«Վրաստանի հայ համայնք»-ի «Միություն» լրատվական կենրտոնի հարցերին պատասխանում է ք.Թբիլիսիի Սակրեբուլոյի (քաղաքային խորհուրդի) նախագահ Իրակլի Շիխիաշվիլին

Բնակչության վերջին մարդահամարի համաձայն` հայերը կազմում են Թբիլիսիի ընդհանուր բնակչության 7,2%-ը (82 586 մարդ): Չնայած զգալի քանակությանը` հայերը Սակրեբուլոյում  չունեն ոչ մի ներկայացուցիչ: Սակրեբուլոյում  նաև չկա նույնիսկ ազգությամբ հայ պատգամավոր` համամասնական և մեծամասնական ցուցակներով անցած: Ինչքանո՞վ է արդար այդ իրավիճակը, և Դուք ինչպե՞ս եք տեսնում դրա լուծումը:

- Ինչպե՞ս պատասխանեմ այդ հարցին: Դա պրովոկացիոն հարց է:

Այն արտացոլում է իրականությունը:

- Իսկությունը: Իրականությունն այն է, ինչ կա, իսկ իսկությունը` այն, ինչ կարող էր լինել, բայց չկա հիմա:
Ինչ-որ մեկը խանգարել է նրանց Սակրեբուլոյում լինել: Եթե ես վրացի եմ, դա նշանակում է, որ ես չեմ պաշտպանում հայերի հետաքրքրություննե՞րը: Եթե Սակրեբուլոն լիներ պառլամենտ, այդ ժամանակ, այո՛, անպայման պետք է լինեին: Սակրեբուլոն քաղաքի պառլամենտն է, բայց դա օրենսդրական մարմին չէ: Մենք օրենքներ չենք ընդունում: Մեր արտոնությունը նորմատիվ ակտերի ընդունումն է: Ինչ վերաբերում է նրան, որ ինչ-որ մեկը լիներ ներկայացված, ոչ ոք ոչ ոքի չի խանգարել: Յուրաքանչյուր նախաձեռնող խումբ կարող է առաջ բերել ցանկացած մեծամասնական թեկնածուի: Ուղղակի առաջ ամեն ինչ պետք է համաձայնեցված լիներ մեկ կուսակցության` «Ազգային շարժման» հետ:

«Ազգային շարժում»-ն ուներ իր ֆավորիտներին: Հայ, ադրբեջանցի և այլ ֆավորիտներ: Ես կարծում եմ, որ բոլոր այդ ֆավորիտները ֆավորիտ չէին իրենց ընտրատեղամասերում, իսկական ներկայացուցիչները չէին այն խմբերի, որոնց անունից ընտրվում էին: Այն ընտրական կոդեքսը, որը հիմա ուսումնասիրվում է պառլամենտում, բոլոր խմբերին թույլ կտա ազգային կամ այլ հատկանիշով առաջադրել իր թեկնածուին` իրենց հետաքրքրությունների ներկայացուցչին: Մարդու, որը առանց ջանք խնայելու հոգ կտանի տեղամասի բարեկեցության համար:

Թբիլիսիի հիմնադրման օրից այստեղ ապրում են հայեր` արդեն 1500 տարուց ավելի է: Հնագույն մայրաքաղաք Մցխեթայում ևս եղել են հայեր: Կախեթիում կան, Տաո-Կլաժեթիում (Տայք-խմբ.), Քվեմո-Քարթլիում…

Բայց չկան Սակրեբուլոյում:

- Նրանց պետք է ընտրեն ընտրատեղամասերում: Օրինակ` եթե տեղամասում մեծ մասամբ հայեր են, հնարավոր է, որ նրանք կընտրեն վրացու կամ, հակառակը, տեղամասում, որտեղ մեծամասնությունը վրացիներ են, կարող են ընտրել այլ ազգության թեկնածուի: Այստեղ ամենակարևորն այն է, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այս կամ այն թեկնածուն: Իր անձնական որակը: Կարևոր չէ, թե այդ մարդը հայ է, ֆրանսիացի է, այլմոլորակային է, այլ, թե ի՞նչ է նա անում այդ ստույգ տեղամասի համար: Ի՞նչ կարող է անել:

Սակրեբուլոն էթնո-քաղաքական որոշումների ընդունման մարմին չէ: Դա այն կառույցն է, որը պետք է ապահովի քաղաքի և նրա յուրաքանչյուր տեղամասի լիակատար գործունեությունը: Հոգ տանի տեղամասի ենթակառույցների մասին, այն մասին, որպեսզի տեղամասերն ակտիվորեն ներքաշվեն աշխատունակության ծրագրերում: Տեղամասի մասին հոգ տանելով` հոգ ենք տանում քաղաքի մասին: Թբիլիսիում չկան այնպիսի տեղամասեր, որտեղ ապրում են միայն մեկ էթնիկ խմբի ներկայացուցիչներ: Յուրաքանչյուր տեղամասի բնակիչները թող ինքնուրույն որոշեն` ու՞մ են իրենք վստահում և ու՞մ են ուզում տեսնել որպես իրենց տեղամասի ներկայացուցիչ: Իրենք կունենան լիակատար ազատություն: Ոչ ոք չի խառնվի այդ հարցերին:

Առաջ ամեն ինչ համաձայնեցվում էր մեկ կուսակցության հետ, և ոչ օրենքի: Նոր կոդեքսի ընդունմամբ կվերականգնվի արդարությունը: Մարդիկ իրենք կընտրեն այն մարդուն, որին հավատում են, ով իրենց դուր է գալիս և ում ուզում են տեսնել որպես իրենց հետաքրքրությունների պաշտպան: Բայց ոչ ըստ էթնիկական հատկանիշի: Ես կարծում եմ, որ դա չարժե նույնիսկ քննարկել: Ես չեմ կարծում, որ դա ճիշտ է: Այդպիսի մոտեցումը բնորոշ չէ մեր քաղաքին: Թբիլիսին և բբիլիսեցիները առանձին թեմա են, առանձին հասկացություն և արժևորման համակարգ: Թող այստեղի հայերը խոսեն երևանցիների հետ, տեսե՛ք, թե ինչպիսի՞ տարբերություն կլինի նրանց մեջ: Դա հայերն իրենք են ասում:

Ընդամենը մեկ դար առաջ հայերն ունեին ոչ միայն նշանակալի ներկայացուցչություն քաղաքի Սակրեբուլոյում, այլ նաև շատերն ընտրվում էին քաղաքի քաղաքապետի պաշտոնում: Հսկայական է այն ներդրումը, որ հայերը մտցրել են քաղաքի կյանքի սոցիալ-քաղաքական, տնտեսական,  ենթակառույցային և այլ բնագավառներում: Ցավոք, այսօր քչերն են, որ խոսում են դրա մասին և քչերն են, որ դա հաշվի են առնում: Նույնիսկ Սակրեբուլոյի կայքում այն քաղաքապետերը, որոնք հայեր էին, անհասկանալի պատճառներով ունեն «վրացականացված» ազգանուններ: Մատինյանցի փոխարեն Մաթիաշվիլի, Արղությանի փոխարեն Արղութիշվիլի:

Դուք ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ պետք է արվի նրա համար, որպեսզի քաղաքի բնակչությունը և ինքը քաղաքը չկորցնի այն հսկայական պատմական-մենթալիտետական շերտը, որը և դարձնում է Թբիլիսիին եզակի, տարբերում է նրան այլ քաղաքներից:

- Թեպետ, որ դա շատ կարևոր է, ցավոք, այսօր մենք չունենք հնարավորություն հետևել մեր քաղաքի պատմությանը: Քաղաքում 130.000 բնակիչ կա, որոնք ապրում են առանց տանիքի մնալու վտանգի մեջ: «Խրուշչովյան» բոլոր շենքերը պետք է քանդել և նոր շենքեր կառուցել: Քաղաքում կա մոտ 10.000 անտուն քաղաքացի: Թբիլիսին լի է մարդկանցով, որոնք ավելի լավ կյանքի որոնումներով թողել են իրենց տները և եկել են այստեղ, իսկ հիմա ապրում են անտանելի պայմաններում: Այդ ամենը հաշվի առնելով` շենքերի, ֆասադների, հուշագրային տախտակների պահպանման, ինչպես նաև պատմության բացահայտման մասին հոգ տանելը անցնում է երկրորդական պլան:

Այն, ինչ ես թվարկեցի, վերաբերում է բոլոր քաղաքացիներին, անկախ ազգային պատկանելությունից: Եթե մենք տան բնակիչներին ասենք, որ գիտե՞ք, մենք ձեր տան վրա կկախենք հուշագրային տախտակ, նրանք մեզ կասեն. «Ի՞նչ տախտակ, մեր շքամուտքն է փլվում»:

Իհարկե՛ դա չի նշանակում, որ մենք պետք է անտեսենք մեր պատմությունը: Ո՛չ: Այդ թեմայով մենք ավելի լուրջ կարող ենք խոսել 5 տարի հետո: Եթե ամեն ինչ ընթանա այնպես, ինչպես մենք ենք պլանավորել, 5 տարիների ընթացքում մենք կլուծենք շատ կենցաղային խնդիրներ: Ամեն դեպքում մոտ կլինենք նրանց լուծմանը:

Հնարավոր է, որ դա հնչի պաթետիկ, բայց, այնուամենայնիվ, կասեմ: Ես չեմ սիրում վրացիներին, ովքեր ունեն հայկական ազգանուն, և չեմ սիրում հայերին, որոնք ունեն վրացական ազգանուն: Ես հարգում եմ նրան, ով հարգում է իր ծագումը, հարգում է իր նախնիներին, և տվյալ դեպքում, խոսելով մարդկանց մասին, նկատի ունեմ նաև ամբողջ քաղաքին, ինչպես մարդկանցից բաղկացած սուբյեկտի:

«Վրաստանի հայ համայնք»-ը մեկ անգամ չէ, որ դիմել է Սակրեբուլոյին` խնդրելով, որ ուսումնասիրվի  քաղաքում 1915-23թթ.-ի Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձան կանգնեցնելու հնարավորությունը: Այդ դիմումներին ոչ մի արձագանք չի եղել: Ինչու՞ է խնդիր հանդիսանում հուշարձանի կանգնեցնելը քաղաքում, որտեղ քաղաքացիների ավելի քան 7%-ը համարում են, որ հուշարձանի գոյությունը կարևոր է և ուզում են, որ այն լինի:

- Ես հուսով եմ`դուք լավ եք մտածել այդ թեմայի շուրջ…

Թբիլիսին միայն Վրաստանի մայրաքաղաքը չէ: Այն նաև ամբողջ շրջանի մայրաքաղաքն է: Թբիլիսին միշտ պահպանում էր այնպիսի հարաբերություններ, որոնք շեշտադրված են սիրո վրա շրջանում, ընկերության և ազգերի միջև փոխըմբռնման վրա: Ոմանք իրավունք ունե՞ն այստեղ ստեղծելու դիմադրության օջախներ, և Աստված չանի  հենց դիմադրություններ:

Այո, բայց խոսքը հենց հուշարձանի` մշակութային օբյեկտի մասին է: Դուք ինչու՞ եք կարծում, որ հուշարձանի գոյությունը կարող է ագրեսիվ ընկալվել մյուս բնակիչների կողմից: Չէ՞ որ հայերը դժգոհություն չեն արտահայտում քաղաքում գոյություն ունեցող Ալիևի հուշարձանների վերաբերյալ: Մեզ  համար այդպիսի մոտեցումն անհասկանալի է:

- Այն բանի համար, որպեսզի ցուցաբերենք մեր վերաբերմունքը հանդեպ մեր եղբայրական քաղաքի, մենք պուրակներից մեկը կոչել ենք Երևանի պատվին: Դրանով մենք ցուցաբերել ենք մեր վերաբերմունքն ու սերը հանդեպ քաղաքի, որը մեզ համար եղբայրական է արդեն շատ հազարամյակներ: Այդ իմաստով քաղաքի մասնակցությունը այլ ձևաչափերում, ես կարծում եմ, որ չէր լինի ճիշտ: Ես եմ այդպես կարծում:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ կարդացեք այստեղ: