«Հետքի» կլոր սեղանի շուրջ հայաստանյան լրատվամիջոցներում առկա խնդիրների, դրանց ծագման պատճառների եւ լուծման ուղիների մասին զրուցում են «Առավոտ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Արամ Աբրահամյանը, ռեժիսոր Արա Շիրինյանը, Հայաստանում «Արմենիան ռիփորթեր» շաբաթաթերթի սեփական թղթակից Թաթուլ Հակոբյանը եւ «Հետք» էլեկտրոնային շաբաթաթերթի խմբագիր Էդիկ Բաղդասարյանը:

Է. Բաղդասարյան - Փորձենք գնահատել հայաստանյան լրատվամիջոցների վիճակը: Որքանո՞վ են մեր զանգվածային լրատվական միջոցներն (ԶԼՄ) ազատ եւ անկախ:

Ա. Շիրինյան - Հայաստանում այսօր լրատվական դաշտ, որպես այդպիսին, չկա: Լրատվամիջոցների հիմնական մասը, իբրեւ կառույցներ, գտնվում է պետական հիմնարկի կարգավիճակում, հատկապես էլեկտրոնային լրատվամիջոցները: Թոմաս Ջեֆերսոնը շատ հետաքրքիր միտք է ասել. «Լրատվամիջոցները կարող են մեծ վնաս հասցնել պետությանը: Բայց եթե նրանք լռեն, տվյալ պետությունն ընդհանրապես կկործանվի»: Իմ բնութագրմամբ` այս առումով մեր պետությունն այսօր, գոնե հեռուստաընկերությունների (հ/ը) մասով, գտնվում է քանդվելու կամ կիսաքանդ վիճակում:

Թ. Հակոբյան - Իմ կարծիքով` մեր լրատվամիջոցները, այնուամենայնիվ, պետք է բաժանել գոնե երկու մասի: Առաջինն էլեկտրոնային լրատվամիջոցներն են, որոնք ուղղակիորեն նախագահականի կրնկի տակ էին (նախագահ Քոչարյանից հետո չգիտեմ, թե վերահսկողությունը ո՞ր մարմինն է իրականացնում): Երկրորդը տպագիր մամուլն է, որը թեեւ մտահոգիչ, բայց համեմատաբար բարվոք վիճակում է: Այսօր մեր տպագիր մամուլը բազմազան է: Կան թերթեր, որոնք հանդես են գալիս իշխանության դիրքերից: Կան այնպիսիք (բարեբախտաբար, դրանք քիչ չեն), որոնք ակնհայտորեն ընդդիմադիր են: Անշուշտ, ունենք նաեւ լրատվամիջոցներ, որոնք փորձում են պահել հավասարակշռությունը եւ մնալ լրագրության շրջանակներում: Բայց պետք է ասեմ, որ տպագիր մամուլի այս բազմազանությունն իշխանությունները հանդուրժում են, որովհետեւ այն դեռեւս անվտանգ է եւ մեծ ազդեցություն չունի: 

Ես ընտրություններից առաջ մի առիթով ասացի, որ հայկական մամուլին սպասվում են սեւ օրեր: Սակայն չէի պատկերացնում, որ դրանք այդքան դաժան կլինեն (նկատի ունեմ արտակարգ դրության 20 օրը): Բայց վերջին օրերի ընթացքում նույնիսկ հ/ը-ներին որոշակիորեն թույլ է տվել, որ մի քիչ խոսեն: Ճիշտ է` հ/ը-ները չեն հրավիրում ընդդիմության ներկայացուցիչների, բայց գոնե հրավիրվում են մարդիկ, որոնց արտահայտած մտքերը մոտ են ընդդիմության տեսակետներին: Օրինակ` Պետրոս Ղազարյանի «Ուրվագիծ» հաղորդումը: Նա տարբեր ձեւերով, իր ռեպլիկներով կարծես փորձում է ցույց տալ, որ հ/ը-ներում վերջնականապես չի խեղդվել ազատ խոսքը: Նույնը երբեմն նկատում եմ նաեւ «Շանթ» հ/ը-ում:

Է. Բաղդասարյան - Ես համաձայն եմ, որ տպագիր եւ էլեկտրոնային մամուլը պետք է առանձնացնել, որովհետեւ դրանք միանգամայն տարբեր են: Կարծում եմ` տպագիր եւ ինտերնետային մամուլն իսկապես ազատ է: Եթե հաշվի չառնենք արտակարգ դրության 20 օրը: Իսկ հ/ը-ներում ազատության մասին խոսելն ընդհանրապես անիմաստ է: 

Ա. Աբրահամյան - Բնականաբար, ես նույն կարծիքին եմ: Հ/ը-ների հետ կապված ամեն ինչ պարզ է: Եթե նույնիսկ կան հաղորդումներ, որտեղ հրավիրում են մի քիչ ընդդիմադիրների, միեւնույն է, այդ գործընթացը լիովին կառավարելի է: Այսինքն` նրանք թույլտվություն են վերցնում, նոր են կանչում: Կոմունիստների ժամանակ կար «Լիտերատուրնայա գազետա» թերթը, որի խմբագիրը Բրեժնեւի ընկերն էր: Նրան թույլատրվում էր ավելին, քան մյուս թերթերին: Հիմա հ/ը-ների ընդհանուր քաղաքականությունը նույնն է: 

Ինձ թվում է` հեռուստաընկերության դեմքը լրատվական թողարկումներն են, ոչ թե թոք-շոուները: Իսկ դրանցում բոլորս գիտենք, թե ինչ է կատարվում: Ուզում եմ խոսել նաեւ արտակարգ դրության 20 օրվա մասին: Դա շատ լավ թեսթ էր, թե ով կարող է լույս տեսնել, եւ ով` ոչ: «Առավոտ»-ը կամ այլ թերթեր լույս չտեսան ոչ թե այն պատճառով, որ այդպես էին հրահանգել, այլ այն պատճառով, որ մենք չէինք տեղավորվում այդ 20 օրվա համար իշխանությունների գծած շրջանակում: Այսինքն` մենք համարվեցինք իշխանության դրած «ցենզուրայից» դուրս: Այսօր կա նաեւ նման բաժանում: 

Է. Բաղդասարյան - Լավ, այսօր ի՞նչ խնդիրներ ունեն մեր լրատվամիջոցները: Օրինակ` «Առավոտ»-ի համար թիվ մեկ խնդիրը ո՞րն է, ի՞նչն է խոչընդոտում նրա զարգացմանը: Ասենք, 5 տարի առաջ այդ խնդիրները նո՞ւյնն էին:

Ա. Աբրահամյան - Խնդիրները, որոնք կային 5 տարի առաջ, կան նաեւ այսօր: Ընդհանուր առմամբ, ամեն ինչ նույնն է: Մեր պրոբլեմները կապված են պրոֆեսիոնալիզմի, լրատվություն հայթայթելու, տպաքանակը բարձրացնելու, գովազդը շատացնելու եւ նմանատիպ հարցերի հետ: Երեւի, այնուամենայնիվ, բոլոր թերթերում, այդ թվում` «Առավոտ»-ում, պետք է զարգացնել ինտերնետային ուղղությունը, որովհետեւ 5-10 տարի հետո դա է լինելու թերթերի ապագան:

Թ. Հակոբյան - Ինձ թվում է` այդ հարցը պետք է տալ իշխանություններին: Ես ընդամենը 10-15 տարի եմ լրագրության մեջ, բայց հասկացել եմ մի պարզ բան` քանի դեռ իշխանությունները չունեն քաղաքական կամք, քանի դեռ նրանք վախենում են ազատ խոսքից, մենք որեւէ հաջողության հասնել ուղղակի չենք կարող: Այսինքն` եթե իշխանությունները մամուլին ընդունում են որպես թշնամի, իսկ այսօր այդպես է, վիճակը չի փոխվի: Ես հիմա չեմ ուզում համեմատություններ անել, բայց Խորհրդային Միության ժամանակ հնարավոր չէր պատկերացնել ազատ թերթի գոյությունը: Այսօր, իհարկե, նույն ժամանակները չեն, բայց նմանություններ կարելի է գտնել: Այսինքն` եթե համակարգը թույլ չի տալիս, դու ուղղակիորեն չես կարող զարգանալ: Բավական է մեկ քայլ ավել կատարես, եւ համակարգը քեզ ուղղակի կխժռի: Եթե այսօր ընդդիմադիր թերթերից մեկն ունենար 200 հազար տպաքանակ, վստահ եմ` ամեն կերպ կխոչընդոտեին նաեւ նրա աշխատանքը: Այս առումով շատ հետաքրքիր է Գյումրու «ԳԱԼԱ» հ/ը օրինակը: Մոտավորապես երկու տարի առաջ, երբ Արթուր Բաղդասարյանը համարվում էր ազգի դավաճան, նա հրավիրվել է «ԳԱԼԱ» հ/ը, ինչից հետո Երեւանից սկսվել են ճնշումներ բանեցվել: Նույնը եղավ նաեւ Լ. Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ: Փաստորեն, «ԳԱԼԱ»-ն կարողացավ դիմակայել, բայց դրա համար վճարեց մեծ գին: Հ/ը բոլոր 34 գովազդատուները դուրս եկան: 

Է. Բաղդասարյան - Իսկ ինչու՞ Երեւանում չգտնվեց նման հ/ը, որը կփորձեր դիմակայել իշխանությունների ճնշումներին: Ասենք` լրատվական թողարկման ժուռնալիստները սկսեին օբյեկտիվ տեղեկություններ մատուցել: Նրանցից ինչ-որ արտառոց բան չէր էլ պահանջվում, ուղղակի պետք է գործեին լրագրողական էթիկային համաձայն: Ի՞նչ կլիներ այդ դեպքում, կփակեի՞ն տվյալ հեռուստաընկերությունը:

Թ. Հակոբյան - Կարծում եմ` այստեղ պետք է անդրադառնանք ոչ թե լրագրության, այլ քաղաքականության եւ բիզնեսի սերտաճման խնդրին: Եթե որեւէ հ/ը փորձի ինքնուրույն մեկ քայլ անել, միանգամից կենթարկվի հզոր ճնշումների, կզրկվի գովազդատուներից: Հարցրեք հ/ը-ների ղեկավարներին եւ նրանք կպատմեն, թե ինչպես են զանգում եւ ասում` այդ գովազդն այլեւս մի դիր:

Ա. Աբրահամյան - Իհարկե, եթե նման հ/ը գտնվի, վաղ թե ուշ կփակեն: Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ազգային հանձնաժողովը հազար ու մի` օրենքով տրված լծակներ ունի, որոնց միջոցով ուզածդ հ/ը կարող է փակել: Օրինակ` հ/ը-ները պետք է բոլոր ֆիլմերը թարգմանեն հայերեն: Այսօր քչերն են դա անում: Հիմա եթե որեւէ հ/ը դուրս գա գծված շրջանակներից, նրան կասեն` այ, դու խախտում ես տվյալ օրենքը, մենք էլ քեզ փակում ենք: Ամեն ինչ շատ հեշտ է:

Ա. Շիրինյան - Բնական է, որ հ/ը թերթ չէ, նրա արտադրության ծախսերն ավելի մեծ են: Թերթը, ի վերջո, սպառվում է, եւ ընթերցողը վճարում է տպված ինֆորմացիայի համար: Հ/ը դեպքում դա շատ ավելի բարդ է, եւ ես համաձայն եմ պետության ու բիզնեսի սերտաճման դիտարկմանը: Սա ոչ այնքան մամուլի, որքան տնտեսության ազատության հարցն է, ինչը նույնպես Հայաստանում գոյություն չունի: Սակայն ես ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել մեկ այլ հանգամանքի վրա: Այսօր Հայաստանում գոյություն ունեն մի շարք թերթեր, որոնք ֆինանսավորվում են իշխանամետ աղբյուրներից: Նրանք մյուս թերթերի նման ընթերցող նվաճելու, վաճառվելու խնդիր չունեն, հետեւաբար շուկայում գերիշխող դիրքերում են: Հեռուստատեսության բնագավառում նույնպես շատ վտանգավոր են այն հ/ը-ները, որոնք ֆինանսավորվում են պետության կամ որեւէ օլիգարխի գրպանից: Որովհետեւ օլիգարխի գրպանից ֆինանսավորվող հ/ը խնդիր չունի բավարարելու սպառողական հետաքրքրասիրությունը: Նա ունի ֆինանսավորման այլ աղբյուր, ուստի չի ապահովում հասարակության` անաչառ լրատվություն ստանալու պահանջը: 

Է. Բաղդասարյան - Պրն Աբրահամյան, եթե Ձեզ լծակներ տրվեին եւ հնարավորություն ունենայիք լուծելու ԶԼՄ-ների խնդիրները, ի՞նչ քայլեր կձեռնարկեիք: 

Ա. Աբրահամյան - Կարծում եմ, որ եթե Հանրային հ/ը փոխվի, կփոխվեն ոչ միայն մնացած հ/ը-ները, այլեւ տպագիր մամուլը: Դրանք շաղկապված են: Պետք է առաջին բարեփոխումը սկսել Հանրայինից: Անհրաժեշտ է նրան լիակատար ազատություն տալ: Այս հ/ը մասամբ աշխատում է պետբյուջեի` հարկատուների հաշվին, այսինքն` այստեղ ոչ միայն բիզնեսի, այլեւ հանրության շահերն արտահայտելու խնդիր կա: Իսկ եթե Հանրայինը նորմալ աշխատի, եւ մնացած հ/ը-ները տեսնեն, որ դա թույլատրելի է, նրանք էլ ուրիշ ձեւով կսկսեն աշխատել: Այլ կերպ կաշխատեն նաեւ թերթերը, որովհետեւ ես վստահ եմ, որ չպետք է վերապատմեմ, թե ինչ է տեղի ունեցել ընդդիմության հանրահավաքում: Դրա պահանջարկը կա միայն այն պատճառով, որ հ/ը-ների լրատվական թողարկումներում այդ մասին ոչ մի խոսք չկա: Այսինքն` թերթերն էլ կդառնան ավելի խորը, ավելի պրոֆեսիոնալ, գուցե եւ` ավելի հետաքրքիր:

Թ. Հակոբյան - Ես Ռ. Քոչարյանի նախագահության տասնամյա ժամանակաշրջանը մամուլի հանդեպ բաժանում եմ երկու մասի` մինչեւ 2002թ. եւ դրանից հետո, որն ավարտվեց նախագահի մտցրած ողբերգական 20-օրյակով: Տեսեք` 98-ից մինչեւ 2002թ. ազատություն որոշակիորեն կար. եթերում էր «Ա1+» հ/ը: Հիմա ուզում եմ հասկանալ` այն ժամանակ ի՞նչն էր պատճառը, որ դա թույլատրվում էր: 

Է. Բաղդասարյան - Ուղղակի հերթը դեռ մամուլին չէր հասել: Այն ժամանակ իշխանություններն այդ լծակին դեռեւս չէին տիրապետում:

Թ. Հակոբյան - Իսկ ինձ թվում է, որ եթե Ս. Սարգսյանը հավատա, որ, իրոք, վայելում է հասարակության վստահությունը, կգնա այդ բարեփոխումներին եւ մամուլի նկատմամբ կդառնա ավելի հանդուրժող:

Է. Բաղդասարյան - Բայց նա հանրության վստահությունը պետք է շահի ինչ-որ քայլեր անելով:

Ա. Աբրահամյան - Այսինքն` նաեւ մամուլին ազատություն տալով, եւ կրկնում եմ` Հանրայինում փոփոխություններ անելով` նա կարող է շահել այդ վստահությունը: Այստեղ պատճառն ու հետեւանքը շաղկապված են:

Է. Բաղդասարյան - Իմ կարծիքով` արտակարգ դրությունը ցույց տվեց նաեւ մի շատ կարեւոր բան: Իշխանությունները հասկացան, որ մամուլի դեմ չեն կարող պայքարել: Ինտերնետը բավական էր, որպեսզի նրանց հավասարակշռությունից հաներ: Կայքերից մեկը փակում էին, անմիջապես հայտնվում էր մյուսը: Այլեւս հնարավոր չէ հասարակությանը պահել տեղեկատվական շրջափակման մեջ:

Թ. Հակոբյան - Բայց կրիտիկական պահին դա գուցե եւ փրկություն էր իրենց համար, որովհետեւ նման պահերին շատ կարեւոր է, երբ վերահսկում ես ամեն ինչ: Դա կարող էր լինել ընդամենը երկու օր: Բայց այդ երկու օրով դու կարողանում ես պահել իշխանությունը:

Ա. Շիրինյան - Գուցե մի փոքր ծայրահեղ հնչի իմ կարծիքը, բայց ես գտնում եմ, որ պատճառը եւ հետեւանքը կարելի է փոխատեղել: Այս իրավիճակը ստեղծվեց հենց այն պատճառով, որ 2002-ին փակվեց «Ա1+»-ը: Մի քիչ պարզունակ է հնչում, բայց խոսքի ազատության սահմանափակումը, ընդհանրապես` հիմնարար ազատությունների որեւէ սահմանափակում հղի է անկանխատեսելի հետեւանքներով: Կարծում եմ, որ նախագահ Քոչարյանի կառավարման տասնամյա ժամկետը նման տխուր պատմությամբ ավարտվեց նաեւ այդ պատճառով: Ժողովրդի բողոքը, ընդվզումը մեծապես պայմանավորված էր նրանով, որ չկար խնդիրների շուրջ հասարակական քննարկում. դրանք տարիներով կուտակվում էին: Իսկ ինչու՞ փակվեց «Ա1+»-ը, հետո` մյուսը, եւ կամաց-կամաց հեռուստադաշտը վերցվեց հսկողության տակ: Երբ հանցագործություն ես անում, որպեսզի այն ծածկես, կատարում ես երկրորդը, եւ սկսվում է շարունակական մի պրոցես: Այսինքն` հ/ը-ները վերահսկելու անհրաժեշտությունն իշխանությունների մոտ առաջացավ այն ժամանակ, երբ նրանք սկսեցին չվերահսկել հասարակական տրամադրությունները:

Ա. Աբրահամյան - Շատ ճիշտ դիտարկում է: Այսինքն` երբ դու չես կարող ղեկավարել իրականությունը, սկսում ես ղեկավարել նրա հայելին:

Է. Բաղդասարյան - Ես համաձայն եմ, որ ամբողջ հեռուստադաշտի վիճակը մեծապես կապված է Հանրային հ/ը հետ: Հիմա «Հ1»-ում ռեֆորմների իրականացումը միայն իշխանությունի՞ց է կախված: Հանրությունը կարո՞ղ է ինչ-որ պահանջ ներկայացնել եւ հասնել դրա իրագործմանը: 

Թ. Հակոբյան - Ամեն դեպքում, իշխանությունները, հատկապես երկրի նախագահը պետք է ունենա քաղաքական կամք: Դրա բացակայության դեպքում կարելի է որոշակի քայլեր անել, բայց, միեւնույն է, բախվելու ես պատի եւ առաջ չես գնալու: Ինձ թվում է` իշխանություններն իրենք պետք է ազատ մտածելակերպի, ազատ խոսքի, ժողովրդավարության կողմնակիցը լինեն: Քանի դեռ նրանք դրա կողմնակիցը չեն, ես չեմ պատկերացնում, որ կարելի է հասնել լուրջ հաջողությունների: Ենթադրենք` նույն «Հ1»-ում աշխատանքից ազատում ես 5 լրագրողի, դրանով հարց չի լուծվի: Այդ 5-ին կփոխարինեն նոր հինգերով: Հեղափոխական փոփոխությունների համար անհրաժեշտ է քաղաքական կամք:

Ա. Աբրահամյան - Ըստ իս` ամեն ինչ շատ պարզ է: Օրինակ` Արա Շիրինյանին նշանակում են Ալեքսանդր Հարությունյանի փոխարեն եւ ասում` «Մենք ոչ մի տեղից քեզ ոչ մի հարցով չենք զանգելու: Գործելու ես քո խղճի մտոք, գործելու ես ինչպես պրոֆեսիոնալ»: Այդքան բան:

Թ. Հակոբյան - Հնարավոր է` նոր ղեկավարի օրոք 6 ամսվա ընթացքում Հանրայինը դառնա ավելի հավասարակշիռ, ինչից, վստահ եմ, շահելու է հենց Ս. Սարգսյանը: Որովհետեւ շատ դեպքերում «Հ1»-ի քարոզչությունը տալիս է հակաքարոզչություն:

Է. Բաղդասարյան - Իսկ ստեղծված վիճակում ինչքանո՞վ են լրատվամիջոցները մեղավոր: Ես կարծում եմ, որ այս ամենի թիվ մեկ մեղավորը Հանրային հ/ը է: Նա ապատեղեկատվությամբ մարդկանց ստիպում էր դուրս գալ փողոց:

Ա. Շիրինյան - Ես չէի տարանջատի «Հ1»-ը մյուսներից: Կարծում եմ, որ նրանց վերահսկելիությունը նույն աղբյուրից էր: Եթե ինչ-որ մեկը պետք է բաց թողնի «Հ1»-ը, բաց կթողնի նաեւ մյուսներին: Երկրորդ` այո, «Հ1»-ն իր ապատեղեկատվությամբ մարդկանց գրգռեց: Բայց դա արդեն իներցիան էր, այլեւս որեւէ բան չէին կարող անել: Եթե «Հայլուրը» պետք է ցույց չտար Տեր-Պետրոսյանի հանրահավաքները, ուրեմն պետք է նաեւ ապատեղեկացներ: Ես համոզված եմ` եթե այսօր Տեր-Պետրոսյանը հայտնվի «Հ1»-ի եթերում, Հյուսիսային պողոտայում քաղաքական զբոսանքները կդադարեն: Բայց գիտեմ, որ այս իշխանություններն ընդունակ չեն նման քայլերի: Ոչ թե չեն հասկանում, այլ ընդունակ չեն: Ուղղակի նրանց քաղաքական կենսագրությունը ստեղծվել է այնպիսի ժամանակներում, երբ կառավարելու միակ հնարավորությունը վերահսկվող մամուլի պայմաններում էր: Այլ կերպ նրանք չեն կարող:

Թ. Հակոբյան - Ես համաձայն չեմ, որ ամեն ինչը «Հ1»-ին վերագրվի: Վրաստանում Շեվարդնաձեի ժամանակ կար 5-6 հ/ը, որոնցից երկուսը կամ երեքն ազատ էին: Իսկ Հանրային հ/ը ուղղակիորեն կատարում էր իշխանության պատվերը: Բայց այն ոչ ոք չէր դիտում: Այսինքն` եթե հ/ը-ներից գոնե մեկն ազատ լինի, ենթադրենք` «Հ2»-ը (իհարկե, սա ֆանտազիայի ոլորտից է), «Հ1»-ի մոնոպոլ դիրքն ուղղակի կխարխլվի, նա չի կարող դիմանալ:

Ա. Աբրահամյան - Շեշտն անընդհատ դնում ենք «Հ1»-ի վրա, որովհետեւ այն ֆորմալ ձեւով կախված է իշխանությունների կամքից:

Ա. Շիրինյան - Ի դեպ, եթե հիշում եք, «Ա1+»-ի փակումից անմիջապես հետո «Շանթը» փորձում էր այդ նիշան գրավել, ինչը թույլ չտրվեց:

Ա. Աբրահամյան - Մենք իշխանության մասին խոսեցինք, եւ ես ուզում եմ, այնուամենայնիվ, մի երկու բառ ասել նաեւ ընդդիմության մասին: Որովհետեւ մեր ներկայիս իշխանության եւ ընդդիմության ծագումնաբանությունը նույնն է: Կարծում եմ` նրանց մոտեցումներն էլ են նույնը: Ասենք` ընդդիմությունն ասում է` այս թերթերն իմն են, հետեւաբար դրանց մեջ միեւնույն տեքստը պետք է անպայման փաթաթեմ ընթերցողների վզին: Տարբերություն գրեթե չկա:

Թ. Հակոբյան - Մանավանդ, որ ընդդիմությունը նաեւ իր փորձով է ցույց տվել, որ այդքան էլ հանդուրժող չէ: Իհարկե, ես չեմ ուզում այս իշխանությունների կատարած սահմանափակումներն արդարացնել: Բայց եկեք հիշենք, թե 96-ին ինչպես էր լուսաբանում իրադարձությունները նույն «Հ1»-ը: Ըստ էության, տարբերություն չկա: Ուղղակի այն ժամանակ թիրախը Վազգեն Մանուկյանն էր: Միգուցե, այստեղ նաեւ մշակույթի հարց կա. մենք դեռեւս չենք հասել այդ մակարդակին:

Է. Բաղդասարյան - Գիտե՞ք` խնդիրը որն է: Այսօր թեգ ընդդիմությունը, թեգ իշխանությունը լրատվամիջոցներին ստիպում են կատարել ընտրություն: Այսինքն` դու կամ մեր կողմից պետք է լինես, կամ մեր թշնամին ես: Քեզ ստիպում են ասել, թե ում հետ ես: Չես կարող չեզոք դիրքում մնալ: Այդպես չէ՞:

Ա. Աբրահամյան - Այո, այդպես է, օրինակ` «Առավոտ»-ի դեպքում իշխանավորներն ասում են, որ մենք լեւոնական ենք, ընդդիմադիրներն էլ մեղադրում են սերժական լինելու մեջ:

Ա. Շիրինյան - Դրա համար էլ ասում են, որ դեմոկրատիան իրավիճակ չէ, այլ պրոցես է: Մենք հույս ունեինք, որ նոր իշխանությունների օրոք այդ պրոցեսը կզարգանար, բայց տեղի ունեցավ հակառակը: Ես համաձայն եմ` եղել են սահմանափակումներ եւ աղավաղումներ նաեւ Տեր-Պետրոսյանի իշխանության ժամանակ, բայց անհամեմատելի է: Ես հիշում եմ` նույն «Հ1»-ով (իհարկե, «Լրաբերը» վերահսկվում էր, այն միշտ պետական լրատվամիջոց էր) կարող էին ելույթ ունենալ տարբեր մարդիկ: Իսկ եթե վերցնենք 91-95 թթ., կարող եմ ասել, որ ԶԼՄ-ները լրիվ ազատ էին: 

Ա. Աբրահամյան - Եթե նախկին-ներկա իշխանություններ բնորոշումներից վերանանք, ինչու՞ 1991-ից հետո զարգացումներն ընթացան սահմանափակումների ճանապարհով:

Է. Բաղդասարյան - Իմ կարծիքով` իշխանությունը սկսեց գիտակցել, որ մամուլն իր թշնամին է: 1991 թ. մենք հաղորդում ունեինք` «2+1», որը փակվեց: 1992-ին «Օր 7-րդ»-ն էր, որ եթերում մնաց 5 ամիս... 

Ա. Շիրինյան - Հեռուստապետկոմի նախագահ Սամվել Գեւորգյանի օրոք, պրն Բաղդասարյան, Դուք ամեն կիրակի եթեր էիք դուրս գալիս «Օր 7-րդ» հաղորդաշարով եւ քննադատում գործող իշխանությանը:

Է. Բաղդասարյան - Բայց ամեն կիրակի պատերազմի մեջ էինք Ս. Գեւորգյանի հետ:

Ա. Շիրինյան - Ամեն դեպքում, Ձեզ եթերում լինելու հնարավորություն տրվում էր: Այսօր նման բան պատկերացնու՞մ եք:

Է. Բաղդասարյան - 98-ի իշխանափոխությունից հետո մենք փորձեցինք նորից եթեր դուրս գալ: Առաջին հաղորդումն «ԱրմենՏելի» կոռուպցիոն գործարքի մասին էր: Բայց այդ օրը մեր հաղորդումը եթերից հանեցին, որովհետեւ «ԱրմենՏելի» մրցութային հանձնաժողովի նախագահն այն ժամանակվա վարչապետ Արմեն Դարբինյանն էր: Դա նոր իշխանությունների ժամանակ հեռուստատեսության ասպարեզում իմ լրագրողական գործունեության վերջն էր: Այսինքն` իմ ընկերները հեռուստատեսություն տանող ճանապարհն ինձ համար փակեցին: Մի խոսքով` նախորդ իշխանություններից սկսած` ճնշումները մամուլի նկատմամբ գնալով կատարելագործվել են: Իսկապես, իշխանությունն ավելի պրոֆեսիոնալ է դառնում ճնշումների մեջ:

Թ. Հակոբյան - Անշուշտ, դա կա, բայց բաղկացուցիչներից մեկն է: Իմ կարծիքով` գլխավորը լեգիտիմության պակասն է: Եթե իշխանությունն ունենար իրոք 53 տոկոս լեգիտիմություն, լրատվամիջոցներն այլեւս նրա համար վտանգ չէին ներկայացնի: Բայց քանի որ կա կասկածանք, այդ մթնոլորտում իշխանություններն ուզում են վերահսկել ամեն ինչ: Ինչու՞ 91-ին կամ 92-ին հնարավոր էր ազատ մամուլի գոյությունը: Որովհետեւ որեւէ մեկը կասկածի տակ չէր դնում Տեր-Պետրոսյանի լեգիտիմությունը: Որպես շարունակություն` հանդուրժվում էր ազատ խոսքը: Որովհետեւ եթե դու ազատ, արդար ընտրված նախագահ ես, քննադատությունից չես վախենա:

Է. Բաղդասարյան - Փաստորեն, եզրակացությունն այն է, որ իշխանությունը պետք է որոշում կայացնի: 

Զրույցը գրի առավ Արարատ Դավթյանը