Վճարովի բովանդակություն

Հարցազրույց Գուրգեն Ստեփանյանի հետ, բլոքչեյն շուկայի վերլուծաբան և MoneyFest դպրոցի փորձագետ

Աշխարհը գնալով ավելի արագ է շարժվում ֆինանսների թվայնացման ուղղությամբ։ Եթե հինգ տարի առաջ կրիպտոարժույթը հիմնականում ասոցացվում էր ռիսկեր և հայփի հետ, ապա այսօր այն նոր տնտեսության ամբողջական հիմքն է։ Մենք զրուցեցինք Գուրգեն Ստեփանյանի հետ, ով բլոքչեյն տեխնոլոգիաների վերլուծաբան և փորձագետ է կրթական հարթակ MoneyFest Armenia-ում, որպեսզի քննարկենք, թե ուր է շարժվում կրիպտոշուկան, ինչպես է զարգանում ենթակառուցվածքը Հայաստանում և ինչ հնարավորություններ են բացվում ներդրողների համար։

-Գուրգեն, ինչպես եք գնահատում կրիպտոշուկայի զարգացման ներկա փուլը։ Մենք աճի՞, թե՞ կանգառի փուլում ենք։

-Կրիպտոշուկան անցել է վայրի աճի փուլից համակարգային զարգացման փուլ։ Սա փուչիկ չէ, այլ կապիտալի վերաբաշխում նոր թվային ճարտարապետության ներսում։ Հիմնական ցուցանիշները՝ գործարքների ծավալը, ինստիտուցիոնալ ներդրումները, DePIN նախագծերի (դեցենտրալիզացված ֆիզիկական ցանցեր) աճը, վկայում են, որ դրվում է նոր թվային տնտեսության «հիմքը»։ Շուկան դարձել է ավելի հասուն՝ ավելի քիչ սպեկուլյացիաներ, ավելի շատ երկարաժամկետ ռազմավարություններ։ Եթե նախկինում մարդիկ հարցնում էին՝ «արդյո՞ք պետք է գնել բիթքոյն», այսօր հարցնում են՝ «ի՞նչ ենթակառուցվածքային նախագծում ներդրում անել»։ Սա մտածողության որակական փոփոխություն է։

-Հայաստանը փոքր երկիր է։ Ի՞նչ առավելություններ կամ թերություններ ունի համաշխարհային կրիպտո քարտեզի վրա։

-Չափը միշտ չէ, որ վճռորոշ դեր է խաղում։ Նայեք Սինգապուրին կամ Էստոնիային։ Հայաստանը կարող է գտնել իր տեղը, հատկապես այնպիսի ուղղություններում, ինչպիսիք են կարգավորող «ավազարկղերը», բլոքչեյն և Web3 հետազոտական ու զարգացման աշխատանքները, ինչպես նաև կրթությունը։ Մենք ունենք ուժեղ ՏՏ համայնք, տաղանդավոր երիտասարդություն և սփյուռքի հետաքրքրություն։ Սակայն խնդիրը մեկ այլ տեղ է՝ հստակ պետական ռազմավարության բացակայություն։ Մինչ այժմ ավելի շատ հետաքրքրություն ենք տեսնում մասնավոր սեկտորի և էնտուզիաստների կողմից։ Առաջ շարժվելու համար պետք է կառուցել երկխոսություն՝ պետություն-բիզնես-կրթություն։ Այս առումով մենք MoneyFest-ում անում ենք մեր մասը՝ մարդկանց տալիս ենք գիտելիք, գործիքներ և կապեր։

-Որո՞նք են այն տեխնոլոգիական միտումները կրիպտոարդյունաբերությունում, որոնք ձեր կարծիքով ամենակարևորն են առաջիկա 2-3 տարում։

-Միանշանակ՝

• Layer 2 լուծումներ․ Ethereum-ը աճում է, բայց առանց մասշտաբման հնարավոր չէ առաջ գնալ։
• DePIN և իրական ակտիվներ (Real-World Assets)՝ իրական ակտիվների տեղափոխում բլոքչեյն (օրինակ՝ անշարժ գույքի, էներգիայի, ինտերնետի թոքենիզացում)։
• Արհեստական բանականություն + բլոքչեյն՝ սիներգիա, որտեղ բլոքչեյնը ապահովում է տվյալների թափանցիկությունը, իսկ ԱԲ-ն՝ վերլուծությունը։
• CBDC (կենտրոնական բանկերի թվային արժույթներ), կարգավորվող ստեյբլքոյններ, որոնց հետ պետք է կարողանալ աշխատել։

Սրանք պարզապես միտումներ չեն, այլ աշխարհի նոր կառուցվածք։ Ով դրանք շուտ հասկանա, նա էլ կստանա առավելությունը։

-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այս ոլորտում կրթությանը։ Արդյո՞ք հնարավոր է «սովորել կրիպտոն»։-

–Ոչ միայն հնարավոր է, այլև անհրաժեշտ։ Առանց տեխնոլոգիաների, ռիսկերի և կրիպտոտնտեսության տրամաբանության ըմբռնման մարդը պարզապես հայփի ալիքի վրա նստած ուղևոր է։ Մենք MoneyFest-ում ուսուցումն կառուցում ենք երեք մակարդակով՝ տեխնոլոգիա, ռազմավարություն, անվտանգություն։ Մեզ մոտ «գաղտնի գումարի կոճակներ» չկան, կա միայն համակարգային գիտելիք։ Եվ կարևորն այն է, որ մենք կրթում ենք ոչ միայն ներդրողներին, այլ նաև ծրագրավորողներին, վերլուծաբաններին, սկսնակ Web3 ձեռներեցներին։ Սա այլևս «թոքեն գնել և սպասել» մոտեցումը չէ, այլ «ստեղծիր ապրանք, լուծիր խնդիր, կառուցիր թոքենոմիկա»։

-Ինչպիսի՞ առաջին քայլեր կառաջարկեիք նրանց, ովքեր Հայաստանում ցանկանում են սկսել իրենց ճանապարհը կրիպտոաշխարհում։

-Սկսեք թվային հիգիենայից՝ տեղադրեք սառը դրամապանակ, ուսումնասիրեք բլոքչեյնի հիմունքները, անցեք հիմնական ուսուցում։ Մի՛ ներդրեք այն, ինչ չեք հասկանում։ Եվ մի՛ լսեք «թելեգրամի գուրուներին»։ Ավելի լավ է մեկ անգամ դասընթաց անցնել MoneyFest-ում և հասկանալ, թե ինչպես է համակարգը աշխատում, քան հետո գումար կորցնել տարրական անգրագիտության պատճառով։

Հայաստանը կարող է ոչ միայն օգտվել կրիպտոտեխնոլոգիաներից, այլև ստեղծել դրանք։ Դա հնարավոր է, եթե կառուցվի երկարաժամկետ ռազմավարություն՝ և՛ պետական, և՛ անձնական մակարդակներում։ Նման փորձագետները, ինչպիսին Գուրգեն Ստեփանյանն է, վստահ են՝ գիտելիքը նոր տնտեսության գլխավոր ակտիվն է։ Իսկ նման նախաձեռնությունները, ինչպիսին MoneyFest Armenia-ն է, դարձնում են այդ գիտելիքը հասանելի և կիրառելի։

Կրիպտոն միայն փողի մասին չէ։ Դա մտածողության նոր ձև է։ Ով դա հասկանա, կկառուցի իր ֆինանսական ապագան արդեն այսօր։