Տրոփում էր փողոցի անցուդարձն անառողջ սրտի հատընդհատ զարկերով. բազմությունը մերթ հոսում էր, ալիքվելով լայնանում, ալեկոծվում, մերթ տեղատվությամբ նահանջում` ճանապարհ բանալով հատուկենտ անցորդներին: Թռչներամի եռանկյուն սլացքից անջատված զույգը վար նետվեց մայթի` ոտնատակ չլինելու համար փողոցին հարող եզրագծին: Նրանցից մեկն անօգ թպրտում էր, գալարքի մեջ ջղաձգվում, մյուսը`ծվալով ճչում, թե ճչալով ծվում:

Հանկարծ մի կարևոր բան հիշողի հանկարծական պայծառացմամբ իր վիշտը կոծող թևավորը միտը բերեց ինչ-որ, հայցքով որոնեց-գտավ հեռվում տարրալուծվող չուն, ու բնազդը վայրկենապես տիրեց նրան: Ահորած աչքերը մի անgամ էլ դարձան հոգեվարք ապրողին, ապա փութով ընդգրկեցին հեռուն` կրակված հորիզոնը շառագույնի վրա ձգվող սև հետագծով: Թևերն անվարժ թափահարելով`մի երկու անգամ երկմիտ վերուվարեց, ապա վճռաբար բարձրանալով`շեշտակի սուրաց` հասնելու ու թևելու երամին համընթաց. քանզի բնությունն իր անգիր օրենքներն ունի: Մյուսը թևակոտոր ընկած մնաց` մշուշված ու անխանդ աչքերի արտացոլքում հեռացածի փախչող ստվերը: Իսկ նա, որ ետևում էր թողել Ոչինչը, արդեն բավական հեռու լինելով`սլանում էր չթուլացող եռանդով, մկաններում հոգնության ոչ մի նշույլ: Նա խայտում էր, բերկրում, զիլ կռնչում թռչնային հրճվանքով, ու հայացքում`մինչև պռունկը լի հաղթանակած հպարտություն, որովհետև փախե¯լ էր մահից… Շշշշշ…շշշու¯…շշո¯…շշշ …Կարծես խոսակցում է ինչ-որ, ինչ-որ բան: Նույն անկուշտ հայացքը`չռված, լափող, բայց որը խուսափուկ է, չբռնվող: Աջակո՞ղմը, ետևու՞մ … Իսկ շրջվելիս`ոչ ոք, ոչինչ: Բայց այն առարկայորեն իրական է, իր շունչը նրա շնչառությամբ խառնվելու չափ մոտիկ. աղմկող թոքեր, շնչարգելք… Փորձեց օդ բարձրացրած ձեռքով ճակատից սկսած մի քառակողմ շարժում գծագրել. անհաջող. կամքը հեգնեց ենթագիտակցական մղումը: Անիմաստ է փարել հավատի խարխուլ սյուներին. հավատը վաղուց էր դասալքվել, իսկ հու՞յս… Փորփրեց, փորփրեց, ու հույսն էլ նայեց մեղավոր: Հույսը ծնկեց ու մի փշուր նշխարք աղերսեց իրենի՞ց… Հայտնի չէ` ինչպես ապրեց մինչև լուսաբաց ու իրեն նրա սնարին հակված գտավ: Երկար մաքառումից տանջահար դեմքը հիմա խաղաղված է, ասես ներշնչված, մանրիկ կնճիռները` հարթված, լույսով լցված. ցուրտ նշտարն էլ գիտի հրաշքներ գործել: Մինչև կուրծքը բացված սավանից երևացող ուսերից մեկը նկատելիորեն կախված է, որովհետև դրա վրա թեք է ընկել նրա գլուխը: Սավանի տակ հանգիստ երկարած մարմինն ու մոմե ձեռքերը մատնում են իրենց շնորհալի ձևերի դաշնակը: Իսկ նա ժպտաց իրեն կոտրված, արցունքոտ ժպիտով. ասես իր մնաս բարովի հրաժեշտն էր առնում: Հոգնած կոպերն, այլևս չդիմանալով թարթիչների ծանրությանը, փակվեցին` նրա տաք աչքերի թաց խոնավությունն իրենից ընդմիշտ ծածկելու հաստատ մտադրությամբ: Մի վերջին անգամ, անկարելի մի հրաշքով աչքերի աստղալույսն ըմպե҄ր… Ծովն իր գույնը երկնքից է առնում, իսկ նրա աչքերը` գույների դարձդարձիկ խաղով… Երբ փորձում ես որոշել դրանց գույնը, հրաշք է կատարվում. շրջապատող իրերը, հետո տիեզերքն ամբողջ սեղմվում, մանրանում ու հյուլե դարձած` ամփոփվում են մի շող լույսի մեջ, որն ամենի հետ քեզ էլ առնում-սուզում է իր խորքը: Դու տրվում ես այդ հորձանքին հաճությամբ, անկամորեն հլու: Այդ թուլացմանն ապաքեն` նրանից հորդած մի շիթ անցնում է ներսդ ու ջերմացնո҄ւմ, ջերմացնում ցրտատար անդամներդ. սա այն դեպքում, երբ փորձում ես որոշել դրանց հստակ գույնը: Իսկ հարևանցի նայելիս այդ աչքերը մեղրագույն են ու մեղմաբույր, ու մի տաք անձկություն նրանցից կաթուկ է տալիս ուղիղ նայողի սիրտը: Այդ աչքերը կարող են լինել գանգատավոր-բողոքարկու, քմահաճ-աղաչավոր, խանդոտ, արհամարհոտ, զայրույթ շանթող, կարող են մորմոքվել, հուր ու աստղ դառնալով` բռնկվել ու մոխրացնել այրումով, բայց մարել-հանգչել չեն կարող: Անկողնուց մի քանի քայլ հեռու վատ փակված կամ անսարք ծորակից վարանքով կաթկթող ջուրը, որ լռության մի մասն է, կարծես թույլ, անկանոն, բայց կենդանի, թրթռուն կյանքի զարկերակ լինի: Լռության մի մասն են նրա` արդեն հանդարտված շնչառությունը, լուսամուտի ապակուն փակչած բզեզի ներկայությունն իր միալար, ձանձրացնող բզզոցով: Այդ պահին (փութաջան միջատի ներշնչմամբ) մի միտք բզզաց նրա ուղեղում (այդ հանկարծական բզզոցները միշտ էլ անկանխատեսելի են և ոչ բարեգուշակ)` խլել նրան այս անտրամաբանական լռությունից (լռությունն ու կյանքը չեն համատեղվում) և տանել-հեռացնել մարդկային կյանքի տխուր ու տգեղ աճուրդից, մեսմենակ նրանով բնակեցնել նոր հայտնագործված մի մոլորակ ու ծածկել այն աննյութ թաղանթով, որից ներս թափանցել չկարողանա ոչ մի ախտեղածին` մանրէն անգամ: Բայց նրան կորզել նրանում իր չանչերն ամուր նետած ավերումից չկարողացավ մինչևիսկ «հրաշագործ» շեղբը. մահկանացուին կրնկակոխ հետևողը հիմա նրա ստվերն է` շնչին կառչած … Իսկ ի՞նքը, ի՞նչ մնաց իրեն… Քայլում է խեղճացած, կծկված, մի տեսակ փոքրացած: Ուսերը կորվել են, երկայն-բարակ հասակը` ծալպատվել: Իրեն երկյուղ են ներշնչում փողոցը շուրջկալած մայթերը, խուճապող բազմությունը, հեռագրասյունը թե նրա ստվերը, աշնանային կնճռոտված երկինքը… մի խունացած շարժանկար: Ջրափոսերից կեղտաշիթերը ցայտում են հնարավորինս վեր, ձիգ տալիս-թռչում ու գորշագույն նախշերով մանրագործում իր մահուդե անշուք վերակուն (լրացնում են բաց թողնվածը): Բարձրացնելով վերարկուի սուրանկյուն օձիքն ու կիսով չափ ծածկելով դեմքը` քայլերը հատու դարձրեց… Իր դատարկված գոյության մեջ ինքն էլ հիմա մի կեղտաբիծ… Միտքն արագ մանում է. պետք է զբաղեցնել այն ինչ-որ բանով: Հիշողության ձեղնահարկից խնամքով դուրս բերեց կարևոր ու անկարևոր մանրամասներ, բեկորներ իրենց ուրախություններից, բառերից ու լռություններից, որոնցից սիրտը թունդ է ելնում ու սրսփում, ինչպես աշնան արևից են դողացնում կռնակը տաքացնելիս: Տարվեց խոհերով. դեմքի գծերը հիմա լարված են, սևեռուն: Փորձելով պատկերացնել նրան ամենաանծանոթ դիպվածներում`անվրեպ կանխատեսում էր նրա շարժմունքը, արտաբերելիք խոսքերը, ձայնի թրթիռները, ժպիտները` կես-հեգնական, թերահավատ, հուսադրող: Ու այդ ամենը ցավեցնելու չափ հարազատ էր, իր իսկ էությունից արտավիժած: Կրկին թուլացավ, փղձկաց, աչքերը տամկացան` արտասուքի ոչ մի կաթիլ չմաղելով: Ներսում ինչ-որ բան պոկվեց ու ընկավ ինչ-որ տեղ` գոյացնելով մի նոր պարապ (էլի҄ պարապ)… Մարդու մի տեսակ կա`ծնված մենության խարանով, որը որբ է ու մորեմերկ աշխարհի հանդիման: Նա մենակ է թե իրիկնային ստվերների պարաքայլում, թե ձանձրույթ հորանջող փողոցներում, թե աղմկոտ խրախճանքում, թե ինքն իր հետ: Նա առանձնանում է բազմահազարանոց ամբոխի մեջ, առանձնանում իր մարդեղեն տեսակից, որովհետև կրում է իր մեջ անհունը, որը ոչ արտաքին , ոչ ներքին տեսողությամբ չի սահմանագծում, չի շրջափակում հոգու և նյութի աշխարհը: Զգայությունների բաշխման հարցում անհարկի շռայլ բնությունն այդ տեսակին դատապարտելով`օժտել է մաշկային զգացողությամբ ու խախտել ֆիզիոլոգիան. այսպիսի ոգի-էակ է նա: Շիփ-շիտակ մտնելով Աստծո աշխարհ` մինչև վերջ էլ անգետ ու անտեղյակ մնաց աշխարհի բանից, բայց ոչ տխեղծի երջանիկ անգիտությամբ, այլ թույն ու ոխի համար սողանցք չթողած հոգու անաղարտությամբ: Տարիներում անցած-դարձածը շրջանցեցին նրան կամ հպվեցին թեթև ուսաբախումով, բայց չծեփվեցին, չձուլվեցին: Մնաց մեծ, մե҄ծ երեխա, խեղճուկրա҄կ երեխա… … Ծանոթ հայածքը, չորոշակվող շարժումն ու տրոփն իր շուրջը, կողքին, իր ներսում. նշանառուից զարկվողի, կին դառնալու կամ սպասման դարանակալ տագնապ` անխուսափելի` թունդ հարբելուն հաջորդող զարթխումի պես: Հիմա տրված այդ զորության տիրական քայլքին` գնում է հլու` անճարի, հաշտվողի թե հաղթելու կամք կռածի ոտնափոխով: Գլխում, շուրջն ու օդում կապար, արճիճ, մշուշ, թոն… Խոնավ, նեխահոտ գետնանցումով անցնելով ու ապա իջնելով ինչ-որ ներքնուղի տանող սանդուղքի աստիճաններով`հայտնվեց խավարում: Առաջին տպավորությունը ռունգերը որսացին`քրտնախաշ, տոթ մարմինների, էժանագին խմիչքի ու ծխախոտի գաղջ հոտով հագեցած օդ: Մնացածը տեսլական-զգայական էր. դռնբացումով ու հրավիրող շարժումով նորեկներին ընդունող լակեյներ. սեղանների շուրջն, անկյուններում իրենց մատչելի հրապույրներն ի ցույց դրած կոկված կիներ. անպարկեշտ ժպիտներ, շոյանքներ. դատարկված կամ նոր բերված շշեր ձեռքերին, շուրթերին կամ բուն նշանակությամբ գործածված`ապակե կտորտանքներով ցրված հատակին. ախտագին լույսի տակ բյուրեղապակյա շողշողանք, խմիչքի գունատվող գունափոխություն. զորեղ էգություններ, մի ձեռքով` նրանց լանջերն ու մսեղ զիստերը հազիվ ծածկող լաթերի հետ ոչ բարի մտադրությամբ խաղացող, մյուսով` իրենց բեղերը սլլող-սրող արուներ. արնամած դեմքերով խաղագարներ. կանաչ դաշտով պտույտ տվող-գլորվող ու եզրակողերին բախվող փղոսկրյա սպիտակուցներ. ձեռքի`խաղաթղթեր բաժանող ծույլ, քնատ շարժումներ… Ծխախառը մուժ, քրրքիջ, աղմուկ … Իսկ իր շուրջն, իր կողքին, միշտ իր հետ` իրեն հետամուտ զգացողությունը, որ հիմա կանգնած է իր դիմաց մարդկային կերպարանքով` զարկաձողը ձեռքին: Այժմ, երբ կարող է տեսնել նրան, նայում է զարմանքով, հետաքրքիր ուշադրությամբ. ահա թե ինչպիսին է նա: Նուրբ կազմվածքով թեպետ, բայց առնացի, թուխ-թխահեր, մազերը`սև ձյութ, աչքերը`սեփ-սևորակ ածուխներ`ամուր կամքի և հուժկու բանականության առկայծումներով: Այդ կերպարանքը փորձ մարդու վստահություն է արտաշնչում, ու նրա ողջ էությունը մի զարմանալի քաշող զորություն ունի: Կանգնել է խաղամոլի հեշտասիրությամբ կանախազգալիք հաճույքից լայնացած, թրթռացող ռունգերով`դեմքին խաղացնելով կեռ մի բան, որ նման է շատ ժպիտի: Հիմա արդեն քրքջում է դիվային, խռպոտ-ժանգաձայն`ցուցադրելով անթերի ձյունասպիտակ ատամները: Բայց տարօրինակ բան. աչքերն անմասն են հոգեհրդեհին. մշտանշարժ ապակի (ինչ-որ տեղ կարդացել է`դա խոր վշտի կամ չարության նշան է): Նորից բարձրացրեց ձեռքը, և կամքը դարձյալ ընդդիմացավ ենթագիտակցությանը, կամ թե… կամքն էլ հաղթվեց այլևս: Մի կերպ հավաքելով ու ագուցելով ինչ-որ մնացել էր իր մեջ`բռնեց նրա հայացքը` թշշացող ածուխ: Մի առ վայրկայն նրանք շեշտ նայեցին իրար, ու հայացքները խաչաձևվեցին: Ակնթարթը երկարեց, լցվեց, իմաստավորվեց ու վավերագրեց մի բան, մի շատ կարևոր բան. ածուխը ճարճատեց ու սկսեց հալվել … Նա տանուլ էր տվել մահին ու հաստատել կյանքը…