Քրեակատարողական հիմնարկներում 19 տարեկանից բարձր 85 դատապարտյալ ստանում է հանրակրթական կրթություն: Նրանց թիվը սկզբում 92 է եղել, սակայն ընթացքում դուրս են եկել ծրագրերից: Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ազատազրկված 1000 դատապարտյալից 300-ը չեն ստացել հանրակրթական կրթություն կամ ստացած կրթությունը թերի է եղել:

«Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոն» ՀԿ-ն այսօր «Կրթությունը քրեակատարողական հիմնարկներում. մարտահրավերներ և հեռանկարներ» թեմայով կոնֆերանս էր հրավիրել Երևանում: Բանախոսները քննարկում էին կրթության կարևորությունը, որպես ազատազրկված անձանց վերասոցիալականացման միջոց:

19 տարեկանից բարձր անձանց՝ հանրակրթական իրավունքից օգտվելու ծրագիրը ներդրվել է 2022թ. սեպտեմբերի 1-ից: Կառավարության 2021-2026թթ. գործունեության միջոցառումների ծրագրով նախատեսվել է, որ անկախ տարիքից՝ ազատությունից զրկված անձանց համար հանրակրթությունն իրականացվում է՝ երաշխավորելով ազատությունից զրկված անձանց կրթության իրավունքը: Նպատակը ոչ միայն բուն կրթություն տալն է, այլև ավելի լայն հնարավորությունների ստեղծումը՝ ազատությունից զրկված անձանց սոցիալական հաջող վերաինտեգրումն ապահովելու ուղղությամբ:

«Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոն» ՀԿ նախագահ Նարե Հովհաննիսյանը շեշտեց, որ կրթությունը ոչ միայն ապահովում է ազատազրկված անձանց վերասոցիալականացումը, այլև դրանով պայքար է մղվում քրեական ենթամշակույթի դեմ: Նա կարևորեց՝ ազատազրկման վայրից դուրս գալուց հետո անձանց հետ կապի պահպանումը: Այսօր դատապարտյալը դուրս է գալիս քրեակատարողական հիմնարկից և նրա հետ կապը կտրվում է, տեղեկություններ չկան, թե նա ինչպես է ինտեգրվում, ինչ խնդիրների առաջ է կանգնում:

Արդարադատության նախարարության գլխավոր մասնագետ Աննա Գյուրջյանը նշեց, որ ոլորտում խնդիրներ կան, չեն թաքցնում և իրենք էլ վեր են հանում դրանք: Գյուրջյանն ասաց, որ ՔԿՀ-ներում դասավանդող ուսուցիչներն ընտրվում են մրցութային կարգով, տարին 3 անգամ վերապատրաստվում են՝ կապված առանձնահատկություններով:

Պատմեց, որ դատապարտյալների համար հանրակրթական ծրագիրն իրականացվում է խտացված՝ 1.5 տարվա կտրվածքով: Մասնագետը նշեց, որ կան ազատազրկված անձինք, որոնք նույնիսկ տառաճանաչ չեն եղել: Այդ իսկ պատճառով իրականացվում է կարիքների գնահատում, որպեսզի պարզ լինի դատապարտյալի ակնկալիքը ու կրթության պահանջի բավարարումը:

«Բոլորս էլ հասկանում ենք, որ կրթության շնորհիվ է վերաինտեգրումը հասարակություն: Քրեակատարողական օրենսգիրքն այժմ անցում է կատարել դեպի վերասոցիալականացում։ Ինչն է դրա հիմքը․ բնականաբար կրթությունը, որպեսզի կրկնահանցագործությունները նվազեցնենք»,- հավելեց Աննա Գյուրջյանը:

Բանախոսը նշեց, որ բացի հանրակրթական ծրագրից քրեակատարողական հիմնարկներում իրականացվում են նաև համակարգչային, օտար լեզուների, կարուձևի, կահույքագործության ծրագրեր: Արարատ գյուղում բացվել է պրոբացիայի կենտրոն, որտեղ շահառուները սովորում են նշված հմտությունները: Առաջիկայում նախատեսվում է այլ համայնքներում ևս նման կենտրոններ բացել:

Քրեակատարողական ծառայության Սոցիալական, հոգեբանական և իրավական աշխատանքների բաժնի պետ Ծովինար Թադևոսյանը փաստեց, որ այն անձինք, որոնք որևէ կրթություն չեն ստացել, նրանց մոտ, ըստ միջազգային ուսումնասիրությունների, կրկնահանցագործությունների ռիսկը 70-80% է:

Նա նշեց, որ փոքր հետազոտություն է անցկացվել: 1000 դատապարտյալի հաշվով 300 դատապարտյալ հանրակրթական կրթություն ստացած չի եղել կամ ունեցել է թերի կրթություն: Բացի «Գորիս», «Դատապարտյալների հիվանդանոց», «Երևան-Կենտրոն» և «Վարդաշեն» ՔԿՀ-ներից, մյուս ՔԿՀ-ներից ցանկություն են հայտնել մասնակցել հանրակրթական ծրագրերին:

Նշեց, որ ամեն ինչ հարթ չի ընթացել: Դժվարություններ են առաջացել հատակապես այն ՔԿՀ-ներում, որտեղ երբևէ նմանատիպ ծրագրեր չեն իրականացվել: Մարդկանց հետ երկար բացատրական աշխատանքներ են տարվել: Դժվարություններ են առաջացել նաև տարածքների առանձնացման հետ կապված, որպեսզի տրամադրող լինի, բացի այդ համապատասխանեն կրթական պահանջներին:

Նշենք, որ պայմանական վաղաժամկետ ազատման համար դատապարտյալները իրենց վարքի, ծրագրերին մասնակցելու համար հավաքում են միավորներ: Կրթություն ստանալու համար հատկացվում է 3 միավոր:

Նարե Հովհաննիսյանն առաջարկեց, որ տարբերակվի, օրինակ՝ բարձրագույն և հետբուհական կրթություն ստացողների միավորները, հանրակրթական դասընթացների և այլ կրթական ծրագրերի միավորներից:

«Իրավական կրթության և վերականգնողական ծրագրերի իրականացման կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Ձոնիկ Մարգարյանն ասաց, որ իրենց ուսուցիչների միջին տարիքը բարձր է, թեև ոլորտային լավ մասնագետներ են: Մարգարյանի ասելով՝ համայնքային կառույցները ևս անելիք ունեն: Օրինակ՝ Արթիկ ՔԿՀ-ում կրթությունը կազմակերպելու համար, եթե Երևանից մասնագետը գնա-գա, լրացուցիչ ծախսեր են պետք, ինչը հնարավոր չէ իրականացնել: Մինչդեռ այդ ամենը կարելի է անել՝ տեղից մասնագետ ներգրավելով:

Ցմահ դատապարտյալ Մհեր Ենոքյանը ևս մասնակցում էր կոնֆերանսին: Միայն այն փաստը, որ ցմահ ազատազրկված անձը մասնակցում է կոնֆերանսին, Ենոքյանի խոսքով՝ արդեն ոլորտում տեղաշարժի մասին է վկայում:

Ենոքյանը նշեց, որ բարձրագույն կրթություն ստացողների ճնշող մեծամասնությունը ցմահ դատապարտյալներն են: Նա կարևորեց նաև ընտանիքների աջակցությունը: Նրանք են կրթական նյութերը համալսարանից ՔԿՀ տանում-բերում: Դատապարտյալը կոչ արեց «փոստատարի» դերը ընտանիքներին չվերապահել, քանի որ ոմանք ընտանիք չունեն, հետևաբար նյութերը տանող-բերող չունեն, ստիպված չեն կարողանա ստանալ բարձրագույն կրթություն: