Ո՞ւմ են համարում ստեղծված ընդդիմություն Հանրապետականի և «Հանրապետության» ներկայացուցիչները

Այսօր «Հենարան» մամուլի ակումբում Հանրապետական խմբակցության անդամ Արտակ Զաքարյանը և «Հանրապետություն» կուսակցության քաղաքական խորհրդի անդամ Սուրեն Սուրենյանցը պատասխանեցին լրագրողների հարցերին, ինչպես նաև հարցեր ուղղեցին միմյանց: Ստորև ներկայացնում ենք բանավեճի` ներքաղաքական խնդիրներին վերաբերող հատվածը:

Պրն. Սուրենյանց, երեկ` հանրահավաքի ժամանակ, ասվեց, որ հունիս-սեպտեմբեր ամիսներին իշխանությունը կգնա արտահերթ ընտրությունների: Եթե իշխանությունը այդ քայլը չանի, որո՞նք են լինելու ՀԱԿ-ի քայլերը` այդ արտահերթ ընտրությունները կազմակերպելու ուղղությամբ: Պրն. Զաքարյան, Ձեր կարծիքով` հասարակության մեջ սոցիալական լարվածությունը կարո՞ղ է բերել համապետական արտահերթ ընտրությունների:

Ս.Ս.- Եթե իմ գործընկերները ժամկետներ են մատնանշել, իհարկե հարգանքով եմ վերաբերում, բայց ես ընդհանրապես չեմ սիրում ժամկետներ մատնանշել: Պրոֆեսիոնալ քաղաքական գործիչը իրավունք չունի նշել ժամկետներ, հետո կաշկանդվել նշված ժամկետներով: Երկրում կան բազմաթին նախապայմաններ, որ տեղի ունենան արտահերթ ընտրություններ: Լեգիտիմության խնդիրը լուծված չէ, բազմաթիվ խնդիրներ են առաջացել` Ձեր նշած սոցիալական լարվածությունը, և այլն: Իշխանությունը ունի 2 ճանապարհ: Ես մի առիթով ասել եմ` Սերժ Սարգսյանը պիտի իրապես որոշի դառնալ նախագահ և անի համակարգային բարեփոխումներ, որպեսզի վերականգնվի հասարակության հավատը իշխանության ինստիտուտի նկատմամբ: Սա ամենաընդունելի ճանապարհը կլինի թերևս: Սա կանի ընտրությունների թե բարեփոխումների միջոցով, ընտրությունը իրենն է, բայց նա ունի իշխանության նոր որակի ձևավորման խնդիր: Կամ ձևավորում է նոր որակի իշխանություն, կամ իշխանության ներքին ճգնաժամը անխուսափելիորեն խորանալու է, որը ի վերջո հանգեցնելու է ֆորսմաժորային զարգացումների:

Ա.Զ.- Լեգիտիմությունը նախ և առաջ սոցիալ-հոգեբանական կատեգորիա է, և նրա, այսպես կոչված, չափելիությունը երբեք հնարավոր չէ ժողովրդավարական հասարակարգում հստակ ընդգծել: Եվ բնականաբար ընդդիմադիր քաղաքական դաշտը, որոշակի հանգամանքներ հաշվի առնելով, կարող է ժամանակ առ ժամանակ, անկախ նրանից թե ինչ իշխանություններ են, այսպես ասած, փորձել շահարկել այդ խնդիրները: 4.000, 5.000, 10.000, նույնիսկ 20.000 անձ միտինգ հրավիրելով` երբեք որևէ լուրջ քաղաքական գործընթացի հիմքում հնարավոր չէ քննարկել այս կամ այն իշխանության լեգիտիմություն: Ինչ վերաբերում է արտահերթ ընտրություններին, ապա դրա համար առաջին հերթին պետք են քաղաքական ճգնաժամ և ճգնաժամային երկարատև գործընթացներ, որպեսզի քաղաքական համակարգը հետագա իր բնականոն գործունեությունը շարունակելու համար անհրաժեշտաբար գնա ժողովրդավարական ընտրությունների հաջորդ քայլին: Այսօր ՀՀ քաղաքական համակարգում գործում է բնականոն, կայուն զարգացման տրամաբանությունը, կառավարությունը իր գործունեությունը ծավալում է իր հայտարարած ծրագրերի շրջանակներում, Ազգային ժողովը ԱԺ-ում ընդգրկված քաղաքական ուժերի միջոցով իրականացնում է իր քաղաքական գործունեությունը` երկրի Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան: Նաև քաղաքացիական բոլոր ինստիտուտները հստակ ամրագրված իրենց կանոնադրական, գործառույթների, խնդիրների շրջանակներում գործում են` վեր հանելով հասարակության խնդիրները և դրանք ներմուծելով քաղաքական համակարգ, դրանք կյանքի կոչելուն ուղղված քայլեր ձեռներկելով: Այսինքն` այսօր խոսել որևէ տեսակի կամ որևէ մակարդակում արտահերթ ընտրությունների մասին ուղղակի անիրատեսական է և ժամանակի ավելորդ կրուստ և ուշադրության շեղում է: Մեր երկրում ընդդիմադիր քաղաքական տարբեր բևեռներ գոյություն ունեն, և միայն Հայ ազգային կոնգրեսի, այսպես ասած, ընդդիմադիր կեցվածքը չէ, որ ամբողջացնում է ընդդիմադիր տեսակետների ամբողջությունը: Մեր երկրում նաև իշխանություն-ընդդիմություն երկխոսությունը բավականին պատշաճ մակարդակի վրա է, և այդ երկխոսություն արդյունքում են քաղաքական համակարգում օրակարգային շատ խնդիրներ նաև լուծման իրենց ուղիները գտնում:

Ս.Ս.- Հանրապետական կուսակցությունում բազմաթիվ լավ ընկերներ ունեմ, Արտակ Զաքարյանին շատ հարգում եմ: Բայց ճշմարտությունը մնում է ճշմարտություն` անկախ մարդկային, ընկերական հարաբերություններից: Լեգիտիմությունը առաջին հերթին իրավաքաղաքական ասպեկտ է:

Ա.Զ.- Պրն. Սուրենյանց, Դուք լեգալության մասին եք խոսում:

Ս.Ս.- Չէ, ինչո՞ւ: Դա իրավաքաղաքական գնահատականն է նաև: Բայց չխորանանք քաղաքագիտական տեսությունների մեջ: Մարդը իշխանության հասավ` 10 մարդու գնդակահարելով: Հիմա հանգիստ նստե՞նք այստեղ` վիրտուալ իրականության մեջ, ու ասե՞նք. «Եթե մի խումբ մարդիկ չեն ընդունում լեգիտիմությունը...»: Ես ասում եմ` ռեալ քայլեր արեք, որ էն նախորդ որսասերից Ձեր իշխանությունը տարբերվի: Որո՞նք են ձեր արած քայլերը: Ամբողջ իշխանությունը կենտրոնացած է ձեր ձեռքում: Գիտեմ` շատ բնականոն աշխատում եք` կտրված հայկական իրականությունից: Բաղրամյան փողոցը մի հատ ուրիշ Հայաստան է: Հիշո՞ւմ եք` Ժան Ժակ Ռուսսոն տարբեր Ֆրանսիաների մասին էր գրում մինչև հեղափոխությունը. հիմա այդ պատկերն է մոտավորապես: Շատ հանգիստ աշխատում եք, որևէ մեկը չի խանգարում, խորհրդարանում ոչ մի ընդդիմադիր չկա, դուք ձեզ համար ընդդիմություն եք ստեղծել, իրենց հետ համագործակցում եք: Հիմա էլ ասում եք. «Շատ քաղաքակիրթ հիմքի վրա է իշխանություն-ընդդիմություն համագործակցությունը»: Գրպանային ընդդիմություն կա` Դաշնակցության դեմքով: Շատ հանգիստ համագործակցում են մարդիկ, ի՞նչ է եղել որ:

Ա.Զ.- 2008 թ. մարտի 1-2-ին տեղի ունեցած ողբերգական իրողությունները իրոք ցավալի են մեր երկրի հասարակական համակարգի համար, և ես չեմ կարծում, որ այսօր չկան պատժված մարդիկ, և այսօր չկան այն մարդիկ, ովքեր պատժվել են` հենց պատասխանատու լինելով այդ իրողությունների համար: Ս.Ս.- Մի օրինակ:

Ա.Զ.- Մենք բոլորս գիտենք այդ անունները, որ, ցավոք, այսօր հորջորջվում են կամ կոչվում են, այսպես կոչված, «քաղաքական բանտարկյալներ»:

Ս.Ս.- Մի օրինակ ասա, որ 10 զոհերից որևէ մեկի պատասխանատվությունը հասցեագրվել է իրավականորեն մեկ մարդու, և նա ազատազրկված է:

Ա.Զ.- Հասցեագրվել են:

Ս.Ս.- Մի օրինակ ասա:

Ա.Զ.- Բազմաթիվ ապացույցներով հասցեագրվել են այն մարդկանց, ովքեր դատարանի օրինական վճռով այսօր կրում են պատասխանատվություն` անկարգություններ հրահրելու, կազմակերպելու և նաև այդ 10 անմեղ մարդկանց` զոհերի պատճառ դառնալու համար:

Ս.Ս.- Լավ գիտեմ` դատարանները ոնց են աշխատում: Ինձ երբ ձերբակալել են, դատարան են տարել, սանկցիա են տվել գիշերվա ժամը 1-ին:

Ա.Զ.- Արդարադատության գործունեության համար գիշերային և ցերեկային ժամեր գոյություն չունեն: Ս.Ս.- Կալանավորն էլ, չէ՞, ունի իրավունք: Գիշերվա 1-ին գալիս տանում են «տրոյկայի» սկզբունքով: Դատավորն էլ (Գագիկ Ավետիսյանն էր), ձեռքերը դողալով, վճիռ է կարդում, որովհետև գիտի` ինչ վճիռ է կարդում: Հիմա խոսում եք դատարանի մասին: Քանի՞ դատական նիստի ես ներկա եղել, Արտակ ջան: Ա.Զ.- Ոչ մի:

Ս.Ս.- Իսկ դու գիտե՞ս, որ, ասենք, դատական նիստերում` օրինակ, Պետրոս Մակեյանի, Աշոտ Զաքարյանի, մյուսի դատերի ժամանակ, Դատախազությունը գնում էր, վկաներ էր բերում: Իրենց բերած վկաները գալիս էին դատարան ու հրաժարվում էին իրենց նախաքննական ցուցմունքներից: Շատ մի մեծ «հերոսություն» է, Արցախյան ազատամարտի հերոսին տանում 8 տարով ազատազրկում են չարած բանի համար, հետո էլ նստում են պատերի տակ, ասում են. «Դավաճանել է մեզ, դրա համար էլ էսպես ենք անում»: Հիմա էլ խոսում են դատարանների օրինականության և իրավականության մասին:

Ա.Զ.- Մեր համակարգի ամենամեծ ցավներից մեկն այն է, որ մենք փորձում ենք մեր հերոսական ժողովրդի հերոսական պատմության էջերում ընդգրկված տարբեր մարդկանց կենսագրական մի հատվածը շահարկել և էմոցիաների վերածելով` մատուցել մեկ այլ հատվածի հետ: Եվ եթե մարդիկ ժամանակին հերոսաբար պայքարել են իրենց ազգային իրավունքների համար, դա դեռևս որևէ բարոյական և իրավական իրավունք չի տալիս այլ հարթության մեջ զբաղվել այլ գործունեությամբ և խուսափել պատասխանատվությունից:

Ս.Ս.- Նշիր Սասուն Միքայելյանի գործած որևէ հանցանք:

Ա.Զ.- Դրանք հստակ նշված են:

Ս.Ս.- Որտե՞ղ է նշված:

Ա.Զ.- Դատարանի վճռում: Ես իրավաբան չեմ և չեմ կարող դրանք մեկնաբանել: Եվ նաև իրավասու էլ չեմ մեկնաբանելու իրավական համակարգի վճիռները:

Ս.Ս.- Բա ինչո՞ւ եք ասում` «քաղկալանավոր են հորջորջվում»: Օրինակ, երբ ինձ ձերբակալել էին, Արտակ, ես քաղկալանավո՞ր էի հորջորջվում: Իմ գործած հանցանքը ո՞րն է եղել` հանրահավաք վարե՞լը:

Ա.Զ.- Պրն Սուրենյանց, ես ցավոք տեղյակ չեմ` Ձեզ ինչու են ձերբակալել:

Ս.Ս.- Ոչ մի գործից կոնկրետ տեղյակ չեք:

Ա.Զ.- Այո, ես դատական ընթացակարգից տեղյակ չեմ, որովհետև դրանք քաղաքականության հետ որևէ առնչություն չունեն: Ես տեղյակ եմ մեր երկրի քաղաքական գործընթացներից:

Ս.Ս.- Ճիշտ է, մարտի 1-ի հետ կապված որևէ բան քաղաքականության հետ «առնչություն չունի»:

Ա.Զ.- Մարտի 1-ին կազմակերպված այդ անկարգությունների սկսման պահից ավարտվել է քաղաքական գործընթացը, և սկսվել է իրավական գործընթացը:

Ս.Ս.- Քաղաքական գործընթացը ավարտվել է փետրվարի 19-ին, երբ մարդկանց ծեծելով, սպառնալով, տարբեր ձևերով, ստիպում էին, իսկ հետո նույնիսկ դա չաշխատեց:

Ա.Զ.- Քաղաքական գործընթացը, հատկապես հրապարակային և հանրային, զանգվածային միջոցառումներով արտահայտված քաղաքական գործընթացները խաղաղ երթերի, միտինգների և այլ տեսքով, առանց այլ անձանց կամ այլ ինստիտուտների գործունեությունը խաթարելու իրականացվող միջոցառումներն են: Իսկ զանգվածային անկարգությունները և նաև որոշակի մտայնությամբ կազմակերպվող զանգվածային անկարգությունները որևէ քաղաքական երկրում քաղաքական գործընթացի բաղկացուցիչ մաս կոչվել ուղղակի չեն կարող:

Պրն. Սուրենյանց, ակնարկեցիք` «ստեղծված ընդդիմություն»: Ո՞ւմ եք համարում ստեղծված ընդդիմություն:

Ս.Ս.- Բոլորին: Հայ ազգային կոնգրեսից դուրս գործող բոլոր քաղաքական ուժերին: Շատ պարզ ասացի` խոսքս վերաբերում է Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությանը:

«Ժառանգությա՞նն» էլ:

Ս.Ս.- Իմ կարծիքը ունեմ, բայց ես «Ժառանգության» մասին չեն ուզում ծավալվել, որովհետև «Ժառանգության» գործիչների հանդեպ ես առնվազն բարոյական պարտավորություն ունեմ` զուտ նաև այն պատճառով, որ որպես պատգամավորներ` ազատազրկված մեր ընկերներին այն ծանր օրերին այցելել են:

Այսինքն` «Ժառանգությունը» և ՀԱ՞Կ-ն են այսօր ընդդիմությունը:

Ս.Ս.- Ընդդիմություն է Հայ ազգային կոնգրեսը:

Իսկ «Ժառանգությո՞ւնը»:

Ս.Ս.- Ընդդիմություն է Հայ ազգային կոնգրեսը:

Պրն. Զաքարյան, ընդդիմություն համարո՞ւմ եք «Ժառանգությանը» և Դաշնակցությանը:

Ա.Զ.- Ընդհանրապես գոյություն ունի ընդդիմության դասական ընկալում: Այն քաղաքակն ուժերը, ովքեր ժողովրդավարական ընտրությունների արդյունքում ստացել են քվեների փոքրամասնությունը և շարունակում են իրենց քաղաքական գործունեությունը, քաղաքական ընդդիմություններ են: Գոյություն ունի 2 մոտեցում` իշխանություն և ընդդիմություն: Բոլոր ներմալ երկրներում, այդ թվում նաև մեր երկրի համակարգում, գոյություն ունի խորհրդարանական և արտախորհրդարանական ընդդիմություն: Եվ «Ժառանգություն» կուսակցությունը, և Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը խորհրդարանական ընդդիմություններ են: Տարբերությունը այն է, որ այս 2 քաղաքական ուժերը իրավունք և հնարավորություն ունեն ազդելու կայացվող քաղաքական որոշումների վրա:

Իսկ քաղաքակիրթ երկխոսությունը ո՞ր ընդդիմություն հետ է:

Ա.Զ.- Ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ արտախորհրդարանակն շատ ուժերի հետ:

Պրն. Սուրենյանց, Դուք նշեցիք, որ իշխանության նոր որակի ստեղծման ուղղությամբ քայլեր պետք է լինեն: Ի՞նչ նկատի ունեք:

Ս.Ս.- Սերժ Սարգսյանը պիտի ձերբազատվի Ռոբերտ Քոչարյանի թողած ժառանգությունից: Կարծում եմ` բոլորս հրաշալի հասկանում ենք` ինչ է դրա տակ հասկացվում: Ես շատ կուզեմ, որ մարտի 1-ը ոչ թե միավորի Ռոբերտ Քոչարյանին ու Սերժ Սարգսյանին, այլ տարանջատի: Ինձ համար ակնհայտ է, որ կրակելու հրաման տրվել է Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության կողմից, բայց ինձ համար ակնհայտ է, որ Սերժ Սարգսյանը չի կարող նոր որակի իշխանություն ստեղծել, եթե շարունակի մնալ Ռոտերտ Քոչարյանի իշխանության ստվերի ներքո: Ես կուզենայի ունենալ նախագահ Սերժ Սարգսյան, ոչ թե Քոչարյանի ստեղծած համակարգի մենեջեր Սերժ Սարգսյան: Առաջինը` պետք է մարտի 1-ի հանցագործությունը իրապես բացահայտվի, ըստ իրենց արածի` պատասխանատվության ենթարկվեն բոլոր այն մարդիկ, որոնք գործել են հանցագործություններ: Երկրորդը` երկրի քաղաքական կյանքի առողջացման համար շատ ճիշտ կլիներ ապահովել հասարակական ավելի մեծ կոնսոլիդացիա, քան այսօր գոյություն ունի: Դրա տարբերակներից մեկը, օրինակ, կարող են լինել Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրությունները: Նույնիսկ եթե ընդունենք, օրինակ, Երևանի քաղաքապետի վերջին ընտրությունների ցուցանիշները, ակնհայտ է, որ առանցքային քաղաքական ուժերից մեկը այսօր ներկայացված չէ երկրի կառավարման մարմիններում: Խոսքս հենց առաջին հերթին խորհրդարանի մասին է:

Ա.Զ.- Ի վերջո, կադրային ռեսուրդները արդյունավետ կառավարման և ընդհանրապես կառավարման հետագա բարեփոխումների առաջնային պայմաններից մեկն են: Ես շատ կուզեի, որ ընդդիմությունը ունենար բավարար կադրային ռեսուրսներ, որպեսզի կարողանար քաղաքական իր պայքարի ընթացքում ավելի կառուցողական դիրքերից հանդես գալ, այլ ոչ թե բևեռացված ինչ-որ հարձակողական դիրքորոշում ունենալ` այսպես ասած, համատարած քննադատությունների և էմոցիոնալ ինչ-որ վերելքների տանելով կամ ինչ-որ ոչ կառուցողական գործունեություն իրականացնելով: Միաժամանակ նաև իշխանությունը կարողանար հանարավորինս կոնսոլիդացնել կադրային քաղաքական ռեսուրսները` ծառայեցնելու արդյունավետ առավարմանը: Ի ուրախություն մեզ, մեր երկրում արդեն իսկ երկար ժամանակ է, հնարավորություն կա կոալիցիոն կառավարման մոդելը ծառայեցնել քաղաքական ուժերի համախմբման և քաղաքական ռեսուրսների հանրագումերի տեսքով արդյունավետ կառավարում իրականացնելու համար: Սա ձեռքբերում է, և չի կարելի այս ձեռքբերումը, այսպես ասած, նորից սանձնավորել, փորձել սևացնել, տարանջատել և բևեռացնել` դարձնելով հերթական անգամ, այսպես ասած, ներքին պառակտման խնդիր: