«Հայերը վարժ են իրենց քուէները իրենց դահիճին տալ» կ'ըսէ Թուրքիոյ ՏԻՄ-ի ընտրութիւններուն իր թեկնածուութիւնը դրած Գայուշ Չալըքման:

Գայուշ Չալըքման-Կավրիլոֆը, Զապէլ Եսայեանը իր հերոսը կը համարէ եւ այդ մասին բացատրելով կ'ըսէ թէ Զապէլի ոգին ու ըրած գործը շատ մեծ արժէք մը ունին իր համար:

«Իր ապրումով, իր գրաւոր խօսքով եւ էութեամբ ան անկիւնադարձային կերպար է ու ես անոր ուղղիով է որ կը քալեմ այսօր յոյս ունենալով որ իր վախճանին չեմ ենթարկուիր» կ՛ըսէ ան:

Խօսակիցս որուն թրքերէն թարգմանութեամբ օրերս Պոլսոյ մէջ լոյս տեսաւ Զ.  Եսայեանի «Աւերակներու մէջ» հատորը (Արաս հրատարակչատունէն) կը պատրաստուի յառաջիկայ 30 Մարտին Թուրքիոյ մէջ տեղի ունենալիք  ՏԻՄ-ի [Տեղական ինքնակառավարման ընտրութիւններ –Ս. Ա.] ընտրութիւններուն մասնկացելու:

Անոր ըսելով՝ Թուրքիոյ Արեւմտեան նահանգներուն մէջ ընտրութիւններուն իր թեկնածութիւնը առաջադրած Քրտական HDP կուսակցութիւնը իրմէ բացի նաեւ այլ  հայ թեկնածուներ առաջադրած է: [HDP-Halkların Demokratik Partisi/Ժողովուրդներու Ժողովրդավարական Կուսակցութիւն]

Գայուշ Չալըքման կը պատմէ նաեւ որ Թուրքիոյ քաղաքական կեանքին սկսած է  մասնակցիլ նախ անդամակցելով Խաղաղութիւն եւ ժողովրդավարութիւն Կուսակցութեան [BDP-Barış ve Demokrasi Partisi] որուն հետ բաւական երկար ճամբայ կտրած է: Գայուշ Չալըքման ներկայիս մաս կը կազմէ HDP կուսակցութեանը որուն միացած են Քիւրտեր, Յոյներ, Ալեւիներ, Ասորիներ եւ Հայեր: Վերջերս կուսակցութեան շարքերը համալրուած են աշխատւորական տարբեր   սէնտիքաներու անդամներով, Քրտական փոքր խմբակցութիւններով եւ հայկական «Նոր Զարթօնք» կազմակերպութեամբ: Տիկին Չալըքման նաեւ նշեց որ կուսակցութիւնը ներկայիս ունի Թիւրքմէն  առաջնորդ  մը որ  իր ըսելով հայասէր անձնաւորութիւն  է:   [HDP երկու համանախագահ ունի՝ Sabahat Tuncel and Ertuğrul Kürkçü]

Ստորեւ հարցազրոյցը՝  

Տիկին Չալըքման, HDP կուսակցութիւնը որուն անդամ էք դուք արդեօ՞ք ամբողջ Թուրքիոյ տարածքին պիտի մասնակցի ՏԻՄ-ի ընտրութիւններուն:

Ոչ. խորքին մէջ Մարտին տեղի ունենալիք ընտրութիւններուն Թուրքիոյ արեւելեան  նահանգներուն մէջ Քրտական միւս կուսակցութիւնները պիտի մասնակցին իսկ իր թեկնածուները պիտի ունենայ Թուրքիոյ արեւմտեան նահանգներուն մէջ: 

Դուք ձեր թեկնածութիւնը դրած էք Պոլսոյ Իշխանաց կղզիներու քաղաքապետի պաշտօնին համար: Կրնա՞ք պատմել այս մասին:

Նախ ըսեմ որ Իշխանաց կղզիներ (Թրքերէն՝ Prens Adaları) ըսելով պէտք է հասկնանք որ այդ շրջանը կ'ընդգրկէ ինը կղզի որուն վեցը մարդաբնակ են իսկ անոնցմէ երկուքը կը պատկանին անհատի մը: Իսկ իններորդը համագործակցական միութեան մը կը պատկանի:

Իսկ այս կղզիներուն մէջ հայեր կա՞ն:

Այո՛կան: Պատկերացուցէք որ կղզիներէն մին կը կոչուէր Հայերու կղզին որը յայտնի «Գնալը (Թրքերէն՝ Kınalıada) կղզին է: Հոն մենք ունինք եկեղեցի եւ մօտիկ անցեալին նոյնիսկ դպրոց մը կը գործէր: Առաջ աւելի ազդու էր հայերու ներկայութիւնը այդ կղզիին վրայ: Ցաւօք այսօր Հայերու կղզի ըլլալու հանգամանքը կորսնցուցած է կղզին:

Իսկ որո՞նք են ձեր մրցակիցները:

Հոն երկու մրցակից ունիմ որոնք Թուրքիոյ երկու գլխաւոր կուսակցութիւնները (AKP եւ CHP) կը ներկայացնեն: Կարծեմ գիտէք որ AKP-ն Էրտողանի կուսակցութիւնն է: [AKP: Adalet ve Kalkınma Partisi; Արդարութիւն եւ Զարգացում Կուսակցութիւն; CHP: Cumhuriyet Halk Partisi; Հանրապետական Ժողովրդին Կուսակցութիւն]

Իսկ միւսը Քէմալիստլներու կուսակցութիւնն է՞:

Այո, բայց խորքին մէջ իրենք ալ չեն գիտեր իրենց ինչ ըլլալը ու յստակ ալ չէ թէ ինչ կը հետապդնեն: Իրականութեան մէջ Աթարթուրքին հիմնած կուսակցութիւնն է:

Իսկ ո՞րն է աւելի ուժեղ թեկնածուն այս երկուքին մէջ:

Քէմալիսթը (CHP-Ս. Ա.) շատ բան չի ներկայացներ ու կրնամ ըսել որ բաւական թոյլ է: Իսկ ինչ կը վերաբերի երկրորդին բաւական լուրջ մրցակից մըն է որ կրնայ նեղը դնել զիս: Եւ ըսեմ նաեւ որ ընտրուելուս հաւանակնութիւնները բարձր են:

Ինչպէ՞ս կրնաք մանրամասնել:

Եթէ կուզէք որ անկեղծ արտայայտուիմ ըսեմ որ եթէ կղզիի հայերը ինծի քուէարկեն ես կրնամ յաջողութեան հասնիլ:

Եւ վստահ Հայերը ձեզի պիտի քուարկեն այդպէս չէ ՞

Ոչ կը սխալիք: Ցաւօք, մինչեւ այս պահը իմ ունեցած տեղեկութիւններս կ'ըսեն որ հայերուն մեծամասնութիւնը իրենց քուէները պիտի տան Էրտողանի կուսակցութեան թեկնածուին:

Ինչու՞:

Որովհետեւ հայերը վարժ են իրենց քուէները իրենց դահիճին տալ ..

(Պահ մը լռութիւն)

Գիտէք ես բազմաթիւ գաղութներ այցելած եմ ու եթէ ճիշդը կ'ուզէք լսել պէտք է գիտնաք որ Պոլսոյ հայերը շատ ծանր ճնշումներու տակ էին մօտիկ անցեալին ու կը շարունակեն մնալ: Ասիկա պետական մշակուած քաղաքակութեան արդիւնքն է:

Իսկ վերջին տարիներուն երեւելի փոփոխութիւններ չեղա՞ն Պոլսոյ եւ առհասարակ Թուրքիոյ մէջ:

Ըսեմ որ վերջին տարիներուն Պոլսահայութիւնը ցնցում մը ապրեցաւ: Յատկապէս Հրանդի սպաննութեան դէպքէն ետք: Մնացած պատմութիւնը վստահ եմ գիտէք: թաքնուած հայեր սկսան իրենց ինքնութիւնը որոնել ու վերադառնալ իրենց արմատներուն: Իսկ կէթոյի մէջ ապրողները սկսան դուրս գալ փակ շրջանակէն: Բայց ցաւօք որ նոյնիսկ այդ հատուածին մօտ այդ բացուելու ընթացքը անոնք սխալ հունով տարին: Բացուիլը քաղաքական չէր այլ սեռային:

Կը պարզէ՞ք քիչ մը:

Այսօր մեծ տոկոս կը կազմէ հայերու եւ թուրքերու միջեւ ամուսնութիւններու պարագա: Ու կարծէք Հայերը կը սպասէին այս առիթին որպէսզի այդ ընտրանքին երթային: Առաջ նուազ էր թուրքերու հետ կնքուած ամուսնութիւններու քանակը  բայց ներկայիս պատկերացուցէք որ Պոլսոյ մէջ թուրքերու հետ ամուսնութիւնները      հասած են 80 տոկոսի: Ծանր թող չհնչէ ըսածս բայց Հրանդի սպաննութիւնը կարծէք սխալ ընկալուեցաւ եւ անոր մահէն ետք մարդիկ աւելի ազատ զգացին ու կը զգան թուրքերուն հետ ամուսնութիւն կնքելու:

Ձեր թեկնածուութիւնը Ինչպէ՞ս ընկալուեցաւ Պոլսահայութեան կողմէ:

Ճիշդը տակաւին կանուխ է այդ մասին խօսիլ: 

Իսկ հանդիպումներ կ'ունենա՞ք Պոլսահայութեան հետ:

Ճիշդը տակաւին չեմ նախաձեռնած: Ցարդ հանդիպեցայ Սեբաստիոյ հայրենակցական միութեան անդամներուն հետ ու շատ արդիւնաւէտ անցաւ  հանդիպումը:

Վերադառնալով ընտրութիւններուն, ի՞նչ նպատակ կը հետապնդէ ձեր կուսակցութիւնը եւ բացի ձեզմէ այլ հայ թեկնածուներ կա՞ն:

Այո կան: Մօտաւորապէս տասը հայ թեկնածու ունի մեր կուսակցութիւնը եւ անոնք տարածուած են Պոլսոյ տարբեր շրջաններուն մէջ: Օրինակ Շիշիլի շրջանին մէջ  կարեւոր թեկնածու մը ունինք: Ունինք նաեւ Պաքըր գիւղին (Bakırköy) մէջ: Ըսեմ որ թեկնածուներէն մաս մը քաղաքապետական խորհուրդներուն անդամութեան համար պիտի պայքարին:

Իսկ ի՞նչ կարելի է ըսել միւս կուսակցութիւններուն մասին:

Տեղեակ եմ CHP նոյնպէս երկու հայ թեկնածու ունի եւ որոնց ընտրուելու հաւականութիւնը շատ փոքր է:

Աւարտին այլ ըսելիներ կա՞ն:

Պիտի խնդրեմ որ յետ այսու Պոլիսն ալ սփիւռք համարուի:

Բայց գիտէ՞ք որ շատեր կը վիրաւորուին եթէ Պոլիսը սփիւռք համարենք:

Թող վիրաւորուին ատիկա իրենց խնդիրն է: Բայց փաստ է որ Իսթանուլը մեր հայրենիքը չէ: Մենք բոլորս կամ մեզմէ ջախջախիչ մասը արեւմտահայատանէն կու գանք :Ասիկա ճշմարտութիւն է: Պոլիսը այսօր գաղութ է՝ ուզեն կամ ոչ: Պէտք է բոլորը համոզուին այս խնդրով:

Մեր բոլորին ծննդավայրը՝ գաւառն է, արեւմտահայստանն է: Իմ պարագայիս օրինակ նախահայրերս շատ հինէն ի վեր Պոլիս հաստատուած են բայց ինծի համար Պոլիսն ալ գաղութ է:

Նկարներ: Գայուշ Չալըքման-Կավրիլոֆի Ֆեսպուք էջէն