Այսօր կազմակերպված մամուլի ասուլիսին ԱԺ Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ, ՀՅԴ խմբակցության պատգամավոր Արմեն Ռուստամյանը պատասխանեց լրագրողների հարցերին` ԱՄՆ Կոնգրեսի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից 252 բանաձևի ընդունման վերաբերյալ: Դուք նշեցիք, որ նման բանաձև ԱՄՆ Կոնգրեսի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում արդեն մի քանի անգամ անցել է, սակայն լիագումար նիստում չի հաստատվել: Նաև նշեցիք, որ բանաձևի ընդունումը մեծ ճնշում էր Թուրքիայի նկատմամբ: Արդյոք դա արվում է ո՞չ այն նպատակով, որ լրացուցիչ հզոր լծակ ձեռք բերվի` Թուրքիային ստիպելու համար վավերացնել արձանագրությունները: Ինչ-որ տեղ դա կարող է նաև այդպիսի նշանակություն ունենալ նույն ԱՄՆ-ի ձեռքին: Բնականաբար, մենք այստեղ նաև շատ պարզ տեսանք, որ այս վավերացումը պետք է նաև ԱՄՆ-ին, և Թուրքիայի այս սպառնալիքները, ըստ էության, իրենց համար են մտահոգիչ, որ կարող է այդ գործընթացը կասեցվել: Եվ պատահական չէ հենց տիկին Քլինթոնի հորդորը, որ նախագահը հանի օրակարգից հարցը և հետաձգի խնդիրը: Սակայն ես կարծում եմ` եթե պետք է այս գործընթացը ձախողվի հենց այսպիսի քայլերով, թող օր առաջ ձախողվի: Մենք «ոչ»-ի կողմնակից քաղաքական ուժ ենք: Եվ եթե ուզում եք իմանալ, սա նաև պայքարի դաշտերից մեկն է, որով պետք է պայքարել, որ այս արձանագրությունները այս ձևով չվավերացվեն: Թող օր առաջ վերջացվի այս հարցը, և մենք դուրս գանք այս անորոշության միջից, որ թուրքերի խաղն ենք խաղում: Մենք նստել սպասում ենք, թե թուրքերը երբ կբարեհաճեն այս հարցերը քննարկել, երբ կբարեհաճեն իրենց խորհրդարանում քննարկումներ անցկացնել: Մեզ որ թվում էր, թե ամբողջ միջազգային հանրությունը պետք է ճնշի թուրքերին, որ իրենք վավերացման գործընթացը սկսեն, հիմա պարզ դառավ, չէ՞, թե ով է ում ճնշում: Իրենք են անընդհատ ճնշում` անընդհատ օգտագործելով այս սկսված գործընթացը` արձանագրությունների հետ կապված. «Այ էսպես կանեք` չենք վավերացնի»: Մի վավերացրեք: Մի վավերացրեք, եթե վավերացնելով` ձեր նպատակն այն էր, որ պիտի Ցեղասպանության հարցը հանվի օրակարգից, որ դուք ներկայացաք` որպես քաղաքակիրթ երկիր` առանց այս փաստը ճանաչելու: Օր առաջ էլ մի վավերացրեք, թող էս գործընթացը կանգ առնի. ո՞ւմ է պետք էս գործընթացը: Դեռ չեմ ասում, որ դրան գումարվել է ուղղակի շանտաժը` կապված Ղարաբաղի հարցի հետ: Այսինքն` պարզ չդարձա՞վ, թե այս գործընթացի մեջ թուրքերը ինչ նպատակներ էին հետապնդում: Շատ ակնհայտ է, չէ՞ էս ամեն ինչն արդեն դառնում: Եվ ուրեմն պարզ է, որ մենք հենց այս իմաստով ինքներս պետք է վերանայենք այս մոտեցումը: Սա մեզ համար լավ նշան է, որ վերապահումներով մի անգամից այս արձանագրությունները վավերացնենք, և հարցը վերջանա, մտնի իր ճիշտ ընթացքի մեջ: Եթե, այնուամենայնիվ, Կոնգրեսը ճանաչի Ցեղասպանությունը, փաստորեն կստացվի, որ ՀՀԿ-ականները ճիշտ էին, երբ ասում էին, որ այս արձանագրություններից հետո էլ ինչ-որ երկրներ ընդունում են Ցեղասպանությունը: Այդ տրամաբանությունը նման է նրան, որ իսկապես ճիշտն այն է, որ ստեղծենք դժվարություններ, հետո փորձենք հերոսաբար հաղթահարել: Հիմա մենք այդ վիճակի մեջ ենք. ստեղծել ենք դժվարություններ, բայց հերոսաբար հաղթահարում ենք: Էլի պետք է իհարկե փորձենք հերոսաբար հաղթահարել մնացած բոլոր դժվարությունները, բայց այդ դժվարությունները ստեղծված են: Ասացիք, որ այս բանաձևի քննարկումներից Հայաստանը պետք է դասեր քաղի: Ըստ Ձեզ` Հայաստանի կոալիցիոն պատգամավորները որքանո՞վ դասեր կքաղեն, և սա ի՞նչ ազդեցություն կունենա արձանագրությունների վավերացման հետագա գործընթացի վրա Հայաստանում: Այնքա~ն պերճախոս էին այս քննարկումները, և դրանց հետ կապված հաստատումները պետք է լինեն համարժեք նույն այդ քննարկման բնույթին և բովանդակությանը: Նաև բնականաբար լավ կլինի, որ շատերը նախ տեղյակ լինեն` ինչ կատարվեց: Ես վստահ չեմ, որ մեր պատգամավորներից շատերը հետևել են, թե ինչ է եղել, և այդ դրամատիզմը զգացել են: Իսկ եթե չեն զգացել, մի քիչ դժվար է իրենց այդ մթնոլորտի մեջ մտցնելը: Այդուամենայնիվ, կարծում եմ, որ մեր գործն էլ նաև այն պիտի լինի, որ մի քիչ ավելի այդ մթնոլորտի մեջ իրենց զգան: Երբ պատվիրակները կվերադառնան Վաշինգտոնից և կպատմեն, կարծում եմ` այդուամենայնիվ, անհրաժեշտ կզգան, որ որոշ շտկումներ պետք է իրականացվեն նույն Հայաստան-Թուրքիա այս հարաբերությունների, այս արձանագրությունների հետ կապված: Մոտեցումներն այստեղ իհարկե շատ հստակ են, ամեն ինչ ասված է, դրա հետ կապված` մենք հիմա քննարկումների մեջ ենք Ազգային ժողովում: Սա, իհարկե, էապես պետք է ազդի նաև: Եթե թուրքերն ասում են. «Մեր վավերացման վրա է ազդելու», մերի վրա չի՞ ազդում ընդհանարապես ոչ մի բան: Տեսնենք` ինչ կատարվեց, մենք էլ մի քիչ էս ամեն ինչից ազդվենք: Իսկ Հայաստանը կարո՞ղ է հանդես գալ սպառնալիքով. ասենք ասել, որ եթե Կոնգրեսի քվեարկությունը տապալվի, մենք դուրս ենք գալիս հայ-թուրքական գործընթացներից: Հայաստանը վաղուց պետք է շատ պարզ մի բան ասեր. «Թուրքերի այս ամբողջ հայտարարություններից պարզվեց, որ այս գործընթացը շեղվեց իր սկզբնական մոտեցումներից, սկզբունքներից, այն է` առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատում: Առանց նախապայմանների հարաբերությունների հաստատում` նշանակում էր 2 բան` սահմանների բացում և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում: Վերջակետ: Ուրիշ որևէ բան այստեղ պետք չէր: Մնացած ամեն ինչը, այդ հարաբերությունների հաստատման շնորհիվ, պետք է լուծվեր: Իհարկե, ունենք բազմաթիվ խնդիրներ, բայց հաստատենք` նոր լուծենք: Հայաստանը սա պիտի հայտարարի և ասի. «Քանի որ այդ շեղումը արձանագրված է, ես այդ շեղումը վերականգնելու բոլոր իրավունքներն ունեմ, ավելին` Սահմանադրական դատարանի որոշումը կա` դա իրականացնելու: Ես դա պարտավոր եմ իրականացնել: Արդեն իսկ նախագահը, որ ուղարկել է արձանագրությունները Ազգային ժողով, հաշվի չի առել և չի կատարել ՍԴ-ի պահանջը, այն է` քայլերը ներդաշնակ դարձնել իրավական դիրքորոշման հետ»: Եվ պատահական չէր, որ մի վայնասուն էլ թուրքերը բարձրացրին ՍԴ-ի հետ կապված: Հիմա մի ուրիշ վայնասուն էլ բարձրացնում են` ճանաչելու հետ կապված: Այսինքն` էդ մարդիկ տեսնում են, որ իրենց ուզածը չեն ստանում` այս արձանագրությունների հետ կապված, աղմուկ են բարձրացնում: Իսկ մենք ոչինչ չենք արձագանքում. կարծես ինչ էլ լինի, մեզ համար լավ է: Կարո՞ղ է Հայաստանը ասել, որ եթե Կոնգրեսը չընդունի Ցեղասպանության բանաձևը, մենք չենք վավերացնում հայ-թուրքական արձանագրությունները: Այսինքն` այդքան ռիսկ ունի՞ Հայաստանը: Հայաստանի ռիսկը տեսնում ենք`ինչքան է: Դա չէ հարցը: Բայց մենք կարող ենք առնվազն ասել, որ սա որևէ կերպ չի խոչընդոտում, ընդհակառակը` կարող է նպաստել: Այսպիսի հայտարարություններ անենք, ասենք. «Ընդհակառակը` ճանաչման ձեր քայլը կնպաստի այդ հարաբերությունների զարգացմանը, այս արձանագրությունների ճիշտ հունավորմանը, այս նախապայմանների չեզոքացմանը»: Ես, օրինակ, այդ էի ասում կոնգրեսականներին, որ «եթե մենք անենք, օրինակ, վերապահումներ, որոնք դեմ չեն այս արձանագրությունների նպատակին և առարկային, (որը դուք ասում եք` այդ 2-ն են), մենք իրավունք պիտի ունենա՞նք այդ վերապահումներն անել, թե՞ միջազգային հանրությունը մեզ պիտի խեթ հայացքով նայի»: Ասացին. «Չէ, դա ձեր իրավունքն է: Եթե դուք իսկապես հարգում եք Վիենայի կոնվենցիան, հարգում են միջազգային պարտավորությունները, դուք այդ վերապահումները կարող եք անել. ինքնուրույն պետություն եք: Միայն չհակասեք միջազգային նորմերին»: Մենք էլ էդ ենք ասում: Այդ վերապահումները չեն հակասում միջազգային նորմերին: Հայաստանը օր առաջ անի` առանց որևէ բան հայտարարելու. ի՞նչ հայտարարի: Ասենք. «Մենք արեցինք մեր կողմից, դուք գնացեք Թուրքիային արդեն հարցրեք, և ինչի՞ են ընդհանրապես այս հարցը կապում Ցեղասպանության խնդրի հետ, ինչի՞ են ուղարկել այդ 15 հոգուն Կոնգրես` փոխանակ գնան իրենք իրենց խորհրդարանին համոզեն, որ առանց նախապայմանների օր առաջ հարաբերություններ հաստատելը ճիշտ է, ոչ թե գան Կոնգրես, ժողովորդավարության ու մարդու իրավունքների հետ կապված դաս տան Ամերիկայի կոնգրեսմեններին: