«...Ես սկզբում անում, հետո եմ միայն մտածում, թե ինչու հենց այդպես և ոչ թե այլ կերպ արեցի: Եվ երբ ինձ հարցնում են, թե որն է ձեր ֆիլմերի ֆենոմենը, պատասխանում եմ՝ ես չգիտեմ: Այն, ինչ իմ ստեղծած համակարգն են անվանում, իրականում ոչ այլ ինչ է, քան իմ աշխատանքի իմաստը գտնելու փորձն ու ամբողջականի յուրահատկությունը հասկանալը: Այնպես որ, իմ կինոօրգանիզմների ստեղծման մասին ես շատ բան ասել չեմ կարող...»: Շատ տարիներ առաջ, ահա այսպես է պատասխանել համաշխարհային կինոյի մեծագույն դեմքերից մեկը՝ Արտավազդ Փելեշյանն, իրեն ուղղված հարցին, թե ինչպես են ծնվում իր ֆիլմերը:

Սեփական ծննդավայրում ևս տաղանդաշատ ռեժիսորը շատ քիչ խոսեց: Հուզված էր այն ընդունելությունից, որն իր համար կազմակերպել էին գյումրեցիները: Հիմնականում արտահայտվեցին հյուրընկալ տանտերերը: Գյումրու ավագանու անդամ Լևոն Բարսեղյանի առաջակով և ավագանու հավանությամբ Արտավազդ Փելեշյանի ծննդյան 75-ամյակի կապակցությամբ այսօր Գյումրու դրամատիկական թատրոնի շեմքում շնորհվեց Գյումրու պատվավոր քաղաքացու կոչում: Առաջարկի հեղինակ, ավագանու անդամ Լևոն Բարսեղյանը պատմեց, որ ուսանողական տարիներին լոռեցի ընկերների հետ մի 10 անգամ «գրազ է եկել», թե որտեղ է ծնվել Արտավազդ Փելեշյանն, ու գրազը տարել է:

«Բոլորը համառորեն պնդում էին, թե կինոյի միջի Ռևազը չի կարող գյումրեցի լինել: Ես իհարկե բացատրում էի, որ «Ռևազ»-ն էն ամենափոքրիկն է, ինչ արել է պարոն Փելեշյանը: Ձեր դոկումենտալ ֆիլմերը համաշխարհային, դասական ուսուցանելիք են կինոյի հետ գործ ունեցող ցանկացած մեկի համար: Վիճում էինք ամեն անգամ ձեր ծննդավայրի մասին, ու ես ամեն անգամ սովետական հանրագիտարանը բացում-դնում էի դեմները, ասում էի՝ նայեք, թե մարդը որտեղ է ծնվել,- քաղաքապետարանում կայացած հանդիպման ժամանակ պատմեց Լևոն Բարսեղյանը:- Պարոն Փելեշյանը Գյումրիում է ծնվել: Համաշխարհային մեծության մարդու ենք մենք այսօր հյուրընկալել, այնպիսի մարդու, ում մասին շատ խոսել պետք չէ: Շնորհակալություն, որ դուք կաք: Փառք ու պատիվ ձեզ, փառք ու պատիվ էս քաղաքին որ ձեր նման մարդ է տվել»:

Գյումրի քաղաքի 24 փողոցի (ներկայիս Սպանդարյան փողոց, քաղաքապետարանի հարևանությամբ) թիվ 25 տանն է 1938թ. փետրվարի 22-ին ծնվել Արտավազդ Փելեշյանը: Քաղաքապետարանի մշակույթի բաժինը բավական խնդիրներ է ունեցել այս տվյալները ճշգրտելիս: Բաժնի վարիչ Արատաշես Կարապետյանը հայտնեց, որ մինչև հիմա էլ այդ տունը պահպանվում է, և իրենք մեծ վարպետին անպայման կառաջնորդեն այնտեղ:

«Երբ ձեր տունն էինք փնտրում, հարկ եղավ մի 20 տուն այցելել, որտեղ շարքային մարդիկ են ապրում, սովորական գյումրեցիներ: Երբ ես ասում էի գալուս նպատակը, հավատացեք, չեղավ մարդ, ում ձեր ազգանունը ծանոթ չէր,- ասաց Արտաշես Կարապետյանը:- Տանտիկիններից մեկն անգամ դիտողություն արեց, թե ինչու եք նշում «Մենք ենք, մեր սարերը» ֆիլմն ու Ռևազին այն դեպքում, երբ Փելեշյանն այդքան վավերագրական ֆիլմեր է ստեղծել: Եվ ես ինձ շատ լավ զգացի, որ մեր բնակիչները գիտեն ձեզ ու ձեր ֆիլմերը»:

«Ռևազը իմ երիտասարդական տարիների սխալն է,- ծիծաղելով հայտարարեց տարածական մոնտաժի մեծ վարպետը:- Ես միայն կասեմ, որ ինձ համար շատ մեծ պատիվ է լինել Գյումրու պատվավոր քաղաքացի, և պարտականություն է դա: Շնորհակալություն քաղաքապետին, ավագանուն և գյումրեցիներին»:

Գյումրու պատվավոր քաղաքացու կոչումից զատ՝ Արտավազդ Փելեշյանին հանձնվեցին նաև իր նոր ծննդականը, քաղաքի խորհրդանիշ «կլկլան» բաժակը, Գյումրու մասին պատմող նոր, եռալեզու գիրքը: Մեծ վարպետը, բացի Գյումրուց, ևս երկու քաղաքի պատավավոր քաղաքացի է: Արտավազդ Փելշյանին Երևանի պատվավոր քաղաքացու կոչում շնորհվել էր դեռես 2000թ., իսկ 2006թ. նա արժանացել էր Վանաձորի պատվավոր քաղաքացու կոչմանը: