Վերջին չորս տարիների ընթացքում YouTube-ը բովանդակություն ստեղծողներին և մեդիա ընկերություններին վճարել է ավելի քան 100 միլիարդ դոլար։ Հարթակի դրամայնացման հնարավորությունը միլիոնավոր մարդկանց հոբբին վերածել է մասնագիտության։

Այս գլոբալ ֆինանսական հոսքից, սակայն, Հայաստանը փաստացի դուրս է մնում։ Չնայած մեր երկրում յութուբյան ալիքներն ավելանում են, իսկ Կառավարությունը խոստանում է լուծել YouTube-ի դրամայնացման ակտիվացման հարցը, հայաստանյան բովանդակություն ստեղծողները առայժմ չեն կարող պաշտոնապես գումար աշխատել հարթակից։ Հայաստանը աշխարհի այն երկրներից է, որտեղ այս ծառայությունը հասանելի չէ։ 

Դրամայնացումը կամ մոնետիզացիան հասանելի է YouTube-ի գործընկերների ծրագրում (YouTube Partner Program) ընդգրկված երկրներում։ Պարզ ասած՝ YouTube-ը վճարում է դիտումների դիմաց։ Սա դրամայնացման գլխավոր տեսակն է։ Հայաստանից դուրս այս հարթակից օգտվելիս տեսած կլինեք, որ տեսանյութերն ընդմիջվում են գովազդներով, ինչն էլ բովանդակություն ստեղծողներին հնարավորություն է տալիս գումար աշխատել։ Մեզ մոտ նման բան չկա, Հայաստանից դիտումներն էլ արժեք չունեն։

Մեր հարևան երկրներից քարտեզի վրա մեզնից բացի մոխրագույնով է նշվում միայն Իրանը․ պատճառը Իրանի կառավարության կողմից հարթակի արգելափակումն ու ամերիկյան պատժամիջոցներն են։

Քարտեզը ստեղծվել է արհեստական բանականության օգնությամբ

YouTube պրոդյուսեր Տիգրան Ջորգնցյանը նշում է՝ մինչև 2018 թվականը Հայաստանում հնարավոր էր տեղի դիտումներով գումար աշխատել, հետո ընկերությունը այս հնարավորությունը սահմանափակեց այն երկրներում, որտեղ Google-ը ներկայացուցչություն չունի։

«Սա չի նշանակում, որ Հայաստանից գումար աշխատել YouTube-ով ընդհանրապես հնարավոր չէ։ Ես կարող եմ ալիքը գրանցել այլ երկրում, բայց Հայաստանից դիտումների համար գումար չեմ ստանա»,- բացատրում է Տիգրանը։

Նրա խոսքով՝ 2018-ին հայկական շուկան YouTube-ի համար փոքր էր, հիմնականում երաժշտական ու լրատվական ալիքներ էին, բովանդակություն ստեղծողների թիվը փոքր էր։

«2020-ին՝ COVID-19 համավարակի ժամանակ, մարդիկ տանը ուզած-չուզած վիդեո բովանդակություն էին սպառում, ու էդ ժամանակ հայկական YouTube-ը բազմաբովանդակ դարձավ։ Ինչ-որ պահից Google-ը պիտի գա Հայաստան իր բոլոր ծառայություններով, բայց մենք ոչ մի քայլ չենք ձեռնարկում, մենակ խոսում ենք դրա մասին»,- ասում է YouTube պրոդյուսերը։

Տիգրան Ջորգնցյանը, լուսանկարը՝ անձնական արխիվից

Տիգրանն ասում է՝ Հայաստանում YouTube-ի կողմից սերտիֆիկացված լավ մասնագետներ կան, որոնք անհատապես աշխատում են դրամայնացման ակտիվացման ուղղությամբ, բայց միայն անհատական մակարդակում արդյունքի հասնելն իրատեսական չէ։

«Եթե այն ժամանակ Google-ը չուներ Հայաստան գալու պատճառ ու պահանջ, հիմա, իմ կարծիքով, ունի։ Նաև կարիք ունի, որովհետև պատերազմով պայմանավորված՝ կորցրել է երկու մեծ շուկա Ռուսաստանում ու Ուկրաինայում։ Կարծում եմ՝ էս դեպքում հայկական շուկան բավականին օգտակար կլինի YouTube-ին»,- նշում է Տիգրանը։

Ի դեպ, այս սահմանափակումների պատճառով Ռուսաստանից դիտումների համար ևս հայաստանյան յութուբյան ալիքները գումար չեն ստանում, անգամ եթե գրանցում են ալիքը YouTube-ի գործընկերների ծրագրում ընդգրկված երկրներում։ 

Փաշինյանն ասում էր՝ 2024-ի առաջին եռամսյակում Հայաստանում յութուբյան ալիքները կդրամայնացվեն

2023 թվականի նոյեմբերին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը քաղաքացիների հետ ուղիղ եթերում հարցուպատասխանի ժամանակ անդրադարձավ այս հարցին։ Փաշինյանի խոսքով՝ Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունից (ԲՏԱՆ) «խոստում են կորզել», որ ծառայությունը հասանելի կդառնա 2024 թվականի առաջին կիսամյակում։

Վարչապետը շեշտեց, որ սա կարևոր է երկրում մտավոր և ստեղծագործական աշխատանքը, առցանց կրթական ծրագրերը խթանելու համար։

2025 թվականը մոտենում է ավարտին, իսկ Փաշինյանի նշած ժամկետները վաղուց անցել են, սակայն Հայաստանը դեռևս չի ընդգրկվել YouTube-ի գործընկերների ծրագրում, որի անդամ լինելը դրամայնացման հիմնական պայմանն է։

ԲՏԱ նախարարությունը հայտնում է, որ սահմանափակումը պայմանավորված է բացառապես YouTube-ի ներքին քաղաքականությամբ։ 

«Հարցը գտնվում է ընկերության իրավասության ներքո և հանդիսանում է նրա ինքնուրույն որոշումը»,- նշվում է նախարարության պատասխանում։

Նախարարությունը վստահեցնում է, որ մի քանի ուղղություններով ակտիվորեն աշխատում է այս հարցի ուղղությամբ։ YouTube-ի հետ քննարկումների հիմնական առանցքում Հայաստանի բովանդակություն ստեղծողների աճող համայնքն ու թվային ստեղծարար ոլորտում գրանցված առաջընթացը։

2024 թվականի սեպտեմբերին YouTube-ի դրամայնացման ակտիվացման հարցը նախարարությունը քննարկել է Հայաստան ժամանած Google-ի պատվիրակության հետ։ Թե ինչ արդյունք է տվել այս հանդիպումը, դժվար է գնահատել: ԲՏԱ նախարարությունն ասում է՝ Google-ի ներկայացուցիչները վստահեցրել են, որ կաջակցեն Հայաստանում ծառայության գործարկման գործընթացի կարգավորմանը, սակայն այս փուլում վերջնական որոշում դեռ չի կայացվել։ Նրանք նաև առաջարկել են շարունակել համագործակցությունը։

Պաշտոնական պարզաբանման համար դիմեցինք նաև Google-ին, սակայն լրատվական բաժնին ուղարկված մեր հարցումներն անպատասխան մնացին։ Որպես բովանդակություն ստեղծող՝ կապ հաստատեցինք նաև YouTube-ի աջակցության թիմի հետ: Մասնագետը նշեց, որ ընկերությունն անընդհատ ընդլայնում է Գործընկերների ծրագրի աշխարհագրությունը, սակայն ասել, թե երբ Հայաստանը հնարավորություն կունենա միանալ այս ցանկին, չի կարող։ Այնուամենայնիվ խորհուրդ տվեց կարծիք գրել՝ որպես հեղինակ ու բարձրաձայնել խնդրի մասին։ 

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ու բարձրաստիճան տարբեր պաշտոնյաներ իրենց ելույթներում պարբերաբար հայտարարում են, որ Կառավարության առաջնահերություններից մեկը աշխարհի տեխնոլոգիական քարտեզի վրա տեղ ունենալն է։ YouTube-ի դրամայնացման քարտեզը, սակայն, այդքան էլ հուսադրող չէ։ Ծառայության ակտիվացման համար այժմ նոր վերջնաժամկետներ ու խոստումներ չկան, նախորդների մասին էլ կարծես մոռացել են։ Մի բան պարզ է՝ Հայաստանում բովանդակություն ստեղծողները հարթակից գումար աշխատելու սահմանափակ հնարավորություն ունեն, շուկան մեծանում է, YouTube-ից դեպի Հայաստան ֆինանսական հոսքերը՝ այդքան էլ չէ։

Գլխավոր նկարում՝ Մխիթար Հայրապետյանը և Նիկոլ Փաշինյանը