HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Գրիշա Բալասանյան

Հեղինակային իրավունքի վեճ՝ քանդակագործի կնոջ ու Կենտրոնական բանկի միջև

Քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանի այրին՝ Հասմիկ Եղիազարյանը, դատական կարգով փորձում է պաշտպանել ամուսնու հեղինակային իրավունքը: Եղիազարյանը պնդում է, որ Կենտրոնական բանկի (ԿԲ) թողարկած «Գալուստ Գյուլբենկյան-150» ոսկե հուշադրամի դիմերեսին և դարձերեսին պատկերված են ամուսնու ստեղծագործությունների պատկերները, որի համար ԿԲ-ն թույլտվություն չի ստացել: Դրանով խախտվել է քանդակագործի հեղինակային իրավունքը:

«Հայ բարերարների ճեմուղու հիմնադրում» ծրագրի շրջանակներում քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանը իրականացրել է ճեմուղու ստեղծման հետ կապված աշխատանքներ: Ճեմուղում կանգնեցվել են Առաքելjանի հեղինակած` հայ բարերարներ Պողոս Նուբարի, Ալեքսանդր Մանթաշյանի, Ալեք Մանուկյանի, Գալուստ Գյուլբենկյանի, Միքայել Արամյանցի, Հովհաննես Լազարյանի հուշակոթողները: Իսկ ճեմուղու միջնամասում տեղադրվել է բարերարության հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթող:

22.03.2019թ. Կենտրոնական բանկը շրջանառության մեջ է դրել «Գալուստ Գյուլբենկյան-150» ոսկե հուշադրամը: Որպես էսքիզների հեղինակներ նշվել են Հարություն Սամուելյանը (դիմերես) և Վարդան Վարդանյանը (դարձերես):

Ֆերդինանտ Առաքելյանը մահացել է 2018թ. ապրիլի 21-ին: Վերջինիս ժառանգ է ճանաչվել կինը՝ Հասմիկ Եղիազարյանը: Նրա ներկայացուցիչը պնդում է, որ հեղինակի գույքային իրավունքները գործում են հեղինակի կյանքի ընթացքում և շարունակում են գործել նրա մահից հետո 70 տարի:

Հասմիկ Եղիազարյանի ներկայացուցիչը դատարանում հայտնել է, որ հուշադրամի դիմերեսին պատկերված է Ճեմուղու Գալուստ Գյուլբենկյանի հուշակոթողը, իսկ դարձերեսին՝ բարերարության հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթողը:

2019թ. հայցվորի ներկայացուցչի կողմից ԿԲ հարցում է կատարվել: ԿԲ-ն, հղում կատարելով «Հեղինակային իրավունքի և հարակից իրավունքների մասին» օրենքին, նշել է, որ «հուշահամալիրի պատկերի օգտագործումը ՀՀ օրենսդրությամբ չի հանդիսանում Ձեր՝ որպես քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանի իրավահաջորդի հեղինակային իրավունքների խախտում»:

Դրանից հետո կողմերը նաև հանդիպել են: ԿԲ-ից խոստացել են իրենց պաշտոնական կայքում թարմացնել տեղեկատվությունը՝ հուշահամալիրի հեղինակ նշելով քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանին:

Այնուհետև տևական ժամանակ կայքում այդպես էլ չի թարմացվել տեղեկատվությունը: Ըստ Հ. Եղիազարյանի ներկայացուցիչ Անի Դավթյանի՝ 24.08.2020թ. դրությամբ ԿԲ կայքում նոր միայն կատարվել են փոփոխություններ, և տեղեկատվության մեջ ավելացել է՝ դիմերես՝ հայ բարերարի հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթողը («Հայ բարերարների ճեմուղի» հուշահամալիր, հեղինակ՝ Ֆերդինանտ Առաքելյան):

2021թ. մարտին հայցադիմում է ներկայացվել Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան՝ հեղինակային իրավունքը ճանաչելու և առանց իրավատիրոջ թույլտվության` ստեղծագործությունն օգտագործող անձից հոնորարի կրկնակի չափով փոխհատուցման պահանջի մասին:

«Գալուստ Գյուլբենկյան-150» հուշադրամի արժեքը 205 հազար դրամ է, իսկ տպաքանակը եղել է 1000 հատ:

Ներկայացուցիչը հաշվարկել է, որ ԿԲ-ն հուշադրամի վաճառքից ընդհանուր հոնորար կստանա 205 մլն դրամի չափով: Փորձել է տեղեկատվություն ստանալ հուշադրամի էսքիզի հեղինակների վարձատրության չափի վերաբերյալ, սակայն չի ստացել: Նկարիչների միությունը ևս տեղեկություն չի ունեցել, թե որքան վարձատրություն է ստանում հեղինակը նմանատիպ դեպքերում:

Ֆերդինանտ Առաքելյանի և այդ ժամանակ գործող Սփյուռքի նախարարության «Հայրենիք-սփյուռք կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի միջև կնքված պայմանագրի համաձայն «Հայ բարերաների հուշարձաններ» քանդակագործական աշխատանքների համար վարձատրությունը կազմել է 21 մլն դրամ, իսկ հայ անվանի բարերարի հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթողի «4 բրոնզե կռունկ» քանդակների համար՝ 5 մլն դրամ:

Անի Դավթյանը պնդել է, որ ԿԲ-ն Հասմիկ Եղիազարյանի հետ չի կնքել որևէ պայմանագիր՝ քանդակների՝ որպես էսքիզի օգտագործման վերաբերյալ: Քանդակագործի իրավահաջորդը վիճարկվող քանդակների՝ որպես էսքիզի օգտագործման թույլտվություն չի տվել ԿԲ-ին և առհասարակ՝ հեղինակային իրավունքի օբյեկտի օգտագործման վերաբերյալ պայմանագիր չի կնքվել, և ի սկզբանե չի նշվել հեղինակի անունը: Ֆերդինանտ Առաքելյանի անունը Կենտրոնական բանկի կայքում՝ միայն դիմերեսի վերաբերյալ, ավելացվել է բազմաթիվ գրություններից հետո:

«Կարևոր է արձանագրել, որ ըստ Մտավոր սեփականության իրավունքի էության և Հայաստանի Հանրապետության կողմից վավերացված միջազգային պայմանագրերի՝ այցելության համար ազատ վայրերում տեղադրված հեղինակային իրավունքի օբյեկտները թույլ է տրվում օգտագործել առանց հեղինակի թույլտվության անձնական նպատակներով, կամ այլ Բեռնի կոնվենցիայում նշված նպատակներով, եթե միայն այդ նպատակները չեն կրում ձեռնարկատիրական գործունեության բնույթ: Իսկ Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկին կից «Դրամագետ» վաճառասրահում տվյալ հուշադրամները վաճառվում են 205 000 ՀՀ դրամով, ինչը չի կարող չորակավորվել, որպես ձեռնարկատիրական գործունեություն»,- դատարանին հայտնել է քանդակագործի իրավահաջորդի ներկայացուցիչը:

Հասմիկ Եղիազարյանը խնդրել է հեղինակային իրավունքի խախտման համար բռնագանձել Հայաստանի Հանրապետությունից՝ ի դեմս Կենտրոնական բանկի, հօգուտ Ֆերդինանտ Առաքելյանի իրավահաջորդի, հոնորարի կրկնակի չափով փոխհատուցում՝ 10 մլն 400 հազար դրամ։

Անի Դավթյանն ասում է, որ Հայաստանում «Հեղինակային իրավունքի և հարակից իրավունքների մասին» օրենքի փոփոխություններից հետո «ազատ օգտագործում»-ն այնքան լայն հասկացություն է դարձել, որ գրեթե հավասարվել է հանրային սեփականության: Ստացվում է, որ դե ֆակտո մտավոր սեփականության իրավունքի օբյեկտը այցելության համար բաց վայրում տեղադրելը վերածում է այն հանրային սեփականության:

Փաստաբանի դիտարկմամբ՝ ներքին օրենսդրությունը հակասում է Հայաստանի կողմից ստանձնած միջազգային պարտականություններին և մտավոր սեփականության ինստիտուտին, հատկապես՝ Բեռնի կոնվենցիային:

Կենտրոնական բանկի ներկայացուցիչը հայտնել է, որ հայ բարերարի հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթողի՝ «Հայ բարերարների ճեմուղի» հուշահամալիրի ստեղծագործության նկատմամբ քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանի՝ հեղինակ ճանաչվելու իրավունքը երբևէ չի վիճարկվել:

Նշել են, որ «Գալուստ Գյուլբենկյան-150» ոսկե հուշադրամի դիմերեսի էսքիզը պատրաստող հեղինակ նշվել է Հ. Սամույելյանը, սակայն վերջինս տվյալ դեպքում հանդիսանում է հուշադրամի դիմերեսի ընդհանուր էսքիզի հեղինակ, քանի որ այն իր մեջ ներառում է Հայ բարերարի հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթողը, «Երախտապարտություն» երկլեզու մակագրությունը և այլ գրություններ:

ԿԲ-ից հայտնել են նաև, որ կայքում՝ հուշամեդալի նկարագրության բաժնում կատարել են համապատասխան փոփոխություն՝ նշելով հեղինակ Ֆ. Առաքելյանի անունը: Իսկ լրացումը կատարելու որոշակի ուշացումը պայմանավորված է եղել նրանով, որ փոփոխությունները կատարվել են ոչ միայն Կենտրոնական բանկի կայքում, այլ նաև հուշադրամների բուկլետներում, որոնց փոփոխված տարբերակների պատրաստման համար անհրաժեշտ էր որոշ ժամանակ:

ԿԲ-ի դիրքորոշումն այն է, որ «Գալուստ Գյուլբենկյան-150» ոսկե հուշադրամը պատրաստելիս օգտագործվել է միայն քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանի մտավոր սեփականության օբյեկտ հանդիսացող Հայ բարերարի հավաքական կերպարը խորհրդանշող հուշակոթող ստեղծագործությունը: Նշված ստեղծագործության պատկերը տեղադրվել է հուշադրամի դիմերեսի վրա, իսկ հուշադրամի դարձերեսի վրա տեղադրված Գ. Գյուլբենկյանի դիմանկարի հետ կապված աշխատանքներում քանդակագործ Ֆերդինանտ Առաքելյանի ստեղծագործությունները չեն օգտագործվել: Դիմանկարի աշխատանքներում օգտագործվել է համացանցում ազատ օգտագործման իրավունքով տեղադրված Գ. Գյուլբենկյանի դիմանկարը:

ԿԲ-ն պնդել է, որ հանրային վայրում տեղադրված հուշակոթողի պատկերների օգտագործման որևէ մեկից թույլտվություն ստանալու անհրաժեշտություն չկա: Այն ազատ է օգտագործման համար: Ավելին, պնդում են, որ առանց համապատասխան վարձատրության կամ թույլտվության քանդակների վերարտադրման և տարածման հետևանքները, Ֆերդինանտ Առաքելյանը կանխատեսել է և գիտակցաբար տվել իր համաձայնությունը քանդակները վաճառելու և այցելությունների համար բաց վայրում տեղադրելու համար:

Ինչ վերաբերում է հուշադրամի վաճառքից ստացած եկամուտներին, ապա ԿԲ-ն հայտնել է, որ հուշադրամ թողարկելը և դրանց տարածումը ինքնին չի կարելի համարել առևտրային նպատակով կատարված, քանի որ Կենտրոնական բանկի կողմից Հայաստանի Հանրապետության արժույթ հանդիսացող հուշադրամի թողարկելը ի սկզբանե չի իրականացվել և չէր կարող իրականացվել շահույթ (եկամուտ) ստանալու նպատակով:

Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը հաստատված է համարել, որ հուշադրամի դիմերեսը վերցված է Ֆերդինանտ Առաքելյանի «Հայ բարերարների ճեմուղի» հուշարձանից, իսկ հուշադրամի դարձերեսը նույն հուշարձանից վերցված լինելը հավաստող որևէ թույլատրելի և վերաբերելի ապացույց՝ գործում չի գտել։

Դատարանը ևս փաստել է՝ դիմերեսի պատկերի օգտագործման համար չէր պահանջվում թույլտվություն, քանի որ «քանդակները տեղադրված են հանրային վայրում՝ Երևանի օղակաձև այգում»:

Միաժամանակ դատարանը գտել է, որ բոլոր այն դեպքերում, երբ անձը ստեղծագործությունն օգտագործել է հանրային վայրից՝ վերջինս չի կրում հեղինակի անունը և ստեղծագործության սկզբնաղբյուրի պարտադիր նշում կատարելու պարտականություն։

«Ելնելով վերոգրյալից՝ Դատարանը փաստում է, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկն իրավասու էր օգտագործելու Ֆերդինանտ Առաքելյանի մտավոր սեփականության վերոնշյալ օբյեկտը՝ առանց վերջինիս թույլտվությունը ստանալու և առանց նրա հետ համապատասխան պայմանագիր կնքելու, այսինքն՝ վերջինս չի կատարել Ֆերդինանտ Առաքելյանի հեղինակային իրավունքի խախտում համարվող որևէ գործողություն»,- գրված է վճռում: Դատարանն առարկայազուրկ է համարել անդրադառնալ հայցվորին պատճառված ենթադրյալ վնասի հարցին։

Հասմիկ Եղիազարյանի հայցը մերժվել է:

Անի Դավթյանը «Հետք»-ի հետ զրույցում ասաց, որ վճիռը բողոքարկել են վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան, որն ընդունվել է վարույթ:

Փաստաբանը նշում է, որ այս գործի իրավական հանգուցալուծումը շատ կարևոր է Հասմիկ Եղիազարյանի համար: Ըստ նրա՝ Հայաստանում հեղինակային գործերի ազատ օգտագործման սահմանները լայն են, որով էլ խախտվում է հեղինակի իրավունքը: Առկա են օրենսդրական բացեր, ինչը խոցելի է դարձնում հեղինակներին:

Ա. Դավթյանը նշում է, որ դատարանը պետք է առաջնորդվեր Բեռնի Կոնվենցիայով, որտեղ ավելի հստակ են տրված կարգավորումները, այնինչ դատարանը կիրառել է ներքին օրենսդրությունը՝ չվերացնելով հեղինակային իրավունքի խախտումը:

«Տիկին Հասմիկ Եղիազարյանը մինչև վերջ պայքարելու է այս գործի համար»,- հավելեց վերջինիս ներկայացուցիչ Ա. Դավթյանը:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter