայտարարելուց հետո Կարապետ Խնուսյանի վախերն ու անհանգստությունն ավելի շուտ պտտվել են ձկնորսության հնարավոր արգելքի շուրջ:

«Կվախենայի, թե կարգելեն ձկնորսությունն ու ես ավելի շուտ ըդուրից կմեռնիմ, քան թե վիրուսից: Բնության մեջ էղնելն ընձի օդ ու ջրի պես պետք է, ես առանց ըդուր չեմ դիմանա, օր արգելեին, չիդեմ, թե ինչ բդի էղներ,-նկատում է Կարո քեռին(այդպես նրան կոչում են բոլոր երիտասարդ ձկնորսները-հեղ.),-էն է լավ է, թույլ տվեցին, հենց հաջորդ օրը գնացել ենք ձկի»:

Կարապետ Խնուսյան

67-ամյա Կարապետ Խնուսյանի սերը ձկնորսության հանդեպ ծնվել է 1960թ-ին, երբ ընդամենը 7 տարեկան էր ու իրենից 4 տարի մեծ ընկերոջ հետ, հարեւանի նավթ տեղափոխող մեքենայով առաջին անգամ հասել է Արփի լիճ:

«Մեր շենքի Սուրոյի հետ ենք տնից փախել: Ամասիայի վերեւի գյուղեր մեր հարեւանը նավթ կբաժներ, իրա ավտոյով հասանք մինչեւ հիմիկվա Զորակերտի(նախկինում՝ Բալըխլի) մոտ, հարեւանս մեզի ըդտեղ իջեցրավ, ինքը գնաց Գառնառիճ: Տնից վերցրել էի մորս բրդի չիբուխը՝ վրեն ռեզկեն կապած: Էդ օրն էրկու հոգով մե մեշոկմ ձուկ բռնինք,-հիշում է Կարո քեռին ու դեմքը կրկին պայծառանում է,-ինձնից մեծ ախպերս, իրա ընկերները Արփա չայ կերթային, ըդպես ես էլ վարակվա, ըսիկ հիվանդություն է, 60 տարվա հիվանդություն, ըսուր հեչ մե վիրուսմ չի հաղթե»:

Էդուարդ Մաթևոսյան

43-ամյա Էդուարդ Մաթեւոսյանը, որ ձկնորսական կարթն առաջին անգամ բռնել է 5 տարեկանում, «հիվանդություն» բառի վրա ծիծաղում է: Ասում է՝ կան բուժվող հիվանդություններ եւ կան՝ անբուժելիներ, ձկնորսությունը երկրորդ տարբերակն է:

«Կարո քեռու հետ ձկնորսության սկսել եմ գնալ 2014 թ-ին ու էդ ժամանակվանից, առ այսօր, բան չի փոխվել: Համարյա 30 տարի է Լենինգրադում կապրինք, բայց ամեն տարի եկել եմ Գյումրի ու միշտ որսի սեզոնին: Անցած տարվանից հիմնականում ծննդավայրումս եմ: Էդ ընթացքւմ համ որսի ենք գնացել, համ՝ ձկի: Էս տարի անհամբեր կսպասեինք օրերը տաքանալուն, որ դուրս գայինք ու մեկ էլ՝ վիրուս: Ճիշտն ըսած, անհանգստություններ կային, որ կարող է չթողնեին, արգելեին, բայց պիտի ասեմ, որ հենց ձկնորսության ժամանակ կարող ես լավագույնը ինքնամեկուսանալ,-վստահեցնում է Էդուարդը,-նախ ձկնորսներն իրարից հեռու են նստում ու դա հաստատ 1,5-2 մետրից շատ է: Ընդհանրապես, եթե խոսքը կերթա իմունիտետի բարձրացման մասին, բնության մեջ լինելուց, արեւի տակ գտնվելուց լավ բան երեւի էս պահին չկա: Էս էլ սպորտի տեսակ է, օրինակ, որսի ժամանակ, եսիմ քանի կմ կարող է քայլես»:

Զրույցի ընթացքում պարզում եմ, որ Կարապետ Խնուսյանը օրագրեր է պահում, որտեղ գրառում է, թե երբ, ում հետ եւ ուր են գնացել ձկնորսության, հաջող, թե անհաջող է անցել տվյալ օրը: Խնդրում եմ մի հատված տրամադրել այդ հուշերից՝ չի մերժում: Օրագիր պահել է 1970-80թթ-ից, ասում է, հիմա, երբ բացում, կարդում է, ընկնում է հուշերի գիրկը, դրա հետ մեկտեղ էլ հետաքրքիր է, թե ասենք 20 տարի առաջ նույն վայրից, նույն ժամանակահատվածում ինչքան ձուկ են բռնել: Առավել վաղ տարիներին Կարո քեռին հրաժարվում է անդրադառնալ, տրամադրում է համեմատաբար վերջին շրջանի հուշագրություններից: Եվ այսպես. «2014թ. ապրիլի 19: Ես, Արմանը, Էդոն, Էդոյի «օպելով» գնացինք Արփա գյոլ ժամը 6-ին: Ճամփեքը դզել էին, շուտ հասանք, քամի չկար, երկու ժամ հետո քամի էղավ, ես բռնեցի 1,5 կգ-ոց գալավնյակ: Ժամը 14-ին եկանք Շաքրոյի լիճ, կլյով չկար, հետ էկանք տուն»: 

Այս մեկ գրառումն էլ վերաբերում է 2016թ-ին. «Ես ու Նարեկը գնացինք ժամը մեկին Սմավերդի՝ Ախուրյանի ջրամբարի կողմը, ջուր չկար գյոլը, իջանք Արփաչայ, գետը ելած էր, կլյով չկար, դառանք տուն լրիվ դատարկ»: Եվս մեկ գրառում 2014թ-ից, այս անգամ խումբը մեկնել է Վրաստան. «Ես ու Արմանը Էդոյի ավտոյով գնացինք Վրաստան՝ Կարծախ լիճ, հեչ մե ձուկմ չբռնեցինք, բայց վրացիք լավ խոշոր ձկներ հանեցին»: Կարո քեռին խոստանում է, որ մեր՝ հունիսի 15-ի հանդիպումն եւս տեղ կգտնի օրագրում, մանավանդ, որ հաջողել էին բավականին ձուկ որսալ: 

Կարապետ Խնուսյանի ամենասիրած վայրը Արփի լիճն է, ուր ձկնորս ընկերներով գալիս են ոչ միայն ամռանն, այլեւ՝ ձմռանը: 1971թ-ի ձմեռը թերեւս ամենահիշարժաններից է, երբ ընկերոջ հետ լիճ են հասել սայլակավոր մոտոցիկլով: «Պաղակնի կողմից իջանք լճի վրա, նստած ձուկ կբռնենք, մե տեսակմ վատ կզգամ ընձի, բայց չեմ հասկնա պատճառը, կմտածեմ ճամփից է երեւի, դե 45 կմ եկել ենք մոտոյով էդ ձյանը: Ուազով հիդրոմետ ծառայության աշխատակիցներն եկան, հարցրինք հմի քանի՞ աստիճան է, ըսին արդեն երեք օր է Հայաստանում ամենաբարձր ջերմաստիճանն է գրանցվել՝ մինուս 41 աստիճան: Հետո իմացա, օր Շուռաբաթ, այսինքն հիմիկվա Պաղակնում, կարծեմ 60-ականներին, ռեկորդային ամենացածր ջերմաստիճանն է գրանցվել՝ մինուս 46»,-զրուցակիցս կարթը նորից նետում է ջուրը՝ քթի տակ փնթփնթալով, թե ջուրը ճիճուն սրբեց տարավ:

Փորձում եմ ճշտել, թե ձկնորսներին վերագրվող պարծենկոտության մեղադրանքի արմատները որտե՞ղ են թաղված: Կարո քեռին, մի քանի վայրկյան լռում է, հետո նկատում, որ ոչ բոլորն են բռնած որսի հաշվին ինքնահաստատվում: Էդուրադին եւս խորթ են նման բնույթի խոսակցությունները: Ասում է, որ ձկնորսության բազմիցս գնացել է նաեւ ՌԴ-ում, ամենամեծ քաշով ձուկը, որ բռնել է Հայաստանում եղել է 2,5 կգ-ոց ծածան, իսկ Ռուսաստանում՝ 6-7 կգ քաշով щука (գայլաձուկ): «Ստելու բան չկա, էդ ամենը ֆոտոներով ունեմ»,-ասում է Էդուարդը:

«Ինձ համար էական չէ ոչ քաշը, ոչ քանակը,-նկատում է Կարո քեռին,-ինձ պրոցեսն է գրավողը: Եղել է դեպք, օր առանց ձուկ բռնելու տուն ենք գնացել, բայց կյանքում խանութից չեմ առել տարել: Եղել է երկու կարթաձողով 50 կգ ձուկ եմ բռնել, մանրերը լցրել եմ ջուրը, խոշորն էլ տարել բաժնել հարեւանի, բարեկամի: Ձկնորսները սովորաբար ստում են քաշի հետ կապված, բայց ես էդ տեսակը չեմ, ինչ կա էդ էլ կըսեմ: Իմ բռնած ամենախոշոր ձուկը եղել է 2 կգ 400 գրամ, տեսել եմ, օր կողքինս 5 կգ  է բռնել ուդչկով, բայց ես չէ»: 

Ձկան հարցում չէ, բայց հանուն ձկնորսության Կարո քեռին ստել է, այն էլ ապագա կնոջը: Պատմում է, որ ժամադրության փոխարեն գնացել է ձկնորսության: Դեպքը տեղի է ունեցել 1971թ-ին, այն ժամանակ դեռ նշանածի՝ Եվգենիայի հետ պայմանավորվել են հանդիպել Երկաթգծի տեխնիկումի դիմաց, բայց դրա փոխարեն գնացել է ձկնորսության: Հետո, որպես արդարացում, ստել է, թե տղաներով կռիվ են արել ու իրեն տարել են ոստիկանություն: Ճշմարտությունը շատ արագ է բացահայտվել եւ մեղքը քավելու համար, Կարո քեռին Եվգենիային հրավիրել է ռեստորան:

Ձկնորսների շրջանում հումորային պատմություններն եւս քիչ չեն: «Երկաթգծի հիվանդանոցում մի լավ համեստ բժիշկ կար, էդ օրը ինքն էր հետներս ձկի,-պատում է Կարո քեռին,-Արփի լճի դամբի տակը նստած ենք, մուրզի կհանենք, սովետի ժամանակ կթողնեին, օր ըդտեղից ձուկ բռնեինք, հմի չեն թողնի: էս բժիշկը հավեսին մարդ էր, կիրթ, ընձի ըսավ, թե Կարապետ ջան, ուդչկին նայե, գնամ չիշիկ անեմ գամ: Ես էլ հետս պերերիվ կապչոնի ձուկ եմ տարել, գլուխը կտրի, ուդչկեն հանի, զարկի չանգյալին ու էլի գցի ջուրը: Բժիշկս եկավ, քաշեց ուդչկեն ու կճվա՝ վայ, վայ էս ինչ խոշոր ձուկ է: Խեղճ մարդը զարմացել էր՝ հերիք չէ մենակ գլուխն է, հետն էլ՝ կապչոնի(ծխահարված), մենք ընկել էինք գետնին խնդալուց: Վերջը բժիշկս ջոկեց, որ մենք ենք, դառավ, թե՝ այ սրիկաներ, ձեր արածն է»:

Կարապետ Խնուսյանի համար ամենահամեղը Արփի լճի ձուկն է՝ տիղմի համ չունի, ինչպես Ախուրյանի ջրամբարից բռնվող ձկնատեսակը: Արփի լճում հանդիպող ձկնատեսակներն են՝ ծածան, ծիածանափայլ իշխան, կողակ, կովկասյան թեփուղ, արծաթափայլ կարաս: Ձկնորսների սիրելի ձկնապուրից զատ, Կարո քեռին սիրում է ձկան քյաբաբ, որը պատրաստում է հիմնականում իշխան ձկից: «Ձկից պիտ ֆիլե հանես ու 100 գրամ էլ խոզի սալ է պետք, մեկ էլ  մանի կրուպա՝ գաղտնիքն էդ է, շատ համով քյաբաբ կստացվի,-ասում է Կարո քեռին՝ խոստանալով մի օր պատրաստել,-էն խեղճ կնիկս սկզբի վախտերն օր ձուկ կտանեի, սուսուփուս կմաքրեր, էս վերջին տարիները սկսել է բողոքել, թե իմանայի սաղ կյանքս բդի ձուկ մաքրեմ՝ քեզի չէի առնի: Հմը արդեն ուշ է փոշմնելու համար»: