HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Սագօ Արեան

Եղիշէ Չարենց. արգելքի տակ

Սեպտեմբերին էր որ, Երեւանեան լրատուական կայքեր կը խօսէին Դաւիթ Գասպարեանի հրատարակած «Եղիշէ Չարենց. Գիրք մնացորդաց»ի արգիլման մասին: Արգիլումը մշակոյթի նախարարութեան որոշումն էր, որուն ի պատասխան Դաւիթ Գասպարեանը ջանասիրաբար  պատախան նամակ մը յղած էր՝ Հանրապետութեան նախագահին: Նամակները տեսայ ու կարդացի: Դաւիթ Գասպարեան կ'ըսէր նաեւ որ  այսպիսի  խնդիրներով չէր ուզեր ՀՀ նախագահը խանգարել: Կայքերը շատ յաճախ զգուշաւոր անտարբերութեամբ կ'անցնէին այս լուրին մօտէն, անգամ Դաւիթ Գասպարեանը կը դժգոհէր ըսելով թէ«մեր լրագրողները հարցէն ընդհանրապէս անտեղեակ լինելով, գրում են իրենց ուզածը... իրանց ուզածը՝ լուր սարքելն է»:

Առաջին հայացքով լուրը կը թուի ըլլալ շատ սովորական, բայց ինչ որ կը վերաբերի Չարենցին, այն արդէն յատուկ վերաբերմունքի, յատուկ հոգածութեան առարկայ կը դառնայ: Քանի մը օր ետք, լուրն արդէն կը մարի: Չարենցը կ'անցնի երկրորդ բլան. բայց միով բանիւ զգալի կը դառնայ անոր ունեցած գոյութենական հզօր ուժը եւ ուղղակի ազդեցութիւնը մեր կեանքերուն եւ էութեան վրայ: Նորէն Չարենցն է թեման, Երեւանի գրական ոլորտին մէջ ապրող մարդոց թեման: Թէ ինչ կը կատարուի գիրքին հետ, այն պարզ չէ: Բայց հետաքրքրականն այն է որ տակաւին Չարենցը կը մնայ հասարակութեան ու «գրական կեանքով» ապրող մարդոց ուշադրութեան կիզակէտը: Ճիշդ կեդրոնը, ու ամէն առիթի ան քաջութիւնը կունենայ իր գլուխը պարզելու, բան մը ըսելու, պոռալու- Չարենցը ան նոյնիսկ մեր մէջ է որ կը պոռայ- յաճախ ջղայնանալու, հեգնելու կամ արարելու պէս: Չարենցը չէ ատիկա, այդ մէկը մեր հաւաքական ոգին է, որ կը պարզուի, կը շարժի, կը մռլտայ, կը խենթանայ տարբեր առիթներով ու տարբեր անգամներ հանդէս կուգայ Չարենցի անուան տակ:

Կ'ուզեմ գրգռել լուրին էութիւնը- կապուիլ հոս- հոն, խօսիլ ընկերներու հետ, խօսիլ անոնց հետ որոնց համար Չարենցը էական արժէք է եւ ոչ գնայուն բան կամ խօսք: Նախ ըսեմ որ ամբողջ Երեւանի մէջ գիրքի արգիլման լուրը անընդունելի կը համարուի: Ուշագրաւ կ'ըլլայ, երիտասրդ գրաքննադատ՝ Արքմենիկ Նիկողոսեանի կարծիքը այդ մասին, գրաքննադատը այդ մասին իմ հարցիս պատասխանելով կ'ըսէ

«Կարող եմ ասել, որ կրկնվել է 1933 թվականի իրողությունը, երբ որ արգելափակվեց «Գիրք ճանապարհին»: Ի դեպ, ես «Գիրք մնացորդացը» չեմ համարում արգելված, որովհետև այդ իբր արգելափակված գրքից կարող են մարդիկ ձեռք բերել Երիտասարդականի անցումի տակի գրավաճառներից: Ես ինքս ունեմ: Մնում է պարզել, թե ինչպես են այդ գրքերը հայտնվել նրանց ձեռքում, եթե գիրքը հանձնվել է Չարենցի տուն-թանգարանին: Նոյն բողոքը  կ'արտայայտէ նաեւ, բանաստեղծ՝ Յովհաննէս Գրիգորեանը որու կարծիքով՝ «Մարդ կարող է մի գրքում յայտնուած նիւթերի  կամ տեսակէտների հետ համաձայն չլինել, բայց ընդհանրապէս գիրքն արգելելը ընդունելի չեմ համարում»:

Այսպէս շղթայի օղակները մէկ- մէկ քակուեցան: Իսկ ինչ կը վերաբերի Չարենցիհարազատաներուն, այդ արդէն ուրիշ պատմութիւն է: Քանի մը անգամ Չարենցի թոռան՝ Աստղիկ Չարենցին գրելէ ետք, կը յաջողիմ  պատասխանամ մը ստանալ: Բայց անմիջական բարեկամութիւնս չկորսնցնելու նպատակով, անյարմար կը գտնեմ իր կողմէ գրուած տողերը հրատարակել, այդպէս ընդառած ըլլալով իր փափաքին: Պարզ ըսեմ որ Չարենցի պարագաները կը մերժեն ընդհանրապէս խօսիլ այս գրքին, անոր տպագրութեան ու ապա արգիլման հանգամանքներուն մասին:

Չեմ ուզեր չարանալ բայց տակաւին անհանգիստ եմ:Քանի մը օր ետք, Դաւիթ Գասպարեանի հետ հանդիպումս կը կայանայ: Կանուխ աշնան բաւական ջերմ առաւօտ մը, կ'ուղղուիմ իր գրասենեակը ուր յայտնի Չարենցագէտը կը խօսի յուզումով, բայց լիարժէք: Իր բառերուն մէջ առկայ է որոշ երանգի թախիծ մը, այսպէս չհասկցուած ըլլալու ներքին, խորունկ զգացում մը, առնուազն իր ձայնի ելեւէջները կը մատնեն այդ մասին: Մեր զրոյցի ամբողջ տեւողութեան նկատելի է, որ՝ Դաւիթ Գասպարեանի ձայնը քանի մը անգամներ կը խեղթուէր կոկորդին մէջ ու կը նայէր պատին ամրացուած Չարենցի խոշոր պատկերին:

Թեման իր լրումին տանելու համար հոս հարկ կը համարեմ փոքր մէջբերում մը կատարել Գասպարեանի հետ կատարուած բաւական խօսուն  զրոյցէն:Գասպարեան անդրադառնալով գրքի արգիլման հանգամանքներուն,կը բացատրէ իրավիճակը: Գասպարեան իր անձին հանդէպ ուղղուած,գրքին իր գրած յառաջաբանը մերժելի նկատած պատկան մարմիններուն, անգամ Չարենցի հարազատներուն, կը յորդորէ բաց աչքերով եւ ըմբռնումով կարդալ իր այս տողերը:

Ան կ'ըսէ՝ «Իմ համար Չարենցը մահ ու կենաց խնդիր է , իմ ամբողջ կեանքի իմաստը եղած է՝ Չարենցը հասկնալու, Չարենցի տարբեր երեսները հանրութեան ներկայացնելու ու անոր անտիպները գրի առնելու, ծանօթագրելու ու ձեռագիրները բանալու բաւական դժուարին գործը: Չարենցը այդ թուականներին, գիտեր որ պարանի օղակը մօտ էր իր վիզին: Մահը աչքի առաջ էր, Չարենցը չափազանց շիտակ էր, նա ուղղամիտ էր: Անգամ խորհրդանշանների չէր դիմում: Չարենցը  ուղիղ էր, շիտակ, սխրանքի պատրաստ եւ մահը աչքերին առած: Անգամ գաղտնագրումներ չունէր:  Էդ տարիներին, Չարենցը գրած է քաղաքական դէմքերի մասին: Այս գրքի մէջ, այդ ամբողջը կայ: Կան նաեւ սիրային բանաստեղծութիւններ, գրական միջավայրի մասին գրուած կտորներ: Նաեւ սիրային բանաստեղծութիւններ որոնց իմաստը ունի զգայավառ էրոտիկ բնոյթ, դա Չարենցն էր: Չարենցը մահուան միջից ազատութեան ձեւ էր որոնում: Այս ամէնինչին պէտք է մօտենանք հասուն մարդու աչքով: Նրանք ինձ մեղադրում են, էն որ յառաջաբանին մէջ, Չարենցի հասցէին ոչ նպաստաւոր բաներ կան: էնտեղ պաշտօնական մի կարծիք կայ՝ Չարենցի առողջական վիճակի վերաբերեալ: Չարենցը, մի աղջկայ վրայ էր կրակել, Մարիաննա Այվազեանի վրայ: 1926 Թուականի Սեպտ. 5-ին: Այդ օրերին, հետազօտել են Չարենցին եւ փորձաքննել են իրան: Չարենցին տուել են պաշտօնական եզրակացութիւն: Գուցէ դա պէտք էր իրանց եւ բնական էր այդ փորձաքննութիւնը, ես այդ կարծիքը տեղադրել եմ յառաջաբանին մէջ»:

Ուրեմն ի՞նչ պղծումի մասին է խօսքը: Գասպարեան կը բացատրէ Չարենցի դժուար ու վերջին տարիներու հոգեկան խլրտումներուն ու ապրած դժուարին պահերուն մասին, իր խօսքերով, Չարենց կը զգար մահուան ուրուականը իր աչքերուն առաջ ու այդ կերպ, այդ զգայվառ – բառը Դաւիթ Գասպարեանին է- զգացումներով կը փորձէր դուրս գալ սարսափէն: Դաւիթ Գասպարեան կը բացատրէ որ իր գիրը որպէս վկայարան ուղղուած է անոնց դէմ որոնք ՉԱՐԵՆՑԸ կը փորձեն խոտորեցնել, կը փորձեն փոխել անոր դէմքը, կը փորձեն պղծել անոր Նայիրեան էութիւնը, անոր արական դիպուկ տեսակը, ոգին, ամէնինչը: Ապահովահաբար անոնցմէ մէկն է Ճէյմս Ռասըլ անունով, հայագէտ մը, որ չես գիտեր ուրկէ ուր եւ ինչու կը փորձէ նոր Չարենց մը հնարել: Չարենց մը որ աւելի մօտ է իրեն քան մեզի:

.......

Իսահակեանի արձանի մօտ եղող գետնացնումերը տակաւին կը շարունակեն մնալ բանուկ եւ խճողուած: Թերեւս վաղը ուրիշ մը, մօտենայ անցումներու գրավաճառներուն հարց տալու համար Չարենցի արգիլուած գիրքին մասին:

Խորքին մէջ մենք բոլորս Չարենցը կը կրենք մեր հոգիներուն մէջ: Քիչ մը վէճ, տխուր պատկերներ, թաց-թաց պատուհաններէ դուրս խոյացող յոյսի կաթիլներ, այս ամէնը եւ Չարենց:

Ան անհասանելի է, Երկիր Նայիրիի ամենազօր Արքան:

Անհաս փառքի ճամբան իրն է... իսկ մենք ընդամէնը ուղեւորներ:

Մեկնաբանություններ (1)

Ruzanna L.
Shnorhakalutyun patkeravor dzer AYS madutsman Hamar . Charentsi unetsats der mut tsalkeri masin yes kardatsel u tegekatsel em aysteg ' Hetq -i mijotcov, vori hamar shnorhakal em. Ugaki apshadz em , Charentsi masin grki argelman lurn el er norityun indz hamar. Sa arden mijnadaryan inkvizitsya e mer orerum AYN el mer Hayastanum. Graknnutyun YEV brnutyun e AZAT tesaketi u mtki dem. Charents ayo , bayts mer petutyun@ kartses nranits STALIN en sarkel. Charentsi masin pastoren chi kareli xosel, imanal u janachel aynpes inchpes vor na yegel e irakanum, YEV voch grkayin u payletsvadz. Sa mexanchum e hents charents mardu mardkaynutyan, arvestageti azatutyan u inknatiputyan dem, NRA voghj paykari vijetsum u varkabekum e . Ayd mardn ir voghj kiank@ pastoren zohel e hanun ir pashtats azatutyan zohaseganin vor hima NRA kerpar@ dartsnen xoski u mtki azatutyan argelapakman mijots? Sa dar@ hegnank e NRA kianki imasti u togats AVANDI handep. Ayd inchu mi medz u tagandavor grogi argelvum e ir mardkaynutyun@ ir bolor kogmerov, aravelutyunnerov, tulityunnerov u sxalnerov angam kanzi NRA @ntanik@ u SHRJAPAT in da dur chi galis. Nrank naxntrum en , nrants dur e galis tesnel hxkvadz sut anaryun grkayin kerpar , arants mardun hatuk aratneri u tulityunneri... Aysinkn komunistakan Charents , komunistakan kexts shparov u mtatsatsin. Isk ov e asum YEV ov iravunk uni medz banastextsin zlanal u koxoptel ir mardkaynutyunits , vorpes anhat sxalvelu KAM anhatakanutyun linelu PARZ iravunkits. Inchu hnaravor Che linel medz arvestaget YEV hantsank GORTSEL ? Krakelov mi anchapahas axchnaki vra, linel komunist u material grel Ler Kamsari vra, aprel / unenal miaserakanutyan hakumner , ogtvel tmradegerits, mtayin xangarumner dimagravel... Charents@ hima lok ir @ntanikin chi PATKANUM vor nrank tnorinen te inch kareli e NRA masin grel KAM voch , ayl PATKANUM e voghj hay jogoverdin u grakanutyan@,. Argelelov voreve girk duk argelum ek Charents yerevuytin, u nsematsnum ek NRA paykar@ , brnanum NRA eutyan vra... AYS vat u amotali varmunkov duk aveli uj u himk ek talis bolor kaskatsnerin u ase kosnerin. Ayjm nrank vor chgiteyin u havat cheyin @ntsayum bolor xosaktsutyunnerin xraxusvum en pntrel gtnel u kardal AZAT U ANKAX HAYASTANI ARAJIN ARGELVADZ GIRK@. UREMN INCH ? KETSEN HIN U ANMAH SOVORUTYUNNER@? KETSE GRAKNNUTYUNN U XOSKI AZATUTYAN BRNABARUM@? AVELI LAV PR U TSANUTSUM YEREVI HNARAVOR CHER ISK PATKERATSNEL ... HMMMM? TESNES INCH EROTIC GORTSER E MER HANJAREG MEDZN ANMAH BANASTEXTS@ GREL, PETK E GTNEL U KARDAL AYD GIRK@... ARAJ.... DE IROK MEDZ U HANJAREX E YEGEL , EROTICA AYN EL STALINYAN BRNAPETUTYAN TERORI ORERUM , isk HIMA NUYNISK AYD MASIN HISHOG GRKERN EN ARGELUM.. lineir u tesneyir MEDZN CHARENTS ...

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter