HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Հրաչ Բայադյան

Լուսանցագրություն.«Մենք»

«Մենք»

Ամենօրյա խոսքում շարունակ օգտագործվող եւ հայկական հավաքական պատկանելությունը
նշանակող դարձվածքների ցանկը երկար է. «մեր պատմությունը», «մեր մշակույթը», «մեր մեծերը», «մեր հուշարձանները»... Մյուս կողմից' դրանք գործում են որպես հավաքական ինքնաներկայացման միջոցներ եւ ենթադրում մեկը մյուսին, փոխադարձաբար հղում իրար, եւ թերեւս այդ շղթայի մեջ «մենք»-ը կարող է համարվել դիմելու- ներկայացնելու միավորող, ամփոփող ձեւ:

Հասկանալի է' միշտ չէ, որ նմանատիպ արտահայտությունը գործում է ընդհանրացման նույն մակարդակում: Հաճախ դա հնչում է միանգամայն սովորական եւ հասկանալի ձեւով, երբ, ասենք, մատնանշում է ներկա իրողություններ. «մեր հասարակությունը», «մեր հավաքականը» եւ այլն:

Մի քիչ տարբեր է այն դեպքը, երբ, օրինակ, լրագրողը դիմում է որեւէ պաշտոնյայի. «Բայց մենք պատրա՞ստ ենք դիմագրավել տնտեսական ճգնաժամը»: Այս հարցը վերաբերում է որոշակի գերատեսչությունների պարտականությունների եւ իրավասությունների շրջանակին, եւ հարցնողի «մենք»-ը, այնքան էլ տեղին չէ: Այստեղ կատարվում է ինքնանույնացում կառավարության կամ պետության հետ (այո, «մեր պետության», բայց այդպես ասելը չի նշանակում պետության գործառույթները փոխանցում այդ արտահայտությունն արտաբերող յուրաքանչյուր քաղաքացու): 

Ավելորդ է ասել, որ պետության եւ հասարակության նույնացումը այնքան էլ անմեղ արարք չէ, քանի որ քողարկում է մի շարք անլուծելի հակասություններ. պետությունը հաճախ հասարակության փոքրամասնության շահերին ծառայող գործիք է ընդդեմ մեծամասնության, գլոբալացման դարաշրջանում պետությունը հաճախ պարտադրված է լինում գործել միջազգային կամ անդրազգային ուժերի օգտին' ի վնաս, ինչպես ասում են, «սեփական ժողովրդի» եւ այլն:

Վերջապես, բոլորովին այլ բան է, երբ ասվում է. «Դարեր շարունակ մենք կարողացել ենք պահպանել մեր մշակույթը (մեր ինքնությունը, մեր ազգային դիմագիծը եւ այլն)»: Այստեղ «մենք»-ի (եւ «մեր»-ի) հղման տարածաժամանակային շրջանակը շատ մեծ է եւ անորոշ, եւ նման գործածությունը, որը թեթեւորեն ցատկում է դարաշրջանների վրայով, անտեսում պատմական ու մշակութային խզումները, արմատական փոխակերպումներն ու շրջադարձերը, առավել մեծ չափով գաղափարաբանականն է: Գուցե անբացահայտ ձեւով' այն զուգորդվում է «ազգային ոգի», «ազգի ճակատագիր» եւ այլ էսենցիալացված վերագրումների հետ:

Այս համագրավ տեսքով էլ «մենք»-ը գործում է' առօրյա ողջախոհությունից մինչեւ բարձր զգացմունքներ, սահմանելով ազգը որպես անարգել հաղորդակցության տարածություն, որպես մշտանույն էությունների, նվիրագործված ավանդույթների ու հավերժական արժեքների էթնիկական դրախտ, ուր արգելված է տարբերության մուտքը, որտեղից արտաքսված է պատմությունը: Եւ քանի որ «մենք»-ի բոլոր մարմնացումները ունեն ընդգծված դրական արժեք, դրանց հետ ինքնանույնացումը վերածվում է հավաքական նարցիսիզմի ծեսի' յուրաքանչյուրին օժտելով անվերապահ բարձր (ինքնա) գնահատականով:

Բայց այս հաճույքը թանկ արժե: Հավաքական պատկանելության արդիական ձեւերը անհատին թույլ են տալիս հաղթահարել կամ թեթեւացնել նոր ժամանակի' ավանդական հարաբերություններից զրկված մարդուն բնորոշ օտարման վախը: Բայց ըստ Թերի Էգլեթոնի (http://en.wikipedia.org/wiki/Terry_Eagleton)' «ազգայնականությունը պարունակում է անհնարին հեգնանք. փաստը, որ այն ինքը օտարման մի ձեւ է' անհատական կյանքը հավաքական անանունության մեջ օտարող»:

Այսօր Հայաստանում, ի տարբերություն խորհրդային վերջին շրջանի, մարդն ավելի օտարված է ազգային հարստությունից եւ պետության հետ իրեն նույնացնելու ավելի քիչ իրական պատճառներ ունի, եւ պատճառներից առաջինը բնավ էլ սպառողականության տարածումը չէ: Եւ հայրենիքի, «հայրենի հողի» հետ կապերն են այլեւս թույլ, եւ բարձր հայրենասիրական պաթոսը' ոչ այնքան տեղին: Այս եւ այլ բաներ նոր շեշտված կարեւորություն են հաղորդում գաղափարաբանական հռետորությանը եւ հատկապես դրա առօրեական ձեւերին:

Հակառակ նրան, որ յուրաքանչյուրիս փորձառությունը վկայում է շուրջը կատարվող արմատական փոփոխությունների, տարբերության ու տարասեռություն ներկայության մասին, այս հռետորությունը շարունակում է մեզ խոսեցնել նույնի ու «նույնության լեզվով» գամված պահելով անխնդրահարույց «մենք»-ի մեջ, ինչի առավել հավանական արդյունքը նույնակերպ անձինք են եւ միապաղաղ, անհեռանկար հանրությունը: Ավելին, վերջին շրջանում ավելի հստակ է դարձել միտումը' «մենք»-ի մեջ միավորելու նաեւ ողջ «աշխարհասփյուռ հայությունը»: Այսպիսով, իր ծայրագույն դրսեւորման մեջ, «մենք»-ը մի կողմից վերաբերում է բոլոր ժամանակներին, մյուս կողմից' ներկա պահի ողջ հայությանը:

Թերեւս սա նորմալ համարվի սովորական մարդկանց համար: Բայց նույն ձեւով արտահայտվում է նաեւ գիտնականը (հայագետը, պատմաբանը). «Ավարայրի  ճակատամարտում մենք կարողացանք...», «Տիգրան Մեծի օրոք մեր երկիրը...» եւ այլն: Այսպես նա կորցնում է այն հեռավորությունը հետազոտողի եւ հետազոտության առարկայի միջեւ, առանց որի հետազոտություն, քննադատական մտածողություն չի կարող լինել: Իհարկե, այդ հեռավորությունը պետք է կարողանալ կառուցել, եւ դրա համար անհրաժեշտ են նաեւ ուրիշ բաներ. հասկացություններ, տեսություններ, մեթոդաբանական սկզբունքներ եւ այլն: Բայց հետազոտողի ու հետազոտվողի նույնության պայմաններում տեսության եւ մեթոդաբանության մասին խոսելն ավելորդ է:

Ազգայնականությունը հակված է մերժել ներքին տարբերությունների եւ հակասությունների գոյությունը (տարբերն ուղղակի արտաքսվում է ազգային մարմնից), տեսնել միայն շարունակականություն ու անընդհատություն: Իհարկե, միասնական պատմական փորձառությունը, ընդհանուր մշակութային կոդերը այն հաստատուն կետերն են, որ կարիքն ունի ցանկացած հանրություն: Բայց այդ հաստատունության իրական արժեքն ի հայտ է գալիս ոչ թե օտարն ու տարբերը մերժելիս, այլ այն ժամանակ, երբ տալիս է դրանց հետ հարաբերվելու հնարավորություն: Ուրեմն պետք է կարողանալ ազատվել «մենք»-ի կապանքներից, սովորել գործ ունենալ տարբերության հետ, կարողանալ տեսնել ամենուրեք ներկա տարասեռությունը եւ գտնել այն հոդավորելու (արտիկուլացնելու) եղանակներ, վերջապես, ցանկանալ եւ կարողանալ փոխվել...

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter