Սեդա Գպրանյան-Մելքոնյան 

1890 թուականն էր: Պատուելի Յարութիւն Ճենանեան, Նազարէթ Սփենչեան և Գաբրիէլ Պաղտոյան ոտք կը դնեն Գալիֆոռնիայի Սան Ուակին հովիտը: Անոնք իրենց գեղեցիկ հայրենիքը ձգած էին ետին: Երկար կը դիտեն Սիերրա Նեւատա լեռները և իրենց հոգին կը լեցուի հայրենի կարօտով: Երեք տղամարդիկը նոր օճախի մը փնտռտուքին մէջ էին: Տասնըմէկ տարի կը տևէ մինչև անոնք հասկնան, որ ամբողջ Ամերիկայի մէջ ամէնաշատը իրենց հայրենիքը յիշեցնող տեղը Սան Ուակին հովիտն է: 1901-ին պատուելի Ճենանեան հողատարածք մը կը գնէ և տեղը կ'անուանէ Եդեմ: Հին երկրէն նոր եկածները փոքրիկ հողաշերտեր կը գնեն Ճենանեանէն և կը ստեղծեն իրնց նոր տունը: Կիլիկիոյ շրջանէն նոր հայերու ժամանումով, ագարակապաններու համայնք մը կը կազմաւորուի, որոնք Հայ Աւետարանական և Հայ Առաքելական եկեղեցիներու հաւատացեալներ էին: Հայ Աւետարանականները իրենց կիրակնօրեայ պաշտամունքը կը կատարէին դպրոցի փոքրիկ շէնքին մէջ:

1903-ին Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ առաջին պատարագը տեղի կ'ունենայ նոյն դպրոցին շէնքին մէջ: Աւետարանականներու պաշտամունքէն յետոյ, կէսօրէն ետք Առաքելաքանները կը մատուցեն իրենց պատարագը:

1903-ին նաև աւանին համար Եդեմ անուանումը պաշտօնապէս կ'որդեգրուի:  Սա Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ միակ բնակավայրը պիտի ըլլար զուտ հայկական անուանումով: Նոր բնակիչները՝ մեծամասնաբար հին երկրէն գաղթած գիւղացիներ, կը մշակէին հողը և պտուղ ու բանջարեղէն կը ցանէին:

1904-էն 1909 եկեղեցական արարողութիւնները տեղի կ'ունենային Եդեմի դպրոցին շէնքին մէջ:  1909-ին առաջին թաղական խորհուրդը, դպրաց դասն ու շինարարական կոմիտէն կը կազմաւորուին: Նոյն տարուան մայիսին նոր եկեղեցւոյ անկիւնաքարերը կ'օրհնուին:  1911 թուականի յունուարին շինարարութիւնը կը սկսի: Լուսանկարներուն մէջ եկեղեցին փայտեայ համեստ շէնք մըն է, կամարաձև պատուհաններով և առաջամասի զանգակատունով: Այն հիմնականին մէջ կառուցուած է կամաւորներու ջանքերով: Ֆրեզնոյի Մուշեղ Սրբազան Սերոբեան կը ժամանէ Եդեմ յուլիսի 3-ին և եկեղեցին կ'օծէ Սուրբ Մարիամ Աստուածածին անունով:  Մէկ տարի ետք Եդեմի հայկական դպրոցն ու կիրակնօրեայ դպրոցը ևս կը հիմնուին: 1914-ին ստեղծուած էր եկեղեցւոյ Տիկնանց Միութիւնը, որը պիտի դառնար առաջինը՝ Արևմտեան թեմի մէջ: Մէկ տարի յետոյ նաև պատրաստ էր Գրադարանը:   1922-ին Եդեմի ծուխի առաջին քահանան նշանակուած էր: Ցայսօր Սուրբ Մարիամ Աստուածածին եկեղեցւոյ ծառայած են ինը քահանաներ:  

1920-ին Եդեմի համայնքը կը հաշուէր մօտ հինգ հարիւր մարդ: Սակայն, Մեծ տնտեսական տագնապը պիտի ստիպէր շատերուն լքել իրենց տուները: Երիտասարդները անվերադարձ կը տեղափոխուէին Ֆրեզնօ և Լոս Անճելոս:  

Յունիս 12, 1945-ին առաջին եկեղեցին կ'ոչնչանայ հրդեհի պատճառով:  Սեպտեմբեր, 1946-ին նոր եկեղեցւոյ հիմնաքարերու օրհնութիւնը տեղի կ'ունենայ: Ճարտարապետ Լորանս Գ. Գոն (Գոնրաճեանի) կը նախագծէ զայն հայկական եկեղեցիներու դասական ոճով՝  գմբեթով ու զանգակատունով, որը կը կառուցուի կարմիր աղիւսներով: Նոր եկեղեցին կ'օծուի Վարդան Սրբազան Գասպարեանի կողմէ, 1947 թուականի նոյեմբերի 16-ին:

1960 թուականի յուլիսին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգէն Առաջին Ամէնայն Հայոց Կաթողիկոսը կ'այցելէ Եդեմի Սուրբ Մարիամ Աստուածածին եկեղեցին:  Հետագային, Ամէնայն Հայոց Կաթողիկոսներ Գարեգին Առաջինն ու Գարեգին Երկրորդը ևս կ'այցելեն: Եկեղեցին հիւրընկալած է բարձրաստիճան շատ կղերականներ և ականաւոր դէմքեր: Այս հիւրերուն մէջ կ'առանձնանայ Անդրանիկ զօրաւարի այցելութիւնը 1920 թուականին, ուր ան կը մասնակցի բարեգործական դրամահաւաքի մը: 1970-ականներու կէսերուն, եկեղեցւոյ այդ ժամանակուան հովիւ Տէր Վարդան քահանայ Գասպարեանի օգնութեամբ Եդեմի եկեղեցւոյ կիրակնօրեայ դպրոցը պարբերաբար կը յաճախէ նաև Հայաստանի Հանրապետութեան ապագայ Ազգային Հերոս Մոնթէ Մելքոնեանը:

Այժմ, Եդեմի ստեղծումէն ի վեր այստեղ բնակութիւն հաստատած միայն մէկ ընտանիք գոյութիւն ունի: Ամէն կիրակի և եկեղեցական տօներու մօտակայ բնակավայրերէն՝ հիմնականին մէջ Վայսելիայէն կը ժամանեն հաւատացեալներ՝ իրենց կրօնական և հայկական սովորութիւններուն հաւատարիմ մնալով: Երիտասարդական ծրագրերու միջոցով ջահը կը փոխանցուի սերունդէ սերունդ:  Գուրգուրոտ ընտանիքի մը նման Եդեմի Սուրբ Մարիամ Աստուածածին հայ առաքելական եկեղեցին ջերմութեամբ ու հոգատարութեամբ կը հաւաքէ զաւակները իր հովանիին տակ: