HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Թուրքերը կգան Հայաստան խաղատներից օգտվելու համար

Հարցազրույց Ստամբուլի Բողազիչի համալսարանի արտաքին հարաբերությունների ֆակուլտետի դասախոս, պրոֆեսոր Բեհլուլ Օզքանի հետ Ձեր կարծիքով` մոտակա տարիներին Թուրքիան Եվրամիություն կմտնի՞:

Շատ դժվար է կոնկրետ ժամանակահատված ասել, թե երբ Թուրքիան կինտեգրվի Եվրամիություն:

Դա երկար գործընթաց է: Իմ կարծիքով` դա կտեւի ավելի քան 10 տարի, քանի որ որոշ երկրներում հասարակական կարծիքը դեմ է Թուրքիայի` ԵՄ ինտեգրմանը: Օրինակ` Ավստրիան, Գերմանիան, Ֆրանսիան: Թուրքիան եվրոպական երկրներում պետք է սկսի հասարակական կարծիքի ձեւափոխման քարոզարշավ: Թուրքիայի մասին դեռեւս սխալ եւ սուբյեկտիվ ընկալում կա դասագրքերում, դպրոցներում եւ եվրոպական պատմության մեջ: Թուրքիան ներկայացվում է որպես եվրոպական քաղաքակրթության եւ քրիստոնեության թշնամի: Բացի դրանից` մեկ այլ հեռանկար էլ կա. Թուրքիայի տնտեսությունն աճում է, եւ հիմա այն աշխարհի աճող եւ արագ զարգացող տնտեսությունների տասնյակում է: Դա նշանակում է, որ 10 տարի հետո Թուրքիայի տնտեսությունը կհասնի Իտալիայի, Հունաստանի, Իսպանիայի տնտեսություններին: Եվ այդ ժամանակ, ես չգիտեմ` արդյոք Թուրքիան կուզենա՞ դառնալ ԵՄ անդամ: Մենք ունենք երիտասարդ բնակչություն, եւ թուրք բնակչության մեծամասնությունը կարող է ասել, որ «ես չեմ ուզում դառնալ ԵՄ անդամ, որովհետեւ ես արդեն հարուստ եմ, եւ ես չեմ ուզում իմ հարկերը տալ թոշակառու եվրոպացիներին` Գերմանիային, Ֆրանսիային եւ այլն: Եվ սա կլինի Թուրքիայի` ԵՄ ինտեգրվելու մարտահրավերը:

Թուրքիայի բանտերում մոտ 600 լրագրող կա դատապարտված: Չեք կարծու՞մ, որ սա մեծ թիվ է ԵՄ ձգտող երկրի համար: Ինչո՞ւ փոփոխություններ չեք մտցնում ձեր օրենսդրության մեջ:

Ես ճշգրիտ թիվը չգիտեմ, բայց, իհարկե, սա այնքան էլ լավ ցուցանիշ չէ Թուրքիայի համար: Ոչ ոք դա չի պաշտպանում` ոչ լրագրողները, ոչ ակադեմիական կրթություն ունեցողները, ոչ էլ ինտելեկտուալ անձինք: Բայց իրավիճակն ավելի վատ էր 1980-ականներին: Հսկայական առաջընթաց կա նաեւ օրենսդրության առումով: Եվ ԵՄ ինտեգրումը մեկ այլ դրական քայլ է այս հարցում: Ես հավատում եմ, որ ապագայում նման խնդիր այլեւս չի լինի: Այժմ էլ, եթե լրագրողը պատժվել է թուրքական կառավարության կողմից, նա կարող է գնալ Եվրոպական դատարան (եւ մեծ մասը գնում է), եւ Եվրադատարանը թուրքական կառավարությանը ստիպում է ազատ արձակել լրագրողին:

Թուրքիայի կառավարությունը նույնիսկ Youtube-ն է արգելափակել Աթաթուրքին նսեմացնող երիզների տարածման պատճառով: Սա էլ ինֆորմացիայի մեծ աղբյուրից օգտվելու սահմանափակում չէ՞:

Իհարկե, ես դեմ եմ սրան: Մի հետաքրքիր հանգամանք եւս, որ Թուրքիայի վարչապետն էլ է դեմ դրան: Բայց Թուրքիայում ես կարողանում եմ օգտվել Youtube-ից, քանի որ կա համակարգչային հատուկ ծրագիր, որը հնարավոր է ներբեռնել ինտերնետից: Այն թույլ է տալիս բացել Youtube-ը: Youtube-ի եւ Թուրքիայի կառավարության հիմնական խնդիրը հարկերն են:

Հարկե՞րը, թե՞ Աթաթուրքը:

Պաշտոնական պատճառը հարկերն են, այն, որ Youtube-ն իր գովազդների միջոցով Թուրքիայից շահույթ է ստանում, բայց հարկ չի վճարում: Թուրքիայի հեռահաղորդակցության նախարարը այս պատճառաբանությունն է բերել հասարակությանը: Ես դրան չեմ աջակցում: Բայց սա ոչ միայն Աթաթուրքի գործոնով է պայմանավորված, այլ իսկապես հարկերի խնդիր էլ կա, քանի որ google-ի որոշ հավելվածներ նույնպես փակ են, օրինակ` քարտեզները: Թուրքիայի կառավարությունը սահմանափակել է google-ի գործունեությունը եւ ստիպում է գրասենյակ բացել Թուրքիայում ու հարկեր վճարել:

Ինչպե՞ս կգնահատեք Թուրքիայի ներկայիս կառավարության գործունեությունը:

Կարծում եմ` բավականին հաջողված կառավարություն է: Տնտեսական քաղաքականության տեսանկյունից` բազմաթիվ ընկերությունններ են սեփականաշնորհվել, ֆինանսական համաշխարհային ճգնաժամը եւս չի ազդել Թուրքիայի տնտեսության վրա: Ժողովրդավարության առումով եւս փոփոխություն կա` բաց է քրդերի հարցը: Միեւնույն ժամանակ, կան նաեւ խնդրահարույց հարցեր, օրինակ` կառավարման համակարգի, համալսարանների եւ մամուլի համար ավելի դեմոկրատական սկզբունքներ սահմանելը:

Հնարավո՞ր է, որ մոտ ապագայում քրդերն ինքնավարություն ստանան Թուրքիայում:

Ես չգիտեմ` ինչպիսի ինքնավարություն: Ես հստակ պատասխանը չգիտեմ, բայց քննարկում է ընթանում Թուրքիայում, եւ յուրաքանչյուր լուծում պետք է հասարակայնորեն քննարկվի: Խնդիրն այն է, որ մենք չենք կարող ընդհանրացնել քրդերին: Ոմանք չեն ուզում անկախություն, մյուսները երջանիկ են ժողովրդավար միասնականությամբ ապրելով, ոմանք էլ ամբողջական անկախություն են ուզում, մյուսները դաշնային պետության գաղափարն են պաշտպանում: Եթե որեւէ մեկը պաշտպանում է անկախության գաղափարը, նա պիտի կուսակցություն հիմնի, մասնակցի ընտրություններին:

Այսինքն` Դուք դա հնարավոր եւ իրական համարո՞ւմ եք:

Խնդիրն այն է, որ մենք ունենք Քրդերի աշխատավորական կուսակցություն (PKK), որն այս խնդիրը լուծելու համար զենք է օգտագործում: Որքան երկար այս հակամարտությունը շարունակվի, այդքան երկար մենք չենք կարողանա քննարկել այս հարցը: Թուրքիայում պետք է դադարի PKK-ի եւ թուրքական կառավարության պայքարը, հավաքվեն բոլորով խորհրդարանում եւ հարցը քննարկեն: Եթե նրանք ուզում են անկախություն եւ մեծամասնություն են կազմում, ապա նրանք կարող են անկախություն ստանալ:

Թուրքիայի կառավարությունը հայկական եկեղեցիների որոշ տարածքներ սեփականաշնորհել է, Պատրիարքարանը փորձում է ետ բերել, բայց չի կարողանում: Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս պետք է լուծել այդ հարցը:

Ես մանրամասները չգիտեմ, բայց օրենքով եթե Հայոց պատրիարքարանը սեփականացրել է այդ հողերը եւ նրանցից վերցրել են, կամ պետք է վերադարձվեն, կամ պետք է վճարեն սեփականատերերին այս հողերի համար: Եթե դրանք պետությունն է սեփականացրել, ապա երկու լուծում կարող է լինել. կառավարությունը պետք է գնի դա օրենքով, դա ապօրինի չի կարող վերցվել Պատրիարքարանից, այսինքն` կամ սեփականաշնորհի, կամ վճարի սեփականատիրոջը եւ ետ գնի այն:

Իրանից մեծ թվով զբոսաշրջիկներ են գալիս Հայաստան, ինչո՞ւ թուրքերը չեն գալիս Հայաստան որպես զբոսաշրջիկ:

Հետաքրքիր հարց է: Թուրքերի մեծ մասը (ես նկատի ունեմ հարուստ եւ միջինից բարձր խավին) նայում է դեպի արեւմուտք: Նրանք նախընտրում են գնալ Իտալիա, Հունաստան: Օրինակ` շատ հեշտ է գնալ Սիրիա, Լիբանան, բայց ոչ ոք չի գնում այդ երկրներ` հանգստանալու: Սա մեծ խնդիր է: Մյուս խնդիրն էլ այն է, որ չկա մշտական եւ հաճախակի թռիչք Թուրքիայից Հայաստան: Միայն Ստամբուլ-Երեւան ուղղությունն է, այն էլ` գիշերային ժամերին:

Մյուս կողմից, մենք ունենք հաճախակի չվերթներ Ստամբուլ-Թբիլիսի, բայց Թբիլիսի էլ չեն գնում: Թուրքիայում ոչ ոք որեւէ տեղեկություն չունի Երեւանի մասին: Նրանք ուզում են գնալ եվրոպական երկրներ: Սա նորմալ է, բայց դու պետք է այցելես նաեւ քո հարեւաններին: Եթե սահմանը բացվի, արեւելյան Թուրքիայից բազմաթիվ թուրքեր կայցելեն Երեւան, քանի որ շատ հարմար կլինի մեքենայով գալը: Երեւանը ժամանակակից, կենդանի քաղաք է, կան ջազ-բարեր, սրճարաններ: Դուք չեք կարող գտնել նման վայրեր արեւելյան Թուրքիայում: Իսկ եթե սահմանը բացվի, հազարավոր թուրքեր կգան եւ ապրանքներ, հուշանվերներ, հայկական կոնյակ կգնեն, ինչը կնպաստի նաեւ Հայաստանում տուրիզմի զարգացմանը:

Մեկ այլ իրողություն. Երեւանում բազմաթիվ խաղատներ կան, եւ մարդիկ կգան այստեղ խաղալու, քանի որ Թուրքիայում ազարտային խաղերն օրենքով արգելված են: Սա կլինի ռեգիոնալ տուրիզմ` արեւելյան Թուրքիայից Հայաստան: Իմ տպավորությամբ, Հայաստանը մեկուսացած է, քանի որ սահմանների 85 տոկոսը փակ է: Երբ ես Թբիլիսիից մեքենայով եկա Հայաստան, գյուղական շրջանները, ծայրամասերը գրեթե դատարկ էին, մարդիկ արտագաղթում են Հայաստանից, այնքան էլ հեշտ չէ ապրել մի երկրում, որի սահմանները փակ են:

Եթե Դուք լինեիք Թուրքիայի նախագահը, կբացեի՞ք սահմանն առանց նախապայմանների:

Այո: Բայց խնդիրն այն է, որ ես չեմ Թուրքիայի նախագահը եւ նորից ընտրվելու խնդիր չունեմ: Սահմանի բացման գլխավոր խնդիրն այն է, որ ընդդիմադիր կուսակցությունը մեղադրում է կառավարությանը ադրբեջանցիներին դավաճանելու մեջ, եւ նրանք ազդում են հասարակական կարծիքի վրա` հասարակությանը կառավարության դեմ հանելով: Եվ յուրաքանչյուր կառավարություն, որը կրկին ուզում է ընտրվել հաջորդ ընտրություններում, փոխում է իր որոշումը: Բայց ես լավատես եմ այս հարցում եւ կարծում եմ, որ մոտ երկու տարի հետո զգալի փոփոխություններ կլինեն հայ-թուրքական հարաբերություններում:

Լուս.` Ք. Վարդանյանի

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter