Խո­զա­տե­րը կանգ­նել, հա­մո­զում էր՝ «Վա՞տ էր,- ասում էր,- անց­յալ տա­րի տե­ղը սալ տվե­ցի»: «Չէ,- արկ­ղը իրենց էին քաշ­ում կա­նայք,- կա­րող ա Ար­գո­յին պետք ա: Ար­գո՛, Ար­գո՛…»,- ծե­ծում էին նկու­ղի դու­ռը: «Ար­գոն նամ­շած հացն ի՞նչ ա անում, ար­դեն անաս­նա­կեր ա»,- զար­մա­նում էր խո­զա­տե­րը: «Չէ,- ասում էին շեն­քի կա­նայք,- տե­նանք Ար­գո­յին պետք չի՝ նոր… Թր­ջում ա, վա­ռա­րա­նի վրա տա­քաց­նում, ու­տում: Ար­գո՛, Ար­գո՛…»,- ձեն տա­լով ծե­ծում էին դու­ռը:

- Սա­նէ­պիդ­կա­յա­նից էկել, նկուղ­նե­րում մկն­դեղ են դրել, կռիս­նե­րի հետ սատ­կած չլ­նի՞,- ան­հանգս­տա­ցան,- թե չէ՝ հիշ­ո՞ւմ եք, անց­յալ տա­րի էս ժա­մա­նակ գլուխ էր գո­վում՝ «Ընենց մի ձի ու­նեմ, ընենց հրե­ղեն… որ նս­տում եմ, շա­տե­րը մտա­ծում են՝ գն­չու եմ»:

- Ար­գոն գնա­ցել ա գյուղ,- ասաց եր­րորդ հար­կի­նի գն­դակ տշող տղան:

- Ի՞նչ գի­տես:

- Ինքն ա ասել, ասեց. «Մա­մադ որ թող­ներ, քեզ էլ հետս կտա­նե­ի, իրեք հար­կա­նի տուն ու­նեմ ըն­դեղ»:

- Թո սուտ չխո­սա,- չպ­պաց­րեց խո­զա­տե­րը,- իրեք հար­կա­նի տուն ու­նե­ցո­ղը ու­րիշ­ի պադ­վա­լում չի ապ­րի:

Խո­զա­տե­րը հա­ջորդ օրն էլ եկավ. քիչ բան չէր՝ հինգ պարկ ու եր­կու մեծ արկղ չոր հաց: Շեն­քի կա­նայք դեմ չէ­ին՝ ձմ­ռա­նը սալ պետք է, բայց Ար­գոն գար՝ նոր… Էլի դու­ռը ծե­ծե­ցին ու առաջ­վա­նից բարձր կան­չե­ցին՝ Ար­գո՛, Ար­գո՛…

Խո­զա­տերն ան­համ­բեր էր, ասաց. «Վա­ղը տվիք՝ տվիք, չէ՝ Ար­գո­յի հետ կե­րեք ձեր հա­վա­քած չոր հա­ցը»:

Ոս­տի­կան­նե­րը դեռ դի­ա­կը չէ­ին հայտ­նա­բե­րել ու շեն­քի ժո­ղովր­դին էին խո­սեց­նում: Եր­րորդ հար­կի­նի տղան ասում էր. «Գյուղ ա գնա­ցել», բայց գյու­ղի անու­նը չգի­տեր: Մեկն ասաց. «Ամեն տա­րի էլ էս ա՝ իրա դա­ռը քր­տին­քով հա­վա­քա­ծը ջե­բը դրած գնում ա, դափ-­դա­տարկ հետ ա գա­լի…»: Եր­րորդ հար­կի­նի տղա երե­խան թե՝ «Իրա իրեք հար­կա­նի տունն ա ճո­խաց­նում»: Ոս­տի­կա­նը չհա­վա­տաց, որոշ­եց խա­ղատ­նե­րում նրան փնտ­րել:

Ան­ցել էր մի շա­բաթ, շեն­քի կա­նայք դժ­գոհ էին ոս­տի­կա­նու­թյան աշ­խա­տան­քից՝ ոչ դի­ակն էին գտել, ոչ հետ­քը: Բայց, հա­մե­նայն­դեպս, եր­կու պարկ չոր հաց պա­հել էին. Ինչ­քան ու­զում է՝ խո­զա­տե­րը թող մրթմր­թա: Եր­րորդ հար­կի­նի տղան ծա­մոն ծա­մե­լով ասում էր. «Քիչ ա, գա­լու յա ձմեռն ի՞նչ ու­տի էդ մար­դը»:

Ոս­տի­կան­նե­րը հա­վա­քել շեն­քի ժո­ղովր­դին, պա­հան­ջում էին. «Պատմեք՝ ո՞ւր էր գնում, ո՞ւմ հետ էր գնում, ի՞նչ էր անում, ին­չո՞ւ էր անում»: Պատմում էին. «Խա­լին ու պա­տու­հա­նը փո­ղով էր լվա­նում, մնա­ցա­ծը՝ ով ինչ կտար: Մեկ-­մեկ վս­տա­հում էինք՝ երե­խե­քին փո­ղոցն ան­փոր­ձանք անց­կաց­նում, տա­նում էր դպ­րոց, դպ­րո­ցից վեր­ցում, փո­ղոցն ան­փոր­ձանք անց­կաց­նում, բե­րում էր տուն: Կր­թու­թյուն չու­ներ, բայց որոշ­ա­կի գրա­գի­տու­թյուն կար. Աստ­վա­ծաշն­չից մի եր­կու տող, քի­չու­միչ՝ հե­քի­աթ­նե­րից… Քի­մի­ա­յից էլ գա­ղա­փար ու­ներ՝ հին ճաշ­ե­րը չէր թող­նում թա­փենք, մե­ջը սո­դա էր լց­նում, եռաց­նում, ու­տում, որ փող քիչ ծախ­սի»: Եր­րորդ հար­կի­նի տղան քի­թը քաշ­ե­լով ասում էր՝ «Գյու­ղի տան պա­տե­րին ոս­կի էր ու­զում փչել»: «Ո՞րն ա նրա գյու­ղը, տղա, և կա՞ արդ­յոք էդ­պի­սի գյուղ… Հլա մատդ քթիցդ հա­նի, լեզ­վիդ տակ բան կա, դու մի բան գի­տես՝ չես ասում»,- քրք­րում էր ոս­տի­կա­նը: «Կա՛,- պա­տաս­խա­նում էր եր­րորդ հար­կի­նի երե­խան,- ուղ­ղա­կի ես աշ­խար­հի քար­տե­զը վատ գի­տեմ»:

 Ոս­տի­կա­նը կար­գին՝ ուղն ու ծու­ծով, հեր ու պա­պով ոս­տի­կան էր,- պե­տու­թյու­նից էն­քան պարգևներ ու­ներ ստա­ցած՝ մի թան­գա­րան կլց­վեր,- գլու­խը որ լրիվ խելք էր՝ ոս­կոր, միս ու կաշ­ի չկար: Նրան հայտ­նի էր կյանքն իր բո­լոր ման­րա­մաս­նե­րով, ցան­կա­ցած ծանր հան­ցա­գոր­ծու­թյուն բա­ցա­հայ­տում էր երեք օրում, ու էդ­պի­սի բան դեռ չէր պա­տա­հել. շա­բաթն ան­ցել էր՝ կա­մուրջ­նե­րի տա­կե­րով, մորգ ու հի­վան­դա­նո­ցով նե­րառ­յալ՝ աշ­խար­հը խու­զար­կել էր, Ար­գոն իր քնձ­ռոտ հա­լով չէր բա­ցա­հայտ­վում: Կա­տա­ղած շան պես պոչն առել բե­րա­նը՝ ոս­տի­կա­նը հեր­սից ինքն իրեն ու­տում էր ու ան­զո­րու­թյու­նից մա­տի­տի պո­չով ծե­ծում էր սե­ղա­նը: «Այ մարդ,- գո­ռում էր շեն­քի ժո­ղովր­դի վրա,- էս ի՛նչ տե­սակ մար­դիկ եք. կա­րող ա էդ մար­դը մո­լա­գար ա, ձեր էրե­խե­քին ժպ­տում ա, մի ու­րիշ տե­ղում երե­խա յա սպա­նում, կա­րող ա այ­լա­սեր­ված ա՝ էդ կո­րած օրե­րին այ­լան­դա­կու­թյամբ ա զբաղ­վում, հե­տո գա­լի, ձեր երե­խե­քի հետ ա շփ­վում: Կա­րող ա հի­վանդ ա, այ մարդ, էդ մար­դը, էդ կո­րած օրե­րին նո­պա­նե­րի մեջ գա­լար­վում ա, բայց որ բու­ժենք՝ պի­տա­նի ա… Բա ձեր հացն ա ու­տում, ա՛յ ցավ­ներդ տա­նեմ, բա ձեզ հե­տաքր­քիր չի՞ էղել էս­քան ժա­մա­նակ…»: «Իսկ մենք ի՞նչ իրա­վունք ու­նենք էդ­քան բան պա­հան­ջենք տված չոր հա­ցի կամ հին ճաշ­ի դի­մաց, մեր ի՞նչ գործն ա՝ ու­րիշ­ի տղա­մար­դը ուր ա գնում, կամ որ­տե­ղից ա գա­լի,- ար­դա­րա­նում էին կա­նայք,- կարևորը՝ լրիվ անու­նը գի­տենք՝ Ար­գամ ա: Ամ­բողջ օրը հա­յա­թում, մեր աչ­քի առաջ կանգ­նում էր, մինչև մե­կը ձեն տար, մի գոր­ծի դներ, հին ու մին շոր տար, մի քա­նի դրամ տար… Քա­նի պա­րապ էր, բա­կում խա­ղա­ցող էրե­խե­քին կան­չում էր, լկստ­վում՝ «Մի հարց տամ, կպա­տաս­խա­նե՞ս»։ «Տո՛ւր»: «Աստ­ծու նս­տա­վայ­րը որ­տե՞ղ ա գտն­վում»։ Ցու­ցա­մա­տը օդ տն­կում, էրե­խեն ծի­ծա­ղում էր՝ գիժ ա՜։ Ծի­ծա­ղում ու փախ­չում էր: Ար­գոն հա­ջոր­դին էր մոտ կան­չում, էլի նույն հար­ցը տա­լի… Էն­քան էր տա­լի, կաս­կած էր ընգ­նում մեջդ՝ կա­րող ա՞ սա գի­դի, գի­դի ու չի ասում: Չէ՜, պարզ էրե­վում էր՝ վատ բա­նի ըն­դու­նակ չի: Չէր խմում, չէր ծխում, եթե իր հաշ­վին՝ չէր էլ ու­տում, նոր շոր չէր հագ­նում, կի­նո-թատ­րոն չէր գնում, տո՛ հեչ կն­կա մոտ չէր գնում, վայ­թե չէր էլ հաս­կա­նում կնիկն ինչ բան ա: Ճգ­նա­վո­րից վե­րան՝ կյան­քը մեր­ժած ու­ներ, ինքն իրան ապ­րե­լը ար­գե­լել էր:

…Փի­լի­սո­փա էլ էր սատ­կա­ծը։ Որ ասում էինք. «Հե­րիք ա քեզ զր­կես՝ փող հետ քցես, մի քիչ էլ քեզ հա­ճույ­քի տուր», ասում էր. «Հա­յե­րը չու­նեն քա­վա­րան, նրանց քա­վա­րա­նը հա­մա­տեղ­վում ա կյան­քի հետ»։

 Էդ արան­քում խո­զա­տե­րը մի ան­գամ էլ եկավ. ափ­սոս էր եր­կու պարկ չոր հացն ան­տեր մնար: «Չէ,- էլի ասա­ցին կա­նայք,- մեկ էլ տե­սար՝ Ար­գոն էկավ»:

Եկավ: Նույն քո­սոտ-քնձ­ռոտ հոգ­նած-­բե­զա­րած քր­ջա­կո­լոլ Ար­գոն. երբ ան­հույս փնտ­րել էին կոր­չե­լուց հե­տո երկ­րորդ կի­րա­կին նե­րառ­յալ: Կա­նայք սպա­սում էին մի բան պարզ­վի, որ իմա­նան՝ հա­ցը տա՞ն: Կռա­նում, նա­յում էին բա­նա­լու անց­քից. ոս­տի­կա­նը գնում-գա­լիս էր սեն­յա­կում, խաթ­րով ու զո­ռով ու­զում էր Ար­գո­յից խոսք կոր­զել.

- Մեր երկ­րի վատն էն ա,- ա­սում էր,- որ փոքր ա, էն­տեղ հնա­րա­վոր չի կոր­չել, բո­լո­րը գի­տեն քո քնել­-արթ­նա­նա­լու, մեռ­նել­-ապ­րե­լու ժա­մե­րը: Հնա­րա­վոր չէ տա­նից դուրս գալ և այլևս չվե­րա­դառ­նալ: Ես ամեն ինչ գի­տեմ, ուղ­ղա­կի քո ազն­վու­թյունն եմ փոր­ձում: Ար­գո տղա, քո կամ­քով ամեն ինչ պատ­մի,- հոր­դո­րում էր:

- Ի­րեք հար­կա­նի տունս էի նո­րո­գում:

- Դու եր­բեք էս­քան եր­կար չես բա­ցա­կա­յել,- խո­ժոռ ոս­տի­կա­նը մա­տի­տով համ­բե­րա­տար տկտ­կաց­նում էր սե­ղա­նին:

- Միշտ էլ բա­ցա­կա­յել եմ էն­քան, ինչ­քան փող եմ ու­նե­ցել: Անց­յալ տա­րի օճոր­քի գե­րանն էր փտած, մի օրում փո­խե­ցի, էկա: Նա­խանց­յալ տա­րի բա­կի սա­լերն էին խախտ­վել, ջրե­րից քայ­քայ­վել՝ եր­կու օրում փո­խե­ցի, հետ էկա: Էս տար­վա գոր­ծը շատ էր…

- Տար ցույց տուր,- պն­դեց ոս­տի­կա­նը:

- Պա՛հ,- ասաց Ար­գոն,- էդ ո՞վ դա­ռար որ:

- Ար­գո տղա, խելքդ գլուխդ հա­վա­քի,- սաս­տեց ոս­տի­կա­նը,- էն­քան կծե­ծեմ, ող­նաշ­արդ կփշր­վի, կլց­վի կրունկ­ներդ,- բա­նա­լի­նե­րը խլեց Ար­գո­յից, գնաց, որ ճշ­մար­տու­թյու­նը պար­զի: Եվս մի կի­րա­կի շեն­քի կա­նայք սպա­սե­ցին, մինչև ոս­տի­կա­նը սար­սա­փա­հար հետ եկավ:

- Այ մարդ,- ասաց զար­ման­քից գլու­խը բռ­նած,- ես ը­տենց բան չէի տե­սել: Արա՛,- ամո­թանք տվեց Ար­գո­յին,- դու էշ ես ու իշի քու­ռակ: Արա, էդ պա­լատ­նե­րի տե­րը ին­չի՞ յա պադ­վալ­նե­րում ապ­րում:

- Պու­ճուր գյուղ ա, աշ­խա­տանք չկա, իսկ տու­նը, գի­տես՝ հոգս ա, ծախս ա…

- Ա՛յ իշի քու­ռակ, ծա­խի էդ տու­նը, քա­նի՞ կյանք ես ապ­րե­լու, արի էս կող­մե­րում մի լավ տուն առ:

- Գին չեն տա,- ասա­ցին շեն­քի կա­նայք,- աշ­խար­հից շատ ա հե­ռու:

- Ի՜նչ եք խո­սում,- կյան­քը լավ գի­տեր ոս­տի­կա­նը,- էն­քա՜ն էկ­զո­տիկ­ա­յի սի­րա­հար մի­լի­ար­դա­տեր… Էդ­պի­սի բնու­թյուն ու պա­լատ երա­զում էլ չեն տե­սել, կթռց­նեն:

- Բա որ ծա­խեմ, ես ո՞ւր կվե­րա­դառ­նամ, տար­վա մեջ իմ էր­կու-ի­րեք օրը ո՞ւր կկոր­չեմ:

 - Որ էս­տեղ տուն ու­նե­նաս,- հա­մո­զում էր ոս­տի­կա­նը,- էլ պետք չի լի­նի վե­րա­դառ­նալ, նույն տա­նը համ կապ­րես, համ կկոր­չես:

- Էդ­պես ո՞նց կլ­նի, ախր չի լի­նի, բա ես ո՞ւր կվե­րա­դառ­նամ,- բութ երե­խա­յի ան­մեղ ձայ­նով հարց­նում էր Ար­գոն:

- Ցավդ տա­նեմ,- բա­ցատ­րում էր ոս­տի­կա­նը,- որ դրա նման, կամ դրա կե­սի չափ, ասենք մեր թա­ղում, տուն ու­նե­նաս, հան­գիստ կապ­րես, էլ ոչ գնալ ա պետք, ոչ գալ, ոչ էլ վե­րա­դառ­նալ… դա­ժե կա­րաս պսակ­վես:

- Բայց ոնց կլ­նի…- չէր հաս­կա­նում Ար­գոն,- ո՞նց կա­րե­լի յա ապ­րել առանց վե­րա­դար­ձի հույ­սի… Ան­հնար ա առանց վե­րա­դար­ձի… Լավ ա էս­տեղ տուն չու­նե­նամ, բայց վե­րա­դառ­նա­լու տեղ ու­նե­նամ։ Թե չէ՝ ո՞նց կլի­նի…

Սուսաննա Հարությունյան