Բրյուս Գելլերմանը ամերիկացի լրագրող է: Հիմնականում զբաղվել է հետաքննական լրագրությամբ, աշխատակցել է ԱՄՆ-ի ամենահեղինակավոր ռադիո եւ հեռուստածրագրերին, իսկ 1988-ից` Բոստոնի WBUR-FM ռադիոկայանին: BUR-ը նշանակում է Բոստոնի համալսարանական ռադիո: Դա ԱՄՆ-ի մոտ 600 հանրային ռադիոներից մեկն է, որի եկամուտները գոյանում են ռադիոունկնդիրների ներդրումներից, դրամաշնորհներից եւ շատ քիչ` կառավարության հատկացումներից: 1995-2002 թթ. եղել է այդ ռադիոկայանի գործադիր պրոդյուսերը, ստեղծել եւ վարել է ՜Here and Now ամենօրյա, մեկ ժամանոց թոք-շոուն: Այժմ զբաղվում է խորհրդատվական աշխատանքով: 2002 թ. սեպտեմբերին Երեւանում էր «Ինտերնյուս» հասարակական կազմակերպության հրավերով:

Ինչպե՞ս դարձաք լրագրող:

Ավելի շուտ մասնագիտությունն ինձ ընտրեց: Երբ քոլեջում էի, ժուռնալիստիկան միակ առարկան էր, որ ինձ մոտ չէր ստացվում: Այնպես որ, պատահական է ստացվել, պարզապես հանգամանքների բերումով հայտնվեցի Վիսկոնսինի մի փոքրիկ ռադիոկայանում եւ անմիջապես հասկացա, թե ինչով եմ ուզում զբաղվել կյանքում: Բավական հասուն էի այդ ժամանակ` 27 տարեկան:

Դուք սոցիոլոգիա եք ուսումնասիրել համալսարանում, դա Ձեզ օգնե՞ց դառնալ լավ լրագրող:

Անպայման: Ես խորհուրդ կտայի այն մարդկանց, ովքեր ուզում են ժուռնալիստ դառնալ` չուսումնասիրել ժուռնալիստիկա գիտությունը: Ժուռնալիստիկան արտահայտման միջոց է ընդամենը: Որեւէ մեկը, ով ուզում է ժուռնալիստ դառնալ, իհարկե պետք է սովորի, բայց նախեւառաջ պետք է ասելու բան ունենա: Սոցիոլոգիան ինձ դուր եկավ, որովհետեւ այդ գիտությունը կապ ունի մարդկանց հետ, դա բիզնես չէ, արվեստ չէ, քաղաքականության հետ կապ չունի: Հիմնական հարցը, որ այն շոշափում է, մարդիկ են: Մեզ մոտ հարցում է անցկացվել, թե մարդիկ ընդհանրապես ում են վստահում եւ պարզվեց, որ այդ ռեյտինգում ժուռնալիստները իրավաբաններից մի քիչ էին բարձր, իսկ իրավաբանները շատ ցածր տեղում էին գտնվում: Բայց ընդհանրապես ժուռնալիստիկայի բնագավառն ակնածանք է առաջացնում եւ նրանք մոտավորապես նույն աստիճանի վրա են գտնվում, ինչ-որ ռոք աստղերը:

Նահանգներում հե՞շտ է հետաքննություն անել:

Հետաքննական լրագրությունն ընդհանրապես դժվար, ծանր գործ է: Ամեն տեղ էլ հետաքննությունը շատ բարդ է եւ այդպես էլ պետք է լինի: Կարծիք կա, որ չկա այդպիսի բան` հետաքննական լրագրություն, ցանկացած լրագրող պետք է հետաքննող լինի, պետք է հարցեր տա եւ փորձի պարզել այդ հարցերի պատասխանները: Սակայն սովորական լրագրողի եւ հետաքննող լրագրողի միջեւ, այնուամենայնիվ, տարբերություն կա:

Ինչպե՞ս եք Դուք հետաքննություն կատարում, ունե՞ք սեփական մեթոդ:

Ես նման եմ փոշեկուլի. ողջ կրքոտությամբ փորձում եմ ինֆորմացիա ստանալ: Փնտրում եմ կրկնվող իրավիճակներ: Ես փորձում եմ մասնագետ դառնալ այն բոլոր բնագավառներում, որոնք ուսումնասիրում եմ: Եթե լուսաբանում եմ կենսաբանություն, գենետիկա, բանկային գործ, ես դրանց մասնագետ եմ դառնում:

Պատմեք, խնդրում եմ, Ձեր վարած հայտնի հետաքննություններից մեկի մասին:

Տեղեկություն ստացա, որ կա մի խոշոր բանկ, որը գնում է տների վերանորոգմամբ զբաղվող ընկերություններ: Բանկը նաեւ ստեղծել էր վարկային ընկերություններ, որոնք շատ բարձր տոկոսներով մարդկանց վարկեր էին տրամադրում իրենց տները վերանորոգելու համար: Տոկոսներն ավելի բարձր էին, քան թույլատրվում էր: Փաստորեն վաշխառուական բիզնես էին սկսել: Նրանք շեշտը դրել էին ցածր եկամուտ ունեցող մարդկանց վրա, հիմնականում` սեւամորթների: Հենց պարզվում էր, որ չեն կարողանում վճարել վարկերը, նրանց տները վերցնում էին: Ես էլ հետաքննություն անցկացրի: Մեկ տարի տեւեց: Պարզվեց, որ բանկը մեղավոր է, կառավարությունը հետաքննություն անցկացրեց, որը կախված էր իմ հետաքննությունից, դրանից սկսվեց ամեն ինչ: Արդյունքում բանկը հայտարարեց, որ 5 միլիարդ արժողությամբ ծրագիր է սկսում, որպեսզի օգնի ցածր եկամուտ ունեցող մարդկանց: Կարծում եմ` լավ արդյունք է: Երբ ես աշխատում էի այդ գործի վրա, այնքան բան գիտեի, որքան բանկի աշխատակիցները:

Ինչպե՞ս եք Դուք ինֆորմացիա հայթայթում: Ձեզ համար կա՞ն թույլատրելի եւ ոչ թույլատրելի մեթոդներ, ասենք վճարո՞ւմ եք ինֆորմացիայի համար, կամ գաղտնի ձայնագրություններ անու՞մ եք:

Ոչ, գաղտնի ձայնագրություններ չեմ անում: Նախեւառաջ դա անօրինական է, ես ոչ մի անօրինական բան չեմ անում, էթիկայի կանոնները չեմ խախտում: Ես նման եմ այն շանը, որը ոսկոր ունի, եւ պետք է ամեն ինչ անի, որ ոսկորն իր ձեռքից չխլեն: Բայց ես ունեմ գաղտնի զենք` ես շատ բարեկամաբար եմ տրամադրված լինում: Ընդհանրապես, լրագրությունն ավելի շատ մեղրի հետ գործ ունի, քան մահակի: Գաղտնիքը հետեւյալն է` եթե ես թեման այնքան լավ գիտեմ, որքան այն մարդը, ում հետ հարցազրույց եմ անցկացնում, նա ինձ չի կարող խաբել: Իմ աշխատանքի ընթացքում ես էքսպերտ եմ դարձել այնպիսի բնագավառներում, ինչպիսիք են բանկային գործը, մկների գենետիկան, զեղչային կուպոնների արտադրությունը, էզոտերիկան, էլեկտրամագնետիկ ռադիացիան, կենսաբանական զենքը եւ այլն: Երբ սյուժե եմ պատրաստում, ես աշխարհի ամենաձանձրալի մարդկանցից մեկն եմ, այսինքն` եթե ես էլեկտրամագնետիկ ճառագայթման մասին նյութ եմ անում, ամբողջ կյանքս էլեկտրամագնետիկ ճառագայթում է:

Եթե գիտեք, որ պաշտոնյան ինֆորմացիա ունի, որը Ձեզ պետք է, բայց չի ասում, ի՞նչ եք անում:

Օգնություն եմ խնդրում հենց իրենից: Ես ասում եմ, որ այսինչ թեման փորձում եմ լուսաբանել, ի՞նչ եք կարծում, էլ որտեղի՞ց կարող եմ ինֆորմացիա ստանալ, ո՞վ կարող է ինձ օգնել: Նրանք փափկում են եւ տալիս այդ ինֆորմացիան: Եթե դուք բարեկամաբար եք տրամադրված մարդկանց նկատմամբ, նրանք կուզենան օգնել ձեզ: Եթե նրանք կտրականապես հրաժարվում են ինձ հետ խոսել, դա իրենց իրավունքն է, նրանք պարզապես դժվարացնում են իմ գործը: Այդ դեպքում ես ասում եմ, որ արդեն բոլորի հետ խոսել եմ: Նրանք չգիտեն, թե ես որքանով եմ տեղյակ գործից: Եթե տեսնեն, որ ահագին բան գիտեմ` անորոշության մեջ կընկնեն, չեն իմանա` ինչ ասեն, ինչ թաքցնեն, եւ դա ինձ համար լավ է: Այս խաղի մեջ, իսկ սա խաղ-մրցակցություն է, կարեւորն այն է, որ թույլ չտաս դիմացինդ չափազանց հավասարակշռված լինի:

Դուք երկար ժամանակ աշխատել եք WBUR-FM ռադիոկայանում որպես թոք-շոու վարող: Ո՞րն է ավելի հեշտ` շոու վարելը, թե՞ հետաքննական լրագրությամբ զբաղվելը:

Իմ կարիերայի այս պահին ես կուզեի շոուներ վարել, որովհետեւ հետաքննական ժուռնալիստիկան շատ դժվար, ծանր բան է: Բայց նույնիսկ երբ շոու էի վարում, իմ բնազդները հետաքննական էին, ես էլի հետաքննություն էի անցկացնում, միայն ավելի դանդաղ ռիթմերով: Մի հարց էլ կա. հետաքննական ժուռնալիստիկան շատ թանկ է, որովհետեւ շատ ժամանակ է պահանջում: Հեշտ է իրար վրա սյուժեներ սարքել, բայց եթե ուզում եք հետաքննական նյութ պատրաստել, շատ ժամանակ ու էներգիա եք ծախսում: Հետո կարող է պարզվել, որ այդ նյութը գոյություն էլ չունի:

Իսկ ինչո՞ւ թողեցիք ռադիոկայանը:

Ինձ աշխատանքից հանեցին: Ես այնտեղ աշխատել էի 14 տարի, իսկ որպես շոուի հաղորդավար` 4 տարի, ես ինքս էի հիմնել այդ շոուն` Here and Now. Նրանք ուզում էին, որ շոուն այլ ուղղությամբ գնա:

Իսկ Դուք չէի՞ք կարող փոխել ուղղությունը:

Իրենք ինձ չխնդրեցին: Պատճառը մի քիչ ավելի խորն է, ես հետաքննող լրագրող եմ եւ հասկանում եմ ամեն ինչ: Եթե ուզենայի հետամուտ լինել այս գործին` կկարողանայի...Հիմա պարզապես տարբերակներ կան: Ես ընդհանրապես վատ մարդ չեմ, բայց երբ ժուռնալիստիկայով եմ զբաղվում, լավ է ինձ չմոտենալ, ես տալիս եմ շատ դժվար հարցեր: Ինձ թվում է` շատ եմ հարցեր տվել...

Դուք ամենատարբեր մրցանակների եք արժանացել, ո՞րն է ավելի սրտամոտ, որո՞վ եք հպարտանում:

Ես ստացել եմ Ամերիկայի իսպանախոս ժուռնալիստիկայի մրցանակ: Դա շատ հետաքրքիր էր: Ես հրեա եմ, մեկ էլ լատինական մրցանակ եմ ստանում իսպանախոս պոետի մասին արած սյուժեի համար: Ես բոլոր թեմաներն էլ սիրում եմ, կապ չունի` իսպանախոս պոետ է, թե՞ մկների վրա կատարվող լաբորատոր փորձեր: Եթե ես զբաղվում եմ դրանով, նշանակում է` սիրում եմ: Քանի որ հետաքննությունը ծանր գործ է, ավելի լավ է ինքներդ ինչ-որ բան ստանաք դրանից ձեզ համար: Պետք է մոտիվ ունենաք: Բացի սիրելը, ինձ դուր է գալիս, երբ ասում են. «Դու չես կարող դա անել»:

թարգմանիչ` Տաթեւիկ Հովհաննիսյան