Էդվարդ Ուսոյանի երկու դպրոցահասակ աղջիկներն ուսումը չեն շարունակում: Դուստրերից ավագը նախորդ տարի 9-րդ դասարանից է դուրս եկել, իսկ փոքրը՝ այս տարի 8-րդ դասարանից: Հայրը մտավախություն ունի, որ աղջիկներին կփախցնեն, այդ պատճառով հանել է դպրոցից:

Զարթոնք համայնքը դպրոցից դուրս մնացած երեխաների թվով Արմավիրի մարզում առաջատարն է: Միայն 2021թ.-ին մարզում դպրոցից դուրս է մնացել 18 երեխա, որից 12-ը՝ Զարթոնքում: 12 երեխայից 8-ը ազգությամբ եզդի աղջիկ է: Ծնողները դպրոցից հանել են նրանց փախցնելուց խուսափելու համար:

Էդվարդն ազգությամբ եզդի է: Ընտանիքի հետ ապրում է Զարթոնք գյուղում: Պատմեց, որ ինքն էլ է շուտ ամուսնացել՝ 18 տարեկանում: 35 տարեկան է, և արդեն 4 երեխա ունի, որոնցից մեծը՝ 16 տարեկան աղջիկ է:

Ուսոյանների ընտանիքում վաղ ամուսնությունները նորություն չեն: Էդվարդի քույրը 90-ականներին 13 տարեկանում է ամուսնացել՝ դարձյալ կիսատ թողնելով ուսումը: Էդվարդն այժմ դեմ է վաղ ամուսնությանը և աղջիկներին դպրոցից հանելը պատճառաբանում է դրանով. փախցնելու վտանգն առկա է:

Էդվարդ

«Ուզողները շատ են գալիս, վախենում ենք ուղարկենք դպրոց, որ չփախցնեն: Ճիշտն ասած ես էլ էի ուզում, որ էրեխեքը մինչև վերջ գնային դպրոց, սովորեին, բայց հանգամանքների բերումով չստացվեց: Երկու աղջիկներս էլ լավ են սովորել, եթե փախցնելու ավանդույթը չլիներ, կցանկանայի շարունակեին: Մի քանի անգամ գալիս, ուզում են, մարդ վախենում ա ուղարկի դասի: Բա որ մի անարժանի մեկը փախցնի, տանի: Շատ սխալ բան կլիներ իմ կողմից»,- ասում է երեխաների հայրը:

Էդվարդն ասում է, որ իրենք պահպանողական ընտանիք են: Իրենց մոտ ընդունված չէ փախցնելուց հետո աղջկան հետ բերելը: Պատմեց, որ իրենց ազգում ծնողների ցանկությամբ են աղջիկներն ամուսնանում: Նախապես շփում չկա, տղան աղջկա հետ շփվում կամ առաջին անգամ տեսնում է տանը, երբ աղջկանից ջուր են ուզում: Սակայն, եթե աղջկա ընտանիքի անդամները տղային չհավանեն, աղջիկը սենյակից դուրս չի գա և ջուր չի տա տղային:

Էդվարդն ասում է, որ ինքն էլ «միլիարդ տոկոս թույլ չի տա, որ աղջիկը նախապես շփվի տղայի հետ»: Այդ իսկ պատճառով իր երկու աղջկա միայնակ անցած միակ ճանապարհը դպրոցի ճամփան է եղել: Վերջիններս նույնիսկ գյուղի խանութի տեղը չգիտեն, երբեք խանութ չեն գնացել: Սոցիալական ցանցերից ևս չեն օգտվում, ինտերնետից չեն օգտվում:

Արդեն դպրոց չգնացող աղջիկներից ավագը ցանկանում է հրուշակագործություն սովորել, մյուսը՝ վարսահարդարում: Էդվարդն ասում է, որ ինքն է աղջիկներին տանելու դասի ու հետ բերելու:

Մինչ մենք զրուցում էինք, ընտանիքի անդամների հորդորով, մեծ աղջիկը սուրճի սեղան էր գցում: Այդ ընթացքում նա գլուխը չբարձրացրեց և շուրջը չնայեց: Միայն հոր թույլտվությամբ մի քանի բառ փոխանակեց մեզ հետ:

Նշեց, որ սովորական է ընդունել դպրոցից դուրս գալու լուրը՝ հաշվի առնելով իրենց ազգային ավանդույթները: Աղջիկը ևս չէր ընդունում վաղ ամուսնությունը՝ նշելով, թե կամուսնանա 20-21 տարեկանում: Պատմեց, որ դպրոցից դուրս գալուց հետո, ամբողջ օրը տանն է լինում, ընտանիքին է օգնում տնային գործերում: Հրուշակագործություն էլ ցանկանում է սովորել, որ կարողանա լավ պատրաստել:

Նշենք, որ դպրոց չհաճախելու պատճառների մասին դպրոցների տնօրենները տեղյակ են պահում մարզպետարանների կամ Երևանի համայնքապետարանի իրավասու պաշտոնյաներին, ինչպես նաև ոստիկանությանը: Սակայն, ոչ միշտ է, որ բոլոր դեպքերով Ոստիկանությանը տեղեկացնում են: Այդ է պատճառը, որ տվյալների միջև տարբերություն կա:

Օրինակ, միայն Արմավիրի մարզում 2019թ.-ին դպրոցից դուրս է մնացել 8 երեխա, 20-ին՝ 7, իսկ 2021թ.-ին՝ 18 երեխա: Սակայն, Ոստիկանության հասարակական անվտանգության ապահովման գլխավոր վարչության տրամադրած տեղեկատվության համաձայն՝ Հանրապետությունում 2019թ. ընթացքում ուսումից չարամտորեն խուսափելու համար պրոֆիլակտիկ հաշվառման է վերցվել 15 անչափահաս, 2020թ. և 2021թ. սեպտեմբերի դրությամբ՝ 3-ական անչափահաս:

Ըստ Ոստիկանության տարածքային ստորաբաժանումներից ստացված տեղեկատվության՝ ուսումից չարամտորեն խուսափելու պատճառները բազմազան են՝ անչափահասների ընտանիքներում տիրող բարոյահոգեբանական իրավիճակը, ծնողների ամուսնալուծությունը, ընտանիքի մի վայրից մյուսը տեղափոխվելը և նոր ուսումնական հաստատություն ընդունվելը, վատ առաջադիմություն ունենալու հետևանքով հաջորդ դասարան չտեղափոխվելը, համապատասխան փաստաթղթերի բացակայությունը, անչափահասի ազգային պատկանելիությունից ելնելով ամուսնությունը, ընտանիքի ոչ բավարար սոցիալական վիճակը կամ անչափահասի և վերջինիս ծնողի ցածր իրավագիտակցությունը:

«Կանխարգելիչ բնույթի զրույցներ են անցկացվել հանրակրթությունից դուրս մնացած անչափահասների և նրանց ծնողների ու օրինական ներկայացուցիչների հետ: Ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում հաշվառման մեջ գտնվող անչափահասների մի մասը վերականգնվել է և շարունակել է հաճախել ուսումնական հաստատություն: Աշխատանքները շարունակվում են»,- հայտնում են Ոստիկանությունից:

Դպրոցից դուրս են մնում նաև սոցիալական պատճառներով

Եթե ազգությամբ եզդի աղջիկները դպրոցից դուրս են մնում հիմնականում հնարավոր ամուսնության կամ դրա վախի պատճառով, ապա հայերի դեպքում պատճառներն այլ են:

Սուսաննա Հակոբյան

Սուսաննա Հակոբյանը դարձյալ ապրում է Զարթոնք համայնքում: 2020թ.-ի սեպտեմբերից, երբ 9-րդ դասարանում էր սովորում, դուրս է եկել դպրոցից: Հայրը՝ Գևորգ Մելիքսեթյանն ասում է, որ երեխան հագուստ ու կոշիկ չի ունեցել դպրոց հաճախելու համար: Հետո զրույցի ընթացքում պարզվեց, որ աղջկան ավելի շատ դպրոցից հանել են, որ անկողնային հիվանդ տատին պահի:

Թեև վատ պայմաններում էին ապրում, սակայն աղջկա դպրոցից դուրս գալու միակ պատճառն ամենևին սոցիալական վատ վիճակը չի եղել: Ընտանիքի մյուս երկու երեխան հաճախում է դպրոց:

Սուսաննան և մայրը

Սուսաննան ասում է՝ դպրոց գնալու ցանկություն ունեցել է, սակայն, պատճառները խանգարել են: Նա դրանց մասին չի խոսում: Այժմ էլ չի կարող դպրոց հաճախել, քանի որ ընկերներից հետ է մնացել և ստիպված է մնալ նույն դասարանում՝ տվյալ դասարանի ծրագիրը կրկնելու համար:

Մայրը՝ Ռայա Հովսեփյանը, ասաց, որ աշխատանք չունեն, միայն 30 հազար դրամ նպաստի հույսին են և շատ դեպքերում չեն հասցնում երեխաների կարիքները հոգալ: 60 հազար դրամ խանութին պարտք են, էլեկտրաէներգիայի պարտք ևս ունեն, և շուտով լույսը կանջատեն:

Զարթոնք գյուղի միջնակարգ դպրոցի տնօրեն Հոռոմսիմ Սարգսյանը «Հետք»-ի հետ զրույցում ասաց, որ հիմնականում ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչների աղջիկներն են դուրս մնում դպրոցից: Իսկ հայ երեխաների դպրոցից դուրս մնալն էլ պատճառաբանվում է սոցիալական դժվարություններով, ինչպես նաև արտերկիր գնալով կամ այլ պատճառներով:

«Ոստիկանության Մեծամորի բաժանմունքի անչափահասների հարցերով զբաղվող տեսուչներ են եկել գյուղ, մարզպետարանի ներկայացուցիչներն էլ տեղյակ են: Տնայցեր են կազմակերպվել, ինչ կարողացել՝ արել ենք, բայց անօգուտ»,- հավելեց Հ. Սարգսյանը:

Աղջիկ փախցնելը պատմության ընթացքում սովորույթ դարձած բան է

Խդր Հաջոյան

Եզդիների ազգային միության նախագահ Խդր Հաջոյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ իրենց ուսումնասիրությունները ևս վկայում են, որ եզդի աղջիկ երեխաների դպրոցից դուրս մնալու հիմնական պատճառը փախցնելու վախն է: Դրանից ելնելով՝ որոշ ընտանիքներում շուտ են ամուսնացնում աղջիկներին, որ չփախցնեն:

Նշեց, որ վաղ ամուսնությունների փաստով կան նաև հարուցված քրեական գործեր, սակայն քիչ են բողոքելու դեպքերը, և աղջկա ծնողները համակերպվում են այդ մտքի հետ:

«Շատ մարդիկ ասում են, որ դա եզդիական ավանդույթ է և այլն, իրականում՝ ոչ: Նման ավանդույթ թե՛ կրոնում, թե՛ այլ տեղ չկա: Աղջիկ փախցնելը պատմության ընթացքում սովորույթ դարձած բան է: Հայ ժողովրդի մեջ նույնպես եղել է աղջիկ փախցնելու երևույթը, սակայն գիտակցական, կրթական մակարդակի բարձրացումով հաղթահարվեց: Այդ երևույթը հենց կրթական ցածր ցենզի մասին է խոսում»,- ասում է Խդր Հաջոյանը:

Եզդիների ազգային միության նախագահն ասում է, որ բավարար չափով չունեն մեդիա գործիքներ, թեև ռադիոյով, թերթի միջոցով այդ երևույթի մասին միշտ բարձրաձայնել են, սակայն, քարոզչության տեսանկյունից, եղածը քիչ է:

Խ. Հաջոյանի կարծիքով՝ այն ընտանիքներում, որտեղ գիտեն իրենց իրավունքները, կարողանում են պաշտպանել դրանք և անչափահաս աղջիկ փախցնելու սովորության դեմն առնել: Մյուսների դեպքում՝ չի հաջողվում:

«Նույն այն եզդի ընտանիքները, որոնց երեխաները շուտ են ամուսնացել, ովքեր տեղափոխվում են եվրոպական երկրներ, այնտեղ կրթություն են ստանում: Կրթություն չստանալը կարծես թե այստեղի մենթալիտետն է դարձել: Նույն վիճակն է նաև Ռուսաստանում ապրող եզդիների մոտ»,- նշում է Խդր Հաջոյանը: