Ինչպես քրեական գործի անհիմն հարուցումը, այնպես էլ հարուցման անհիմն մերժումը մեր իրականության մեջ սովորական երևույթ է: Այստեղ է, որ ես միշտ հիշում եմ Վարպետի` Ավ. Իսահակյանի հերոսներից մեկին` Օհան ամուն: Այդ իմաստուն մարդը դեռ էն ժամանակ ասել է. «Բանտ ըսածդ մեկ հավաք աշխարհք է: Մենակ էն զանազանությունը կա, որ աշխարքում չբռնված գողերն ու արունքտերերն են ապրում, իսկ բանտի մեջ` բռնված գողերն ու արունքտերերը»: Ցավոք, բանտի գողերն ու արունքտերերը հաճախ խեղճ ու կրակներն են լինում, որոնք հիմնականում մտավոր կամ սոցիալական խնդիրներ ունեն, իսկ աշխարհինը… ինձանից լավ  գիտեք:

Մի քանի տարի առաջ լրագրողական հետաքննությամբ Աբովյանի կանանց գաղութում էի, որտեղ, իհարկե, շատ հանցագործ կանայք կային /կավատներ, խարդախներ, մանկասպաններ/, բայց կային նաև այնպիսիները, որոնց ներկայությունը գաղութում խղճի, մտքի, օրենքի չգոյության արգասիք էր միայն: Մինչդեռ մեր քաղաքական գործիչներն ընտրություններից առաջ և հետո էլ սիրում են կրկնել, որ օրենքի գերակայություն պետք է լինի, որ ոչ մի անմեղ մարդ չպետք է դատապարտվի, որ մարդը գերագույն արժեք է….և այլն, և այլն:

Բոլորին ուզում ես հավատալ, որովհետև այդ հավատը, հույսը, որ չլինեն, պարզապես կարող ես շնչահեղձ լինել, որովհետև այդ հույսը ցավի մշտական ուղեկիցն է, իսկ ցավը գնալով ավելի է սաստկանում:

Իրավական համակարգի կայացման առաջին «քարը» դնում է նախաքննության մարմինը /խոսքը քրեական գործերին է վերաբերում/, և եթե, աստված մի արասցե, այդ քարը իր տեղում չդրվի կամ ամուր չլինի, ապա, հասկանալի է, որ ամբողջ կառույցը, ժողովրդի լեզվով ասած, խախուտ կլինի, և փլուզման վտանգն` ակնհայտ: Բայց այս մարմինն աճպարարության ամեն մի հնարքի դիմում է, որպեսզի «քարը» միայն իրեն հարմար տեղում դնի և աճպարարին բնորոշ ճարպկությամբ կարողանում է այն մի ձեռքից մյուսը փոխանցել այնքան, մինչև վերջինս իր մատնանշած նշաձողին հասնի: Եվ այդպես… ամենաթողության, անսխալականության ծիրանիով պարուրված` նախաքննությունն իր անիրական գույներով  հորինած ոդիսականը գլորում է մինչև դատարան: Սա հիվանդություն է, թե արհամարհանք մարդու իրավունքների, օրենքի, դատարանի նկատմամբ` չգիտեմ: Այս երևույթի պատասխանը թերևս կա իմ նախորդ` «Իրավական հավկուրություն, թե խամաճիկների թատրոն» հոդվածում, բայց կուզենայի ընթերցողի կարծիքը ևս լսել, որպեսզի ասելիքս դատարկ սենյակում հնչող մենախոսություն չլիներ:

Անկախության ձեռքբերումը մեծ հույսեր ներշնչեց մեզ, որ ուր որ է կունենանք մեր երազած երկիրը, որ մեզ այլևս չեն թելադրի, որ…որ…Ու այսպես, աչքներս ջուր կտրած, սպասում ենք, սպասում, որ կունենանք  անկախ երկրում անկախ դատաիրավական համակարգ, բայց իզուր:

Նախաքննության մարմինը շատ հաճախ,  որպես կանոն, որպես չգրված օրենք, հանցագործին մեղադրանք չի առաջադրում և այդ մասով գործը կարճում է` ջանք ու եռանդ չգործադրելով անգամ, որ գոնե կարգին հիմնավորի և, եթե տվյալ գործում կարողանա գտնել այլ «մեղադրյալներ», այդ մասով գործը մտնում է դատարան: Այստեղ արդեն ատամներով սկսում է պաշտպանել իր կողմից առաջադրված «մեղադրանքը»` գործող և չգործող բոլոր մեթոդներով` օրենքի, խղճի և այլ արժեքների շրջանակներից դուրս: Որպես հետևանք ունենում ենք այն, ինչ ունենք այսօր. անարդար դատապարտվածը պատիժը կրելուց հետո  կորցնում է հավատը մարդու նկատմամբ, արդարադատության նկատմամբ:  Ապարդյուն կորցրած տարիների, իզուր խաթարված ճակատագրի համար չարանում է, մարդկային դրական հատկանիշներին փոխարինելու են գալիս նոր`որակակապես ցածր հատկանիշներ, և հաճախ ինքնակառավարման  բացակայության պարագայում դառնում է իսկապես հանցագործ: Ափսոս, շատ ափսոս: 

Անահիտ Հովհաննիսյան
փաստաբան-լրագրող