Գյումրիի «Ավտոկայան» կոչվող տնակային թաղամասում կես ժամից ավելի պտույտ եմ տալիս` փորձելով գտնել 104 տարածքի 047 տնակը: Մկրտչյան Ասատուրի ընտանիքի մասին տեղեկությունները փոխանցել էր Շիրակի թեմի Սոցիալ-կրթական կենտրոնի աշխատակցուհին, որը սոցիալապես անապահով այս ընտանիքին հայտնաբերել էր հերթական տունայցի ժամանակ:

Սոցիալ-կրթական կենտրոնի սոցիալական բաժնի ղեկավար Լուսիկ Մուրադյանը զգուշացրեց. «Մկրտչյանները դժվար են կոնտակտի մեջ մտնում, իսկ լրագրողների հետ հանդիպելիս կտրականապես հրաժարվում են խոսել: Տեղի հեռուստաընկերության աշխատակիցներին դուրս են արել տնից՝ հրաժարվելով նկարահանումից, եւ ասել են, որ չեն ուզում խայտառակվել քաղաքով մեկ,- բացատրեց տիկին Մուրադյանը,- բայց դուք փորձեք, գուցե ինչ-որ բան ստացվի, շատ վատ վիճակում են»: Երբ հասկացա, որ եթե 2 ժամ էլ ծախսեմ, մեկ է, անհասկանալի տրամաբանությամբ համարակալված տնակների լաբիրինթոսում չեմ կարողանալու գտնել 047 տնակը, զանգահարեցի Կենտրոնի տրամադրած հեռախոսահամարով: Սկզբում երկար ժամանակ չէին պատասխանում: Երկրորդ զանգից հետո մի կին բավական զգուշորեն, մի փոքր էլ ագրեսիվ տոնով նախ հետաքրքրվեց, թե ինչու եմ իրենց փնտրում, ինչ գործ ունեմ իրենց հետ: Միայն 3-րդ զանգից հետո հնարավոր եղավ պայմանավորվել, որպեսզի ինչ-որ մեկը գա ու ինձ ուղեկցի իրենց տնակ, թեպետ մինչեւ վերջ էլ զգուշացա ասել, որ լրագրող եմ: Ռուզաննա Մկրտչյանն ինձ դիմավորեց տնակի մոտ ու անմիջապես ներողություն խնդրեց հեռախոսով կոպիտ խոսելու համար: «Հետո որ ասիք Կենտրոնից են համարս տվել, հանգստացա, որովհետեւ սկզբից ընձի թվաց, թե պարտքատերերն են զանգել, փողը կուզեն»,- բացատրեց Ռուզաննան: Իմանալով, որ լրագրող եմ, բայց թերթում եմ աշխատում, ոչ թե հեռուստատեսությունում, համաձայնվեց խոսել: «45 հազար «Օրիֆլեյմին» պարտք եմ, գիտեի Գայանն էր զանգողը,- անընդհատ արդարանում էր փոքրամարմին կինը,- իբր ուզեցի գործ անել, էն էլ պարտքերի մեջ ընկա: Ում ապրանք էի տվել, իրանք էլ փողը չեն տվել, ըդպես գումարը մնացել է վրես, ես պիտի փակեմ: Ահա, էսօր էլ իմացել եմ, որ նպաստն են կտրել: Ամուսինս գնացել է, որ մեր տեսուչից պատճառն իմանա»: Մկրտչյանների ընտանիքին այս տարվա մեջ արդեն երկրորդ անգամ են զրկում նպաստից: «Տարվա սկզբից 4 ամիս նպաստ չտվին, իբր 16 հազար դրամ փող կուտան, էն էլ շատ կհամարեն,- ասում է Ռուզաննան,- Արտաշին` մեր տեսուչին, կհարցնեմ` ինչի եք կտրել, հեչ բան չի պատասխանե, վերջն էնքան բողոքեցի, որ առանց պատճառը բացատրելու վերականգնեցին, հմի էլի կտրել են, հոկտեմբերի նպաստը չտվին»: Ռուզաննան 46 տարեկան է, 2-րդ կարգի հաշմանդամ, 14 հազար դրամ թոշակ է ստանում: Ամուսինը` Ասատուրը, ծնունդով Կիրովաբադից է: Տանը ոչ մեկը չի աշխատում, թեպետ Ասատուրը նկարիչ-քանդակագործ է ու ժամանակին աշխատել է Կիրովաբադի ու Վեդու ճենապակու գործարաններում: Հիմա 50-ամյա Ասատուրը փայտից խաչեր է պատրաստում ու, ժամերով կանգնելով փողոցում, փորձում վաճառել: «40 հազար դրամ եմ ասում, բայց չեմ հիշում դեպք, որ էդ գնով վաճառած լինեմ: Ամիսը մի հատ հազիվ կծախեմ, էն էլ` ջրի գնով: Մարդիկ օգտվում են վիճակիցս ու 10-15 հազարից ավել չեն տա», – պատմում է Ասատուրը: Նա չի կարողացել պարզել նպաստից զրկվելու պատճառները: Ասատուրը բավական պարտքեր ունի շինանյութի խանութներին: Նյութերը, որ օգտագործում է, թանկ են, խաչված Քրիստոսի փայտե արձանի վաճառքից իրեն ընդամենը 6-7 հազար դրամ է մնում: «Ասատուրը շատ խեղճ է,- ասում է կինը,- ըդուր համար էլ կխաբեն: Ինքը խոպան էր գնացել, 4 տարի խաբար չունեինք, հետո իմացանք, որ ստրուկի նման աշխատցրել են: Մենակ Աստված գիտե, թե ինչ օրեր եմ քաշել»: Ասատուրը պատմեց, որ 2001 թ.-ին 8 հոգանոց բրիգադով մեկնել են Կազան՝ արտագնա աշխատանքի: Տանող հայը 8 ամիս աշխատացնելուց հետո հրաժարվել է գումարը տալ: Ստիպված է եղել ինքնուրույն տեղավորվել աշխատանքի մի թաթար մեծահարուստի մոտ ու մի փոքր գումար աշխատելով՝ վերադառնալ հայրենիք: Հաջորդ տարին արդեն Ասատուրը միայնակ մեկնել է նույն թաթարի մոտ եւ 4 տարի գտնվել փաստացի գերության մեջ: «Ինքը սկզբում իմ հետ լավ կվարվեր: Հետո փաստաթղթերս վերցրեց մոտիցս, ինձ էլ կպահեր մի դաչայում: Ես իրա համար մեծ, քանդակազարդ ոտքերով սեղաններ կշինեի,-պատմում է Ասատուրը,- հավնոցը կքնեի: Առավոտվա 8-ից մինչեւ գիշերվա 3-4-ը կաշխատեի: Էդ մարդը խոստացել էր, որ իմ աշխատավարձը տուն կուղարկե, բայց, փաստորեն, հեչ մի կոպեկ էլ չէր ուղարկել: Օրերով սոված կմնայի: Բակում երկու-երեք հատ մեծ շուն կար, որ էդտեղաց աշխատողները չփախնեին: Մե մեծ կնիկմ կուգար, ճաշ կեփեր, կթողներ կերթար»: Ամուսնու անհետանալուց հետո, որպեսզի կարողանան գոյատեւել, Ռուզաննան վաճառել է տան եղած բոլոր արժեքավոր իրերը: «Ինչ կգտնեինք պետքական, կծախեինք,- հիշում է Ասատուրի 19-ամյա դուստրը,- մամայի հետ կերթայինք կարտոֆիլ ու գազար հավաքելու: Շատ դժվար էր, մենք երեք երեխա, հիվանդ տատս, պապան էլ չկար»: Հետո Ասատուրին հաջողվում է նկուղի պատուհանից փախչել եւ տեղի ոստիկանության միջոցով վերադառնալ հայրենիք: 2001 թ.-ին Գյումրիի Բուլվարնի թաղամասում ստացած 2 սենյականոց բնակարանը 2006 թ.-ին ստիպված են լինում 8 հազար դոլարով վաճառել ու կրկին վերադառնալ «Ավտոկայան» կոչվող տնակային թաղամաս: «2700 դոլար պարտք ունեինք, էդ պարտքը տվինք, 3000 դոլարով մի հատ 9 մետրանոց, մի հատ էլ 6 մետրանոց դոմիկ առանք, մնացած փողն էլ ծախսվավ, գնաց,- պատմում է Ռուզաննան,- էս փոքր տղես, որ հերը գնաց, 1 տարեկան 1 ամսական էր: 5 տարի Վահագս չխոսաց, մենակ «պապա» բառը կըսեր, ում կտեսներ` գիտեր իրա հերն է: Հիմի 8 տարեկան է, երկրորդ դասարան կերթա, նոր-նոր հոր հետ կմերվի»: Մկրտչյանների մեծ աղջիկը` Լուսինեն, ամուսնացած է, 19-ամյա Քրիստինեն անվճար սովորում է Գյումրիի պետական մանկավարժական ինստիտուտի զինվորական պատրաստության բաժնի 3-րդ կուրսում: 6 հազար դրամ կրթաթոշակ է ստանում, ասում է՝ 1000 դրամը պահում են, թե ինչի՞ համար՝ չգիտի: Դեռ Մկրտչյանների տնակում էի, երբ տարիքով մի կին դուռը ծեծեց: Պարզվեց` Մկրտչյանների հարեւաններից մեկն է, որ արդեն մի քանի ամիս համբերատար սպասում է, թե երբ են իր 12 հազար դրամ պարտքը տալու: «Զոյա' տատ, կներես, որ հմի չեմ կրնա տա, նպաստն էլի կտրել են,- արդարանում էր Ռուզաննան,- էգուց պիտի գնամ էն Արտաշ չեղածից իմանամ, թե ինչի է էլի կտրել մեր նպաստը, վայ թե՝ որ էն անգամ բողոքել էի, հմի տեղը կհանե»: Ասատուրը հոգոց հանելով տեղեկացնում է, որ Զոյա տատը միակ պարտքատերը չէ, մեկից էլ 70 հազար դրամ են վերցրել տոկոսով, թաղի խանութին էլ 36 հազար են պարտք…