«Մենք քանի տարի շարունակ ասել ենք, որ պետք է հարաբերություններ ստեղծվեն Թուրքիայի հետ, պետք է սահման բացվի Թուրքիայի հետ, Թուրքիան պետք է վերացնի բլոկադան, որը, 16 տարի է արդեն, Հայաստանի դեմ կիրառում է: Եվ ես դեռ հավատում եմ, որ դա պետք է արվի առանց նախապայմանների: Ասել ենք, որ այդ ամենը պետք է արվի, ու եթե հիմա հետ ենք կանգնում այդ ամեն ինչից, ապա դա ի՞նչ է նշանակում»,- այսօր հրավիրված մամուլի ասուլիսի ժամանակ ասաց Ամերիկայի հայկական համագումարի Հայաստանի և Ղարաբաղի գրասենյակի տնօրեն Արփի Վարդանյանը: Միաժամանակ նա նշեց, որ հայ-թուրքական արձանագրություններում, իհարկե, կան կետեր, որոնք մտահոգություններ ու մտավախություններ են առաջացնում: Լրագրողներից մեկը հարցրեց, թե ինչի՞ համար են ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի այցելությունները սփյուռքի գաղթօջախներ և սփյուռքահայերի բողոքի ակցիաները, էմոցիաները, եթե արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հայտարարել է, որ եթե Հայաստանը փոփոխություն մտցնի արձանագրությունների մեջ, ապա Թուրքիան էլ նույնը կանի: Արփի Վարդանյանը պատասխանեց, որ նախագահի ուղևորությունը շատ կարևոր է, քանի որ բոլորի կարծիքները իմանալու, բացատրություններ տալու հնարավորություն է ընձեռում: «Կարծիք հայտնելը շատ կարևոր է: Մենք մեկ ազգ ենք: Սփյուռք է, որովհետև եղել է Հայոց ցեղասպանություն, և այդ ժամանակ ստիպված մեր ազգը կիսվեց. դրսում ենք»,- ասաց Արփի Վարդանյանը: Նրա համոզմամբ` պետք է մշակվեն մեխանիզմներ, որոնք սփյուռքին և Հայաստանին հնարավորություն կտան ավելի արդյունավետ կերպով կարծիքներ փոխանակել: Իսկ ներկայումս որևէ մեխանիզմ չկա, որով սփյուռքը, կարծիք հայտնելուց բացի, որևէ այլ բան կարողանա անել: Արփի Վարդանյանի խոսքերով` սփյուռքահայերի կազմակերպած ցույցերը շատ կարևոր են, քանի որ ոչ բոլորը կարող էին անձամբ հանդիպել նախագահին: Նախագահը կամփոփի այդ կարծիքները, որից հետո որոշում կկայացնի: «Այս գործընթացը դեռ ավարտված չէ: Դեռ շատ քայլեր պետք է անենք, մինչև այն ավարտին հասնի: Շատ բաներ կարող են տեղի ունենալ: Շատ հնարավոր է, որ նախարարները չստորագրեն: Կարող է` իրենք ստորագրեն, բայց Ազգային ժողովները (թե Հայաստանում, թե Թուրքիայում) չվավերացնեն դա: Կարող է վավերացնեն, բայց հետո մի արգելքի վրա կանգնեն: Տասնյակ բաներ կան, որ կարող են տեղի ունենալ: Եվ նախագահը դեռ չի վերադարձել. չգիտեմ` իր կարծիքն ինչ է, իր արձագանքն ինչպիսին կլինի այս այցելությունից: Շատ հետաքրքիր կլինի իր կարծիքն իմանալ: Կարող է ինքը մի բան առաջարկել»,- հավելեց նա: «Հիմա հաճախ է կարծիք հնչում, որ «բողոքի ակցիաները սփյուռքում կազմակերպում են միայն որոշ փոքրամասնություններ»: Այսինքն` «սփյուռքի մեծամասնությունը կողմ է և ողջունում է արձանագրությունները»: Դուք համաձա՞յն եք այդ տեսակետին»,- հարցրեց լրագրողներից մեկը: Արփի Վարդանյանը պատասխանեց, որ ինքը բոլորովին չի հավատա, եթե որևէ մեկը արձանագրություններին կողմ կամ դեմ սփյուռքահայերի կոնկրետ թիվ նշի, օրինակ` 30, 70 կամ 100 տոկոս, քանի որ նման հետազոտություն չկա: Քիչ անց նա հավելեց. «Այդ ցույցերը, ինչքան ես գիտեմ, այո, մի փոքրամասնություն է, որը կազմակերպել է, և կան շատ մարդիկ, որոնք կողմ են գործընթացին ու ողջունում են գործընթացը. իհարկե` էլի մտահոգություններով, բայց համարում են, որ գործընթացը պետք է առաջ շարժվի»: «Իրականությունն այս պահին այն է, որ դրսում կան բուռն արձագանքներ` այս նախաստորագրված արձանագրությունների վերաբերյալ: Այստեղ էլ կան մարդիկ, ովքեր ստորագրում են ՀՅԴ-ի ձեռնարկները: Կան ընդդիմադիր շատ կարծիքներ, և այդ բանակը փոքր չէ: Դա ակնհայտ է: Եթե, այսքանով հանդերձ` այդ արձանագրությունները ստորագրվեն, ի՞նչ կարելի է սպասել սփյուռքից»,- հարց ուղղվեց Արփի Վարդանյանին: «Հազար ու մի բան կարող է լինել: Չգիտես` ինչ հետևանք կարող է լինել: Համոզված եմ, որ էլի կլինեն արտահայտություններ, կարող են լինել ցույցեր, ինչպես հիմա տեղի են ունենում, և կարող են լինել, ասենք, թերթում հոդվածներ: Կարող են տարբեր կերպ կարծիք արտահայտել: Մենք ենք ուշացել: Այս առիթը պետք է օգտագործենք, որ սփյուռքի ու Հայաստանի միջև մի հատ մեխանիզմ ստեղծենք, որ կարողանանք այդ կարծիքները ավելի հաճախակի և ավելի խաղաղ ձևով ներկայացնել իրար»,- պատասխանեց Արփի Վարդանյանը: Անդրադառնալով Թուրքիայի ղեկավարների այն տեսակետին, թե իբր «Հայաստանը պետք է ձերբազատվի սփյուռքի ազդեցությունից և չլսի սփյուռքին»` Արփի Վարդանյանն ասաց, որ այդ ակնկալիքը ֆանտաստիկայի ոլորտից է, և նման բան կարելի է ասել միայն վախից, քանի որ ասողը տեսնում է, թե ինչպես է սփյուռքը գործում տարբեր երկրներում և ինչ ազդեցություն ունի: «Հուսով եմ, որ ինքը հասկանում է, որ դա անհնարին բան է, որովհետև սփյուռքահայերը Հայաստանը համարում են իրենց հայրենիքը: Եվ հետաքրքրված են ու պիտի հետաքրքրված մնան Հայաստանով»,- ասաց Արփի Վարդանյանը: Նա անդրադարձավ նաև մի շարք սփյուռքահայ գործիչների` պատմաբանների, դասախոսների` երեկ արտահայտած մտահոգությանը, որ բողոքի ակցիաները ապացուցեցին, որ Հայաստանի և սփյուռքի միջև սեպ է խրվում: Արփի Վարդանյանը չբացառեց, որ նման բան կարող է լինել: Միաժամանակ նա ընդգծեց, որ դա կախված է մեզանից, և եթե հաջողվի Հայաստանի և սփյուռքի միջև սեպ խրել, ուրեմն «մենք ենք մեղավոր, ուրիշը մեղավոր չէ»: «Մտահոգություններից մեկն այն է, որ այս գործընթացը կարող է տևական և անորոշ ժամանակով կանխել Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը: Այս գործընթացն ազդեցություն կունենա՞ Ցեղասպանության ճանաչման վրա»,- հարցրեց լրագրողներից մեկը: Արփի Վարդանյանը նշեց, որ թուրքերը կարող են հայ-թուրքական այս գործընթացը օգտագործել` Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը հետաձգելու համար: Սակայն երեկ ինքն այս հարցը բարձրացրել է Վաշինգտոնում իրենց գրասենյակի ներկայացուցիչների հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ և տպավորություն ստացել, որ Վաշինգտոնում չեն կարծում, թե Ցեղասպանության ճանաչումը կարող է հետաձգվել: «Հիշեցնեմ նաև, որ, օրինակ, Ամերիկան երբեք չի հերքել Ցեղասպանությունը: Ճիշտ է` չի ճանաչել գենոցիդ բառը օգտագործելով: Բայց ես չեմ կարծում, որ այս գործընթացը կհետաձգվի»,- ասաց նա: «Այս պահին Կոնգրեսում կա՞ Ցեղասպանության ճանաչման գործընթաց» հարցրեց լրագրողներից մեկը: Արփի Վարդանյանն ասաց. «Այո, գործընթացը կա: Բանաձևը Կոնգրեսում է: Օրակարգ դեռևս չի մտցվել, բայց նույնիսկ այս արձանագրություններից հետո մի քանի կոնգրեսականի անուն է ավելացել այդ բանաձևին: 132 կոնգրեսական է այս պահին»: Նա նշեց, որ հայ-թուրքական արձանագրություններում տեղ գտած, պատմական հարցերը քննող հանձնաժողովի մանդատը որոշված չէ: «Գենոցիդ բառը չկա: Այդտեղ չպետք է որոշվի` եղե՞լ է, թե՞ չի եղել Հայոց ցեղասպանություն: Բոլորս գիտենք, որ եղել է. հայաստանցիները գիտեն, սփյուռքը գիտի, օտարները գիտեն, և ամենակարևորը` թուրքերը գիտեն: Մանդատը դեռ որոշված չէ: Չմոռանանք, որ Շվեյցարիան օգնում է այս գործընթացին, և պիտի նաև մասնակցի այդ հանձնաժողովին: Շվեյցարիան անցկացրել է օրենք` Հայոց ցեղասպանության հերքման դեմ»,- ասաց Արփի Վարդանյանը: Միաժանակ նա հնարավոր համարեց այն տարբերակը, որ հանձնաժողովում հայկական կողմը Ցեղասպանության իրողությունը ապացուցող այնպիսի փաստեր ներկայացնի, որ Թուրքիան ստիպված լինի ճանաչել Ցեղասպանությունը: Այդպիսի փաստեր կան շատ երկրների արխիվներում: Արփի Վարդանյանի խոսքերով` արձանագրություններում տեղ գտած, այլ երկրների տարածքային ամբողջականությունը հարգելու մասին կետը չի վերաբերում Ղարաբաղին: «Քանի որ Ղարաբաղ բառը չի նշված այդտեղ, պետք է ասեմ, որ դա չի վերաբերում Ղարաբաղի խնդրին»,- ասաց Արփի Վարդանյանը: