Այսօրվա մամուլիս ասուլիսում հունգարացի հայագետ Բենեդեկ Ժիգմոնդը խոսեց Հունգարիայի բանտում պահվող ադրբեջանցի մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովին Ադրբեջանին արտահանձնելու մասին: Հունգարացի հայագետն ասաց, որ խոսում է ոչ թե Հունգարիայի կառավարության կամ որևէ կազմակերպության, այլ իր և հունգար ժողովրդի անունից: Բենեդեկ Ժիգմոնդը շատ լավ տիրապետում է հայերենին և լրագրողների բոլոր հարցերին պատասխանեց հայերենով:

Բ.Ժ. - Հունգար ժողովուրդը և հայ ժողովուրդը հազարամյա բարեկամության պատմություն ունեն: Եթե հիմա որոշ քաղաքական գործիչներ խայտառակ որոշումներ են կայացնում, դա չի կարող վնասել ուղղակի մի հազարամյա սերտ և բարեկամական մշակույթային և քաղաքական կապի: Այն, որ գրված է Երևանում Հունգարիայի հյուպատոսարանի դռան վրա, այդ հայտարարությունների, պնդումների մի մասը սուտ է: Գրված է, որ Հունգարիան ծախվել է, և Գուրգեն Մարգարյանի կյանքը ծախվել է: Ոչ թե այն է պատահել, որ Ադրբեջանը ուղղակի փող է տվել Հունգարիային, որպեսզի Ռամիլ Սաֆարովին արտահանձնեն. այսպիսի բան ուղղակի չի եղել: Հունգարիան հիմա հսկայական ֆինանսական և տնտեսական ճգնաժամում է, որը վերջին 20 տարվա ընթացքում մեծագույն ֆինանսական ճգնաժամն է: Նաև ներքին և արտաքին քաղաքական ճգնաժամ կա հիմա Հունգարիայում: Հունգարիայի պետական պարտքը հսկայական է:

-Ի՞նչ հիմքով է Հունգարիան Սաֆարովին վերադարձել: Բարի կամքի դրսևորո՞ւմ էր:

-Ադրբեջանը առաջարկել է, որ առնելու է 3 մլրդ դոլարով Հունգարիայի պարտատոմսերը: Բայց այդ գործարքը դեռ տեղի չի ունեցել, և դեռ չի վճարել, և Ադրբեջանը Հունգարիայի կառավարությանը ասել է, որ Ադրբեջանում Ռամիլ Սաֆարովը շարունակելու է պատիժը: Հունգարիայի կառավարությունը տեղյակ էր վտանգի մասին, որ իրականում չի շարունակվելու Ռամիլ Սաֆարովի պատիժը: Դրա համար ինքը երաշխիք է պահանջել Ադրբեջանից, իսկ Ադրբեջանի արդարադատության նախարարությունը գրել է մի նամակ և այս նամակով խոստանում է, որ շարունակելու է Ռամիլ Սաֆարովը պատիժը, այսինքն՝ երբ Ռամիլ Սաֆարովը հասնելու է Ադրբեջան, անմիջապես բանտարկվելու է և ամենաքիչը 25 տարի պետք է դեռ բանտում մնա:

-Այսինքն՝ Ադրբեջանը խաբել է Հունգարիային:

-Հունգարիայի կառավարությունը ամենամեծ ֆինանսական ճգնաժամում էր, և նաև միջազգային կազմակերպությունները՝ ԱՄՀ-ն և ուրիշները, հիմա չեն օգնում Հունգարիային այս ֆինանսական ճգնաժամում, ինքը ման է եկել ուրիշ հնարավորություններ, և ինքը Ադրբեջանից էդ օգնությունը ընդունել է միայն նրանից հետո, որ Ադրբեջանը երաշխավորել է, որ Ռամիլ Սաֆարովը շարունակելու է բանտարկված լինելը: Այն, ինչ կատարվել է ուրբաթ օրը, վկայում է, որ Ադրբեջանը ոչ թե ուղղակի խաբել է Հունգարիային, այլ պաշտոնական նամակ է գրել, և էդ խոստումը, որ պաշտանապես տվել է, չի կատարել:

-Միջազգային դաշտում Հունգարիայի արդարադատությունը փորձելո՞ւ է վերականգնել այն պայմանավորվածությունը, որոնք ձեռք են բերվել Ադրբեջանի հետ, և պնդելո՞ւ է, որ Ադրբեջանի և Հունգարիայի պայմանավորվածությունը խախտվել է:

-Այո, իհարկե:

-Համոզվա՞ծ եք, որ Հունգարիան հետամուտ է լինելու դրան:

-Իհարկե, Հունգարիան արդեն իսկ բացատրությունն է պահանջել Ադրբեջանից պատահածի մասին, և նաև կառավարությունը հրավիրել է Ադրբեջանի դեսպանին, որ բացատրություն տա՝ այս ամեն ինչի վերաբերյալ: Հունգարիայի կառավարության սխալն այն է, որ ինքը բավականին չի տեղեկացել, որ վտանգը իրականում այսքան մեծ է, որ նույնիսկ այսպիսի երաշխիքից հետո կարող է Ադրբեջանը հակառակը անել: Հունգարիան Ադրբեջանի վերաբերյալ չունի այնպիսի դիվանագիտական խաբկանքների փորձը, որը Հայաստանը ունի այս երկու տասնամյակ շարունակ:

Հայաստանի մամուլում կարելի է կարդալ, որ պանթուրքիզմ է տարածված հիմա Հունգարիայում: Այսպիսի բան չկա: Հունգարիայում կա մի ընդդիմադիր կուսակցություն՝ «Յոբբիկ», և ինքը, ըստ իս, կապեր ունի Ադրբեջանի հետ: Ադրբեջանը 2004թ. բացել է դեսպանատուն Հունգարիայում հատուկ Ռամիլ Սաֆարովի գործի համար: 2004թ.-ից մինչև հիմա Ադրբեջանի դեսպանատունը շարունակ քարոզչական գործունեություն է ծավալում Հունգարիայում: Ցավոք սրտի, Հայաստանը չի բացել դեսպանատուն Բուդապեշտում: Հայաստանի դեսպանատունը գտնվում է Վիեննայում, և Վիեննայից շատ դժվար էր քարոզչական գործունեություն ծավալել: Ադրբեջանը ամեն ինչ արել է և նաև այդ կուսակցության հետ կապի մեջ է եղել:

Ինքչան էլ հակասական է թվում, իշխող կուսակցությունը հայամետ կուսակցություն է: Դրա մասին վկայում են բոլոր իր արարքները: Օրինակ՝ «Յոբբիկ» ընդդիմադիր կուսակցությունը անցյալ տարի ուզում էր անցկացնել Հունգարիայի խորհրդարանում մի օրինագիծ, որը պետք է դատապարտեր Հայաստանը որպես Խոջալուի դեպքերի «մեղավոր»: Իսկ հիմիկվա Հունգարիայի իշխանությունը խոչընդոտել է, նույնիսկ այդ օրինագիծը չի դրվել խորհրդարանի օրակարգի վրա: Հունգարիայում այսօր իշխող կուսակցության մեջ կա երկու հայ (մեկը՝ Բաքվի հայ է): Ուրեմն, հիմիկվա Հունգարիայի իշխանությունը չի կարող ոչ հայամետ լինել, որովհետև դրա մեջ նաև հայեր կան, և նրա արարքները մինչև հիմա հայամետ են եղել:

-Այսինքն՝ ընդամենը խաբվա՞ծ է հունգար կառավարությունը: Դուք հավատո՞ւմ եք դրան:

-Խաբված է, բայց այնուամենայնիվ, Հունգարիայի կառավարությունը վատ բան է արել, որովհետև ինքը չի տեղեկացել այնքան շատ, ինչքան պետք է տեղեկացված լիներ, երբ այդպիսի մեծ որոշում է կայացնում:

-Բայց Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս զգուշացրել էր վտանգի մասին:

-Սխալ է կատարել, բայց զգուշացումների շնորհիվ Հունգարիայի կառավարությունը պահանջել է երաշխիք և ստացել է երաշխիք:

-Անգամ երաշխիքների վերաբերյալ է Հունգարիան զգուշացվել, որ ոչ մի երաշխիք Ադրբեջանում չի գործի, և նրան ազատ են արձակելու, հերոսացնելու են: Էլ ի՞նչ երաշխիքի մասին է խոսքը:

-Այդ ձեր ասածները ինքը ներկայացրել է Ադրբեջանին բանակցությունների ընթացքում, և այս պատասխանն է ստացել: Էդ հարցերը ավելի շատ Հունգարիայի կառավարությանը պետք է տալ, ոչ թե ինձ: Ասվել է երեկ չէ առաջի օրը և Հունգարիայի մամուլում, որ Հունգարիայի իշխող կոալիցիան դավանում է այնպիսի տեսություն, որ հունգարացիները թուրքերի կամ թյուրքական ազգերի ազգակից են: Դա էլի սխալ է: Ընդդիմադիր «Յոբբիկ» կուսակցությունն է այդպիսի բան դավանում, իսկ ընդդիմադիր կուսակցությունը մեր իշխող կոալիցիայի թշնամին է: Իրականությունը այն է, որ հունգար ազգը ամենաքիչը 3 հազար տարի առաջ առանձնացել է ֆիննո-ուգրական խմբից, իսկ առաջին թյուրքերեն արձանգրությունը ընդամենը 1500 տարեկան է: Ուրեմն, եթե հունգարերենը գոյություն ունի արդեն 3 հազար տարի, ո՞նց կարող է թուրքերի հետ ազգակից լինել: Այդ ամեն ինչը անհեթեթ է, և Հունգարիայի ոչ մի գիտական ֆորումում չի կարող լսվել նման տեսություն:

-Ձեր կարծիքով՝ Հունգարիայի իշխանությունն ի՞նչ շահագրգռվածություն է ունեցել, որ Ռամիլ Սաֆարովին հանձնել է Ադրբեջանին: Ադրբեջանը պարտատոմսեր գնե՞լ է Հունգարիայից, թե՞ ոչ:

-Չի գնել: Գործարքը, ինչքան ես գիտեմ, չի կայացել, այսինքն՝ փողը չի հասել: Եղել է ֆինանսական ճգնաժամ, և այդ ֆինանսական ճգնաժամի լուծումն է եղել Հունգարիայի կառավարության ուզածը: Երբ ինքը ստացել է այդ երաշխիքը, միայն դրանից հետո է հանձնել:

-Պարտատոմսեր՝ Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնման դիմա՞ց:

-Այո:

-Սկզբում ասում էինք՝ ոչ, հիմա ասում եք՝ այո: Ասացիք, որ Ադրբեջանը նույնիսկ խաբել, փողը չի էլ տվել: Տվե՞լ է փող:

-Չի տվել: Այդ փողը չի փոխանցվել: Ամբողջ հունգար ժողովրդի կարծիքով՝ Հունգարիայի կառավարությունը պետք է ներողություն խնդրի պաշտոնապես Հայաստանից: Մյուս կողմից՝ պահանջնում է ժողովուրդը, որ Հունգարիայի կառավարությունը այս պահին փորձի լուծել այս հարցը: Հունգարիայի կառավարությունն է պարտավոր հիմա լուծել այս հարցը միջազգային ֆորումների միջոցով և օգնությամբ: Կառավարությունը արդեն իսկ սկսել է այդ լուծումը, և արդեն իսկ Ադրբեջանից պահանջում է բացատրություններ:

Հայաստանը այս պահին պաշտոնապես պատերազմային վիճակում է Ադրբեջանի հետ, ուստի համարվում է Հայաստանի թշնամի ռազմական առումով: Սաֆարովի հետ կապված հիմիկվա դավադրությունը սադրանք էր և սերտորեն կապված է Ադրբեջանի ռազմական նպատակների հետ: Հայերը պետք է հասկանան, որ այս ամբողջ գործարքը, որ հիմա տեղի է ունեցել, Ադրբեջանի կազմակերպած սադրանքն է:

-Հունգարացիների ձեռքով: Իսկ ինչի՞ հիմա վրա է Հունգարիայի կառավարությունը արտահանձնել, եթե անգամ գումարը չի ստացել:

-Որովհետև այդ գործարքը կնքվել է: Էդ փողը, ինչքան ես տեղյակ եմ, չի հասել, բայց գործարքը կնքվել է: Ինչքան ես գիտեմ, (դրանք իմ տեղեկություններն են, կարող են սխալ լինել), դա նախապայման է եղել:

-Ադրբեջանը կարող է խաբել, փողն էլ չվճարել:

-Այո, նաև կարող է խաբել:

-Ինչի՞ վրա է ձեր հույսը, որ հունգարական կառավարությունը ինչ-որ բանի կհասնի:

-Ես հիմա Հունգարիայի ժողովրդի անունից եմ խոսում: Ես ուզում էի հասկանալ տալ հայ ժողովրդին, որ ամբողջ հունգար ժողովուրդը Հայաստանի կողքին է այս պահին և զորակցում է հայերին: Հունգար ժողովուրդը կառավարությունից այդ ամեն ինչը պահանջում է:

-Իսկ ի՞նչ կարող է հիմա անել կառավարությունը: Սաֆարովն արդեն Ադրբեջանում է:

-Կարևորը, իմ կարծիքով այն է, որ հիմա հունգար ժողովուրդը արդեն ցույց է տվել, թե ում կողքին է: Հիմա պետք է նաև կառավարությունը ցույց տա, որ ինքը չի ուզում, որ Սաֆարովը ազատվի, և որ ներում շնորհվի նրան: Դա Հունգարիայի կառավարության ուզածի հենց հակառակն էր: Դա ինքը արդեն ասել է, բայց հիմա պետք է ավելի պարզ ասի և ներողություն խնդրի և ամեն ինչ անի Հունգարիայի և Հայաստանի կապերի վերականգնման համար:

-Հունգարիայի կառավարության համար անակնկա՞լ էր, որ Հայաստանը սառեցրեց դիվանագիտական հարաբերությունները: Հայաստան-Հունգարիա շրջանառությունը 25 մլն դոլար է: Դրա մասին չի՞ մտածում հունգար կառավարությունը:

-Ես չգիտեմ՝ հունգար կառավարության համար դա անակնկա՞լ էր, թե՞ ոչ: Ինձ համար անակնկալ չէր: Ինձ համար դա տրամաբանական քայլ էր:

-Հունգարիայի հայ համայնքի ներկայացուցիչը մեզ հայտնել է, որ ակնհայտ էր, որ այդպիսի բան է տեղի ունենալու, որ Ադրբեջանը և Հունգարիան պայմանավորվածություն ունեն: Դուք տեղյա՞կ էիք այդ մասին, թե՞ Ձեզ համար դա անակնկալ էր:

-Ես միշտ գիտեի, որ Ադրբեջանը դա ուզում է, որովհետև 8 տարի Ադրբեջանը դա պահանջում էր: Բայց Հունգարիայում արդար դատավարություն է կատարվել, և արդար դատավճիռ է կայացվել, և էդ մարդը 8 տարով բանտում նստել է Հունգարիայում, ու Հունգարիան հանձնել է Ադրբեջանին միայն այն երաշխիքով, որ ինքը էլի ամենաքիչը 25 տարի նստելու է: Կառավարությունը մինչև հիմա միշտ պնդում էր այն կեցվածքը, որ ինքը չի հանձնելու Սաֆարովին: Դրանից հետո ես չէի սպասում, որ Հունգարիայի կառավարությունը այսպիսի քայլի կդիմի:

-Հունգարիան այնքան վատ վիճակո՞ւմ էր, որ մնացել էր միայն Ադրբեջանի հույսին և միայն մարդասպանի հետ կապված գործարքի միջոցո՞վ պետք է փրկեր իր տնտեսական-ֆինանսական ճգնաժամը:

-Այս հարցին միանշանակ պատասխան շատ դժվար է տալ: Ես դատապարտում եմ Հունգարիայի քայլը: Ուրիշ հնարավորություններ կային, որ էդ պարտքերի հարցը լուծվի: Հունգարիայի կառավարությունը սխալներ է արել արտաքին քաղաքականությունում, որի պատճառով ինքը այլևս չէր կարող ուրիշ հնարավորություններից օգտվել:

-Մնացել էր միայն Ադրբեջանը:

-Մնացել էր Ադրբեջանը և նաև մի ուրիշ լուծում, որ էլի լավ չէր:

-Այսինքն՝ կարող ենք արձանագրել, որ հանուն տնտեսական ճգնաժամի՝ հունգար կառավարությունը և ժողովուրդը մարդասպանի հետ գնացին գործարքի, եվրոպական արժեքներն էլ ոտնահարվեցին:

-Դա կառավարության քայլն է, այսօրվա ասուլիսի թեման դա չէ: Այսօրվա ասուլիսի թեման այն է, թե հունգար ժողովրդի և հայ ժողովրդի (ոչ թե կառավարությունների, դա իմ գործը չէ, որովհետև ես ժողովրդից եմ) միջև ինչ կա, ոչ թե երկու կառավարության միջև ինչ կա, դա ինձ համար նույնիսկ հետաքրքիր չէ այս պահին:

-Կառավարությունը ժողովրդի մասն է: Հունգարիայի իշխանությունն ընդհանրապես լեգիտի՞մ է, թե՞ ոչ:

-Հունգարիայի իշխանությունը, իհարկե, լեգիտիմ է:

-Այդ դեպքում ի՞նչ է նշանակում կառավարության և ժողովրդի միջև տարբերություն դնել:

-Նշանակում է այն, որ Հունգարիան ունեցել է 2002-2010թթ. մի այնպիսի կառավարություն, որ լիովին թալանել է ամբողջ Հունգարիան և հասցրել է հիմիկվա ճգնաժամին: Հունգարիայում էլ կան «լևոնականներ» և «սերժականներ»: 2010թ. Հունգարիայում բոլոր «սերժականները» ընտրել են «Լևոն Տեր-Պետրոսյանին», որովհետև ուրիշ ընտրություն չկար: Ամբողջ Հունգարիան միանգամայն կողմ էր, որ այս կառավարությունը՝ այսօրվա կոալիցիան, ընտրվի, որովհետև այդպիսի մեծ ճգնաժամ էր եղել: Իսկ կառավարության այս 2 տարվա ընթացքում կատարած քայլերին արդեն ամբողջ հունգար ժողովուրդը համամիտ չէ:

-Այսինքն՝ հիմա «լևոնականնե՞րն» են իշխանություն:

-Հիմա «լևոնականներն» են իշխանության:

-Եվ «լևոնականները» որոշեցին դեմ գնալ իրենց ժողովրդին՝ մարդասպանին հանձնել Ադրբեջանին:

-Հունգարիայի այդ կառավարությունը մինչև հիմա լեգիտիմ է, բայց Հունգարիայի ժողովրդի մի մասը, բացի այս գործից, նաև ուրիշ գործերի պատճառով բողոքում է Հունգարիայի կառավարության դեմ:

-Հունգարիան այլևս «լևոնական» չէ իր պահվածքով:

-Ամբողջ Հունգարիայի ժողովուրդը հիմա հայամետ է: Ամբողջ Հունգարիայի ժողովուրդը միանգամայն դատապարտում է: Բողոքի ակցիայի ժամանակ Հունգարիայի որոշ կուսակցություններ փորձում էին շահեր ստանալ այս պահից, որ հիմա կառավարությունը մեծ կոնֆլիկտի մեջ է ընկել, և իրենց շահերի համար փորձում էին օգտագործել էդ խնդիրը: Հունգարացիները պատասխանել են, որ «կուսակցություններ ջան, մենք չենք եկել այս բողոքի ակցիային, որ ձեր նպատակներին նպաստենք, այլ մենք զուտ հայկական հարցի լուծման համար ենք եկել»: Հունգար ժողովուրդը այս պահին հայերի մասին է մտածում, ոչ թե Հունգարիայի ներքին քաղաքական հարցերի մասին:

-Բողոքի ակցիաների նպատակը ո՞րն է, ի՞նչ եք պահանջելու, մարդասպանին հե՞տ բերել:

-Միջազգային հանրության հետ են կապված բոլոր պահանջները, որովհետև պարզ է, որ Հունգարիան մենակ չի կարող լուծել այս հարցը: Իմ կարծիքով, անիրատես բան է, որ հիմա Ադրբեջանը կասի, որ «ներողություն, Հունգարիա ջան, մենք հենց հիմա կհանձնենք ձեզ Սաֆարովին»: Նաև հունգարացիները գիտեն, որ դա անհնար է: Այն, ինչ ուզում են ակտիվիստները, այն է, որ Հունգարիայի կառավարությունը հիմա պարտավոր է միջազգային ֆորումներում ստիպել, որ իրենք պահանջեն, որ Ադրբեջանը կամ տեղում բանտարկի նորից (որը դժվարանում եմ պատկերացնել), կամ էլ արտահանձնի, որպեսզի միջազգային հանրությունում ինչ-որ տեղ ինքը նորից բանտարկվի, օրինակ՝ Հունգարիայում:

-Այս ողջ գործընթացը ցույց տվեց, որ Հունգարիան շատ հեռու է եվրաընտանիքից:

-Ես համաձայն չեմ: Այս ամբողջ գործընթացը ցույց է տվել, որ հունգար ժողովուրդը միշտ բոլոր հարցերում հայ ժողովորդի կողքին է: Ինչքան էլ պարադոքս է թվում, այս պահին՝ ուրբաթ օրվա այս անբարոյական որոշումից հետո, հայ ազգը Հունգարիայում դարձել է ամենասիրված ազգը:

-Հունգարիան Ցեղասպանությունը ճանաչե՞լ է, թե՞ ոչ:

-Դեռ չի ճանաչել:

-Հայ ազգի բարեկամ Հունգարիան չի ճանաչում Ցեղասպանությունը:

-Հունգարիայի այսօրվա կուսակցության մի պատգամավոր ամեն տարի հնչեցնում է Ցեղասպանության փաստը Հունգարիայի խորհրդարանում, և ամեն անգամ արձանագրվում է Հունգարիայի խորհրդարանի արձանգրություններում ցեղասպանություն բառը: Այսինքն՝ այդ ուղղությամբ հիմիկվա իշխող կոալիցիան աշխատում է: