Քանի մը դէմքեր կան, ճերմակ երեսներ, որոնց յուշը անջնջելի է: Մեր անցած ճանապարհը քարոտ, վէրքոտ եւ փոշեծածկ է: Քալեցինք ու կը քալենք  օրհասներէն: Լքում, աքսորի զգացում մեծ ու պզտիկ հարցումներ: Հեռացում կարեւոր կլորէն, այլացում, լռութիւն եւ տատասկ- տատասկ օրեր որ քեզ կը փորձեն նետել գետին: Իյնաս դուն ու իրենք խնդան:

Յակոբ Մանուկեանը եւ ոչ մէկ օր,  ըսաւ որ գրածդ լաւ էր, ապրիս՝ շարունակէ, լաւ ուղի ես ընտրած. գրէ:  Դասարան կուգար, իբր իր ռոմանթիք բառի կտորները նետելու մեր երեսին: Դասարանէն կը հեռանար յիշատակելով՝զՔրիստոս ու Սուրբ Կուսին  Մարիամու: Կը խօսէր Մալարմէէն եւ Պետրոս Դուրեանէն: Գրաւոր քննութիւններուն, անբաւարար կը նշանակէր ու կարծես կ'անտեսէր   գրելու մարմաջը:

Իր տեսակն էր: Չէր  խօսիր կիրքէն  այլ  իր մտքերը  ոլորապտոյտ՝ կ'ոլորուին անոր շուրջ: Վայ թէ  նեղացնէր  մէկու մը, վայ թէ բացատրեր բառին արժէքն ու կշիռը, իր համար բոլոր բառերը նոյնն են, նոյն կշիռն ու ներքին ձայնը: Նոյն ռիթմն ու սպառուածութիւնը:Այդպէս էր ան:Այդպէս մնաց ու օր մը  չզգացուց որ բանաստեղծութիւնը նախ եւ առաջ, կիրք էր:

Այր օրերուն գրելու կիրքը կը խառնուէր առօրեային: Ուրիշ օրեր էին, թուղթը կը վերածուէր պատերազմական գետինի: Կռիւ կար մէջս, ահազանգող ու հարուածներ տուող կռիւը կը փոխադրէի թուղթին:

Կը գրէի, անօթիի կատաղի հայեացքով, բան մը յանկարծ, պատկեր մը տող մը չկորսնցնելու աճապարանքով:  

Գիրը ամէն ինչ էր այն ատեն: 

Առաջին  ճակատամարտերը կը մղուէին «Արծիւ» - դեռ այն ատեն շաբաթաթերթ- ապա միայն ամսաթերթին մէջ: Կռիւ բոլորին հետ: Հոն մարդիկ  նաեւ կը գործածէին գրիչս: Ռմբարկու յօդուածներ ետեւ ետեւի, երգիծական տողեր յաճախ եւ այսպէս գրական առաջին լոգանքներս կ'առնէի: 

Գիրը ամէն ինչ էր  յայնժամ:  

Յետոյ կուգային աւելի բախտաւոր օրեր:

Կը հանդիպէի   նոր ընկերներու, ամէն մէկը իր տեսակին մէջ կուռ, այլակարծութեամբ հարուստ եւ պիրկ ընկերեր: Նոր ժամանակներ էին, կը խմորուէր սերունդը, սերունդը կը բանար իր թեւերը լայնօրէն:Ժամանակը կէս կը ձգէր այս երգը: Ընկերները կը հեռանային ու կը դառնային ծանօթներ ու ծանօթ անուններ միայն:Հերթաբար մեր աչքերուն կը յայտնուէին Աբրահամ Ալիքեան, Վահէ Օշական եւ Գրիգոր Պըլտեան:

Երեք վարժապետ, երեք  տեսակ եւ երեք բանաստեղծ:

Տարբեր պատուհաններէ, տարբեր դռներէ կը փորձէինք մտնել բանաստեղծութեան մեծ աշխարհը: Հանդիպումներ ու մինչեւ լոյս զրոյցներ, մօրուք եւ դժգոհութիւն, ազգին ծանր բեռը շալկողի հովեր, մտասեւեռում, սիրոյ առաջին գանգատներ եւ Պէյրութը:

 Ուրիշ էր Պէյրութը այդ օրերուն, շաբաթ չէր անցնէր որ այս քաղաքի հիւրը չդառնար հայրենի գրող մը կամ մտաւորական մը:Նոր ընկերներ ալ միանային, այս անգամ Հալէպէն: Շրջանագիծը փակուած էր :Ամէն ոք գիտէր  իր աթոռին տեղն ու գրելիք մատիտին կարծրութիւնը: Աւազան էր մեծ ու տարօրինակ, բոլորս պիտի մկրտուէինք հոն, բոլորս պիտի տայինք մեր կարելի -անկարելին, մերթ պիտի ատամներով տանէինք այդ  կռիւներն ու վէճերը: Բանաստեղծութեան պիտի խառնուէին մեր սէրն ու ատելութիւնը, ժամանակին հանդէպ  բացուած մեր ուժանակ սիրտերն ու աչքերը: Ժամանակներ էին գրելու եւ նորոգուելու: Ու ինչ փոյթ այս բոլորը, երբ գաղութին լռութիւնը եւ անտարբերութիւնը կային ինչպէս որ կան այսօր ալ: Հինին այլամերժութիւնը, հինին մերժումը եւ ապահով թաթիկներուն անցքը դէպի գրական մրգաստաններ: Հինը պիտի պայքարէր նորին դէմ. Մեզմէ առաջ շատեր մաշած էին այդ ճանապարհին վրայ նոյնիսկ արիւնաքամ եղած, նոյնիսկ սպառած ու տարտղնուած:

Եւ այս բոլորին մէջ կը մնար գիրը, ամէնէն կարեւորը:Հաց, ջուր եւ հպարտութիւն   որոնող մարդու անբաժան ընկերը ՝ գիրը:   Վէճերէն ու սէրերէն անդին կը մնար գիրը, երբ մութին կը նայէինք իրարու աչքերուն մէջ: Այդ լռութեան կայծակնային պահուն պիտի որ ծնէր մեր բառը: Մեր բառը աքսորեալ ու վիրաւոր, որ կուգար յետ պատերազմեան Պէյրութի երկրորդ սերունդին տալու  նոր փայլ: Այդ փայլը կը տարածուէր աշխարհով մէկ: Կ'անցնէինք գիրի պրիսմակէն, կ'անցնէինք անտեսումի ցեխոտ լիճէն, կ'անցնէինք չարչարանաց  տափաստաններէն :

Այդ անջրպետին մէջ Գիրը կը մնար  կարեւոր:

Եւ հիմա, երբ  հասած ենք գրականութեան առաջին կղզին ուր ցուրտ  է, սաստիկ ցուրտ: Ցուրտ այն պատճառով որ քաղաքական հովերը փչեցին ու սառեցուցին ամէն  կանաչ տեղ: Քաղաքական խուսանաւումները կտրեցին գրականութեան եւ  միջավայրին կապը: Ընկերներ կը զանգէին, դեռ երէկ  ըսելու՝ « ....որ բարեկամս  քո  ինչին  ա պէտք,  դու գրիր միայն  համ էլ սեւ ագռաւ չդառնաս էդ գաղութում:» Բայց ինչ օգուտ: Հիմա երբ անցած ենք ախերոնի գետը, հասած ենք նոր ափ, ու  պատկերը աւելի  քան տպաւորիչ է:

Բառին առջեւ, եւ բառը շալկած ըլլալու  որոշումով ծանրացած ուղղիին առջեւ կը բացուին նոր արահետներ ու մղումը կը դարձնեն  ամբողջական:

Կարեւորը սակայն կը մնայ պաշտամունքը: 

 Պաշտամունքը միայն բառին, ինչքան ալ լքումը, օտարանքը եւ նարնջենիներու տերեւները թափթփին մեր գլխուն:

Մեզի խօսեցան սկզբունքի մասին: Քաղաքական հանգանակ սկզբունք եւ գոյն:

Մնայունը սակայն  հիմա ինչպէս էր երէկ, գիրն է:

Այդ ոգին որ վերածուեցաւ գիրի ու փորձուեցաւ, դարիւ- դարիւ դարձաւ հալածական կամ ուխտաւոր: Տեղ մը այսօր նոր թեւեր պիտի առնէ եւ ծակէ  վէրքին պալարը:

Մնայուն այս բոլորին դիմաց գիրին իմաստն է որուն մասին եւ որուն դիմաց Գրիգոր Պըլտեանը անջրպետ եզրը կը գործածէ: 

Մենք մոռցանք մեր եսը եւ ինկանք ցեխերուն մէջ:

Մոռցանք գիրին կարօտը,  մոռցանք գաղթականի երգը եւ զբաղուեցանք յետին ու աներեւելի  աննշան մանրուքներով:

Լոյսը  պահեցինք սենեակին մէջ: Փակեցինք մեր գիրքերն ու բերանները:Փակեցինք մեր պատմութեան մեծ պատուհանը: 

Հիմա  հարկ է որ ըսենք, որ բանաստեղծութեան երազը կը մնայ վառ այնքան ատեն որ մեր երակներէն կը հոսի արիւնը կարմիր եւ արու:

Բանաստեղծութեան  երակը արական  է: Կրնայ պատահիլ որ բանաստեղծութեան լուսէ մարմինը գրկեն ու պտըտցնեն հեռաւոր տեղեր, իգական հպումներով բռնեն անոր մարմինը,  սեռ չունեցող կիսադէմքեր բռնեն անոր թելերէն:

Կարեւոր չեն այս բոլորը սակայն, որովհետեւ ասոնք ժամանակի մեծ հեռագնաց ճանապարհէն դուրս ինկող մազմզուքներ են, աղբ են, աւելորդ բաներ, հինցող ու տարբաղադրուող:

Կարեւորը ոգին է:

Կարեւորը բառն էր երէկ, այսօր ալ նոյնն է ոչ մէկ փոփոխութիւն:

Շապիկները կրնան փոխուիլ կամ գունաթափուիլ, ջուրերը գետերէն ու արիւնը երակներէն կրնայ պատահիլ որ պակսին:

Բայց մաշկի գոյնը, մատներու զարկը ստեղնաշարին վրայ եւ սրտի զարկերը  իւրաքանչիւր բանաստեղծութեան աւարտին կը մնան գերազանցօրէն ճշմարիտ:  

 Ճշմարիտ խօսքին համար պիտի գրենք:

Ամբողջ աշխարհին ու տիեզերքին Սալյութ եւ ող՜ջոյն ըսելու համար պիտի գրենք:

Ուրիշ ճանապարհ չունինք. պիտի քալենք  Գիրի  ճանապարհէն: