ԿԳՄՍՆ-ից հայտնում են, որ բացվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի տարածքում գտնվող «Կարմիր կամուրջ» հուշարձանն ամրակայման, նորոգման և վերականգնման աշխատանքներից հետո։

«Երևանի պատմական Կարմիր կամրջի բացմամբ ամփոփվել է նաև «Եվրոպական ժառանգության օրեր» ծրագիրը, որն իրականացվում է ԿԳՄՍ նախարարության և ԵՄ համագործակցության շրջանակում:

Բացման արարողությանը ներկա են եղել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, Վարչապետի աշխատակազմի ղեկավար Արայիկ Հարությունյանը, ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը, Երևանի քաղաքապետ Տիգրան Ավինյանը, Հայաստանում ԵՄ դեսպան Վասիլիս Մարագոսը, ԿԳՄՍ նախարարի տեղակալներ Ալֆրեդ Քոչարյանը, Դանիել Դանիելյանը:

ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանի նշմամբ՝ վերջին տարիներին ՀՀ կառավարությունը էապես մեծ ծավալով է իրականացնում հուշարձանների վերականգնման, ամրակայման աշխատանքները՝ բազմապատկելով պետական բյուջեի հատկացումները:

«Մասնավոր հատվածին ներգրավելով հուշարձանների վերականգնման գործընթացում՝ նպաստում ենք նաև հուշարձանների հանդեպ հանրային վարքականոնի փոփոխմանը՝ հուշարձանների պահպանության հարցին ավելի պատասխանատվությամբ և խնամքով վերաբերելուն: Կարմիր կամրջի վերականգնումը դրա լավագույն օրինակներից է: Մենք ականատես ենք, թե ինչպես է Երևանի հնագույն կամուրջներից մեկը՝ որպես Երևանի պատմամշակութային ժառանգություն, հասանելի դարձել մեր քաղաքացիների և զբոսաշրջիկների համար՝ որպես հետաքրքիր ժամանցի և հանգստի հրաշալի միջավայր»,- ասել է նախարարը:

Նրա խոսքով՝ Երևանի պատմամշակութային ժառանգությունն ավելի տեսանելի և հասանելի դարձնելու նպատակով շարունակական աշխատանքներ են իրականացվում․ Երևանի ուրարտական ժառանգությունն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի նախնական ցանկում։

Անդրադառնալով օրվա շրջանակում Եվրոպական ժառանգության օրերի ամփոփմանը՝ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը նշել է, որ այս միջոցառման շուրջ ջանքերի համախմբումը ցույց է տալիս, որ հայկական մշակութային ժառանգությունը ընդհանուր համաշխարհային ժառանգության մաս է, որտեղ մեր մշակույթն իր ուրույն դիմագիծն ունի:

Միջոցառման ընթացքում տեղի է ունեցել նաև համերգ՝ Jam session ձևաչափով:
«Կարմիր կամուրջ» հուշարձանի վերականգնումն իրականացվել է ԿԳՄՍ նախարարության ու բարերարի միջև 2022 թվականին կնքված համագործակցության հուշագրի շրջանակում: Հուշարձանը վերականգնվել է 2024-2025 թթ. բարերար Յուրի Աֆրիկյանի միջոցներով` պահպանելով վերակառուցումների արժեք ներկայացնող բոլոր պատմական շերտերը:

Այն հանրապետական նշանակության հուշարձան է, գտնվում է Հրազդան գետի վրա։ Երևանում պահպանված ամենահին կամուրջն է և համարվում է միջնադարյան Հայաստանի ամենախոշոր ինժեներական կառույցներից մեկը․ ունի 11 մ բարձրություն, 80 մ երկարություն, 6,5մ լայնություն։

Միմյանց կապելով Հրազդանի կիրճի ափերը՝ կամուրջը ճանապարհային հաղորդակցություն է ապահովել Երևանի բերդից դեպի Արարատյան դաշտավայր:
Այն ունեցել է ռազմավարական նշանակություն․ վրայով անցել են առևտրային քարավաններ, բեռնված սայլեր, կենդանիներ, զինվորներ ու հեծելազոր` տեղափոխելով հրետանի ու այլ ռազմամթերք:

Կամուրջը 10-13-րդ դարերի կառույց է, սրբատաշ ճակատներով, թաղերով և թաղակիր ատամնաձև շարվածքով եռաշերտ պրոֆիլավոր ճակատային կամարներով: Իր գոյության ընթացքում կառույցը պարբերաբար վնասվել է երկրաշարժերից և պատմական տարբեր փուլերում տեղի ունեցած իրադարձություններից։

1679 թվականի ուժգին երկրաշարժից հետո կամուրջը հիմնովին վերակառուցվել կամ կառուցվել է՝ մեծահարուստ վաճառական, քանաքեռցի բարեգործ Խոջա Փլավի (իրական անունը՝ Հակոբ) հովանավորությամբ: Այս հանգամանքով պայմանավորված՝ կամուրջը երբեմն անվանում են Խոջա Փլավի կամուրջ, իսկ «Կարմիր» է կոչվել դրանում օգտագործված թրծված աղյուսի ու կարմիր տուֆաքարերի գունային երանգների համար:

1655 թ․ կամուրջը նկարել է ֆրանսիացի ճանապարհորդ Ժան Բատիստ Տավերնիեն, ըստ որի՝ կամուրջը եռակամար է եղել։ 1796 թ. պահպանված նկարում կամուրջը արդեն ունի 4 բացվածք` 2 մեծ կենտրոնական և մեկական փոքր՝ եզրերում: Խորհրդային ժամանակաշրջաններին վերաբերող լուսանկարներում կամուրջն արդեն ունի 2 մեծ կենտրոնական բացվածքներ և եզրային խուլ ամրաշինական հենապատեր:

Վերակառուցման և հիմանանորգման աշխատանքներ են արվել 1830-ական, 1960- ական թվականներին, որոնց ընթացքում կամրջի երկու եզրերում ամրաշինական նպատակներով ավելացվել են բազալտե հենապետեր:

Հետագայում՝ 1980-ականներին իրականացված վերականգնման աշխատանքներն անավարտ են մնացել: Մինչ 2024-2025 թթ. ամբողջական վերականգնումը՝ պահպանվել էին միայն կամրջի հարավային մեծ կամարը և հյուսիսային խուցը․ կամուրջն ըստ էության ավերված էր և ուներ հրատապ վերականգնման կարիք»,-ասված է հաղորդագրության մեջ։