HY RU EN
Asset 3

Բեռնվում է ...

Էջի վերջ Այլ էջեր չկան բեռնելու համար

Որոնման արդյունքում ոչինչ չի գտնվել

Արարատ Դավթյան

Հակոբ Ավետիքյան. «Մեր լրատվամիջոցների հայացքն ուղղված չէ հասարակությանը»

Մեր հարցերին պատասխանում է «Ազգ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանը: Թերթը տպագրվում է 1991 թվականից: 1994-ին այն ուներ 42 հազար տպաքանակ, իսկ այսօր` ընդամենը 3000:

Պրն Ավետիքյան, ըստ Ձեզ` այսօր հայաստանյան լրատվամիջոցներն ինչքանո՞վ են ազատ եւ անկախ:

Մեր գրեթե բոլոր լրատվամիջոցները, հատկապես հեռուստաընկերությունները (հ/ը), ուղղորդված են: Մի մասը պետականորեն, մյուս մասը` քաղաքական շրջանակների, որոշներն էլ` անհատների կողմից: Ու քանի որ Հայաստանի քաղաքական դաշտն այսօր բեւեռացված է, մամուլն էլ իր հերթին բեւեռացվել եւ դարձել է հակադիր ուժերի ներկայացուցիչ: Սա շատ վտանգավոր է, որովհետեւ մամուլը դադարում է զանգվածային լրատվական միջոց (ԶԼՄ) լինելուց եւ վերածվում է քարոզչամիջոցի, ինչից հասարակությունը ոչինչ չի շահում: Նման դեպքերում վիճակը սրվում է հատկապես էքստրեմալ քաղաքական եւ սոցիալական իրավիճակներում, եւ մենք ստանում ենք այն, ինչ այսօր ունենք: Այսինքն` անվստահելիության մեծ պաշար ունեցող մամուլ: 

«Ազգ»-ի համար պետք է նշեմ, որ միշտ սպասարկել ենք ավելի լուրջ ընթերցողական լսարանի եւ փորձել ենք մատուցել ինչքան հնարավոր է ամբողջական տեղեկատվություն` ոչ միայն ներքին, այլեւ սփյուռքի հայկական կյանքին, ընդհանուր տարածաշրջանին վերաբերող: Այս հարցում մրցակիցներ չունենք: Ինչ վերաբերում է ներքին իրադարձությունների լուսաբանմանը եւ մեկնաբանմանը, ապա ընտրությունների ժամանակ միշտ ունեցել ենք որոշ խնդիրներ:

Ընտրություններից ընտրություն զգացել ենք, որ մեր ընթերցողների մի մասը մեզնից դժգոհ է: Որովհետեւ ընտրությունն այնպիսի բան է, որ չես կարող դրանից անմասն մնալ, եւ մեր աշխատակիցները, լրագրողներն իրենք էլ, որպես քաղաքացիներ, հանդես են գալիս սեփական դիրքորոշմամբ, ինչն էլ առաջացնում է որոշ զիգզագներ: Այս առումով, հատկապես վերջին էքստրեմալ քաղաքական հակադրությունների պայմաններում, մենք որդեգրեցինք այն ուղղությունը, որը, եթե կարելի է ասել, կենտրոնամետ է: Սա մեզ համար շատ բնական է, ու թեեւ դրանից ընթերցողների, հասարակության մի մասը դժգոհ մնաց, սակայն մենք կարծում ենք, որ ճիշտ ենք:

Կբնորոշե՞ք այսօր մեր ԶԼՄ-ների առջեւ ծառացած հիմնական խնդիրները: Կոնկրետ «Ազգ» օրաթերթն ի՞նչ խնդիրներ ունի, եւ դրանք տարիների ընթացքում ինչ-որ փոփոխությունների ենթարկվե՞լ են:

Մեր իրականությունում, երբ հեռուստացույցը դարձել է յուրաքանչյուր ընտանիքի անդամ, հեռուստատեսությանը վերապահված է շատ մեծ, իր չափերից ավելի մեծ դեր: Սակայն մեր հ/ը-ները նույնիսկ չեն հարգում այն օրենքները, որոնք դեռեւս շատ անբավարար են (նկատի ունեմ սպառողների` հեռուստադիտողների շահերը): Մեր հ/ը-ներում մեծ, շատ մեծ խնդիրներ կան, որոնք, ըստ էության, ազդում են ամբողջ լրատվական դաշտի վրա: Ուղղորդվածության պատճառով հեռուստատեսությունը քաղաքական ասպարեզում, քաղաքական ներքին կյանքի զարգացումներում առավել չափով կորցրել է իր լսարանը, վստահության պաշարը: Այստեղ, դժբախտաբար, բացառություններ չկան` չհաշված փոքրիկ տարբերությունները:

Տպագիր մամուլի դեպքում վիճակը մի փոքր այլ է: Ընթերցողը հնարավորություն ունի կարդալ երկու հակադիր թերթեր եւ իր համար եզրակացություններ անել: Այսօր գոյացել է մամուլի համար շատ վնասակար հասկացություն` ընդդիմադիր կամ իշխանամետ մամուլ: Ես չեմ հասկանում, թե սա ի՞նչ է նշանակում: Կարելի է լինել պետականամետ, բայց հանդես գալ ընդդիմադիր դիրքերից: Կարելի է նաեւ լինել ընդդիմադիր, սակայն պետականության հարցերում ունենալ ավելի խորաթափանց հայացք:

Այսօր ճամբարների է վերածված նաեւ մեր լրագրողական դաշտը: Մի մասը մյուսին չի ընդունում, պիտակավորում է, ստեղծվել են թշնամական հարաբերություններ: Այն, որ շատ լրագրողներ այսօր դադարել են լրագրող լինելուց, հատկապես երեւում է տպագիր մամուլում: Այդ լրագրողներն արդեն ոչ միայն քարոզիչ են, այլեւ վերածվել են քաղաքական գործիչների: Այսինքն` պայքարում են քաղաքական այս կամ այն գործը հաջողեցնելու համար: Հետեւաբար, իրենց հայացքն ուղղված է ոչ թե հասարակությանը, այլ քաղաքական գործիչներին: Նրանք են լրագրողին ինֆորմացիա, փող եւ ուղղություն տալիս: Անկախության շրջանում երեւի թե մեր մամուլն իր ձեւով դարձել է ավելի բազմաբնույթ, բայց բովանդակությամբ ապրել է հետընթաց:

«Ազգ»-ի դեպքում խնդիրները, տարիների համեմատությամբ, անշուշտ, նույնը չեն: Նախ` երեւան է եկել մի հրաշալի գործիք` ինտերնետը: Այսօր մեր կայքէջն օգտագործողների թիվը մեկուկես անգամ գերազանցում է թերթի տպաքանակը (չնայած, ըստ անկախ վերլուծությունների, մեր թերթի յուրաքանչյուր օրինակ ունի 2,2 ընթերցող): Սա արդեն իրողություն է եւ, հետեւաբար, գրավում է հավելյալ ուշադրություն: Եթե 2005 թ. մեր կայքէջի ընդհանուր այցելուներից միայն 5-6 տոկոսն էր Հայաստանից, այսօր այդ թիվը հասնում է 20 տոկոսի: Մյուս կողմից` որեւէ թերթի, այդ թվում նաեւ «Ազգ»-ին չի հաջողվել իր նյութական բազան ուժեղացնել:

Այս 10 տարվա ընթաքում չունենք որեւէ թերթ, որը, ասենք, ունենա իր տպարանը: Չունենք որեւէ օրաթերթ, որն ամեն օր լույս տեսնի 16, ինչու չէ` գունավոր, գեղեցիկ էջերով: Այս առումով հետ ենք մնացել նաեւ մեր հարեւան երկրներից: Վերջին 10 տարում երկրում բիզնեսը բավական բուռն զարգացում ապրեց, սակայն որեւէ գործարար իր ներդրումային քաղաքականության մեջ թերթերը չվերցրեց: Որեւէ մեկը չի ներդրել գումար` ակնկալելով, որ հետագայում կշահի:

Այսինքն` բիզնես իմաստով մենք ձախողվել ենք ու մնացել մի քիչ նախնադարյան վիճակում: Յուրաքանչյուր լրագրողի, լրատվամիջոցի մի քիչ փող են տալիս, որպեսզի նա ինչ-որ ձեւով գոյատեւի: Այս իմաստով մեր թերթը բացառություն չէ: Մենք, դոփելով տեղում, արձանագրել ենք հետընթաց:

Նման պայմաններում ի՞նչ հեռանկար եք կանխատեսում:

Գտնում եմ, որ առաջին հերթին հեռուստատեսության բնագավառում, որտեղ արդեն մեծ գումարներ են շրջանառվում, պետք է շատ ավելի լուրջ ու խիստ օրենքներ դրվեն եւ անպայման կիրառվեն: Դա առաջին հերթին վերաբերում է գովազդային դաշտին: Որեւէ նորմալ երկրում վարսավիրը չի կարող հեռուստատեսությամբ գովազդել իր վարսավիրանոցը: Դա անմատչելի է: Իսկ մեզ մոտ այդպես չէ: Կնշանակի` այստեղ գները շատ մատչելի են, ինչի պատճառով էլ հավելյալ նյութական միջոցների կուտակումներ են առաջացել հենց հեռուստատեսությունում: Այնինչ, այս ընթացքում մեր հ/ը-ներից ոմանք պետք է սնանկանային:

Մայրաքաղաքում պետք է ունենայինք ոչ թե 10-11, այլ 4-5 հ/ը: Բայց քանի որ ամեն մեկն էլ գումար է աշխատում (ավելին, քան նախատեսված է օրենքներով), իրենք ոչ միայն դառնում են գերհարուստ, այլեւ խանգարում են մյուս լրատվամիջոցների բնականոն զարգացմանը: Այդ գովազդի մի մասը պետք է ուղղվեր թերթերին: Իսկ թերթերում այսօր մեծ մասամբ հայտարարություններ են, որոնց մի մասն էլ պարտադիր է (օրենքը պահանջում է, որպեսզի ներկայացվի): Lավագույն գովազդ ունեցող թերթերից մեկը «Ազգ»-ն է, բայց դա առեւտրային իմաստով գովազդ չէ, այլ ծանուցումներ, հայտարարություններ:

Առաջին հերթին պետք է սկսել հեռուստատեսությունից, որից հետո դաշտը կմաքրվի, եւ գումարների ներհոսք կսկսվի դեպի տպագիր մամուլ: Այստեղ էլ մրցակցություն, շուկա կստեղծվի, եւ մենք կունենանք մարդկանց մի խումբ, որոնք կապիտալ ներդրումներ կկատարեն: Այլապես ես զարգացման որեւէ հեռանկար չեմ տեսնում:

Կգնահատե՞ք ԶԼՄ-ների, մասնավորապես «Ազգ»-ի գործունեությունը նախընտրական, հետընտրական եւ արտակարգ դրության ժամանակ:

Արտակարգ դրության ժամանակ մեր թերթը տպագրվել է, որովհետեւ մենք իրավունք չունեինք մեր ընթերցողներին լքել ինֆորմացիոն իմաստով նման ծանր պայմաններում: Թեկուզ պաշտոնական ինֆորմացիա էինք տալիս, բայց գրում էինք, որ այն պաշտոնական է, եւ ընթերցողն ազատ էր դրան հավատալու կամ չհավատալու: Հետեւաբար, մեր լռությունն ակցիայի չվերածեցինք: Կարող եմ ասել, որ այդ օրերին նույնիսկ «Ազգ»-ի սպառումն ավելացավ, եւ մենք շահեցինք 250-300 նոր ընթերցող:

Չէի ասի, որ «Ազգ»-ն ընտրական եւ հետընտրական շրջանում ազատ մամուլի իր պարտականութունը լրիվ կատարեց: Ի վերջո, մենք էլ կողմնորոշում ունեցանք, եւ մեզ մոտ գերակշռեց այն, ինչը կոչվում է հակատերպետրոսյանական ուղղվածություն: Դա ընթերցողական իմաստով այնքան էլ ճիշտ չէ: Բայց ես կարծում եմ, որ երբեմն պետք է քանոնով գիծ քաշել եւ այն չանցնել: Թերեւս դա համարվի ազատ մամուլի որոշակի կաշկանդում կամ ինքնակաշկանդում: Սակայն, ինձ թվում է` հեռանկարային առումով մեր դիրքը ճիշտ էր: Մեր այդ դիրքը հիշելու են մի օր: 

Ստեղծված իրավիճակում մեր լրատվամիջոցները պատասխանատվության, մեղքի բաժին ունե՞ն:

Օրինակ` «Ազգ»-ը չկարողացավ իր դերը կատարել, եւ մենք կորցրինք այն ընթերցողներին, որոնք հավատում էին եւ հավատում են մեկ կողմին` Լ. Տեր-Պետրոսյանի շարժմանը: Որովհետեւ ընդհանուր մթնոլորտն այնպիսին էր, որ դու պետք է ասեիր` կո՞ղմ ես, թե՞ դեմ: Եթե ասեիր` կողմ չեմ, բայց դեմ էլ չեմ, ոչ ոք չէր հավատա: Այստեղ միջին գիծ չկար, ամեն ինչ վերածվել էր սեւի եւ սպիտակի: Այնպես որ, ինչ-որ մի հատվածի մոտ մենք մեր վստահության դրամագլխից զիջեցինք:

ԶԼՄ-ների պատասխանատվությունն, իհարկե, շատ մեծ է: Առաջին հերթին հ/ը-ները միակողմանի տեղեկություններ տալով նպաստեցին Լ. Տեր-Պետրոսյանի շարժման մեծացմանը: Ոչ միայն միակողմանի էր, այլ նաեւ անընդհատ քննադատում էին նրան: Որոշ լրատվամիջոցներ էլ, հատկապես` տպագիր մամուլը, բաժանվեցին երկու խիստ մասերի` նպաստելով իրար նկատմամբ անհանդուրժողականության ձեւավորմանը, ինչը մինչ օրս շարունակվում է: Մի մասի համար ինչ-որ Ռ. Քոչարյանը, Ս. Սարգսյանն անում են, դա շատ լավ է եւ միակ ճիշտ ճանապարհն է:

Մյուս մասի համար այսօր նրանք ինչ էլ անեն, եթե նույնիսկ հրաշքներ գործեն, սկզբից եւեթ դատապարտված են ձախողման: Ստեղծվում է մի վիճակ, որտեղ հավասարակշիռ մոտեցման բոլոր շանսերը վերանում են: Ուստի, հրահրվում է փոխադարձ ատելություն: ՀՀՇ-ական եւ դրան հակադրվող թերթերի արանքում «Առավոտ»-ը մի, «Ազգ»-ը մյուս կողմից աշխատեցին հավասարակշռություններ ստեղծել: Բայց մեր ուժերը շատ տկար են:

Այս վիճակից դուրս գալու հարցում ի՞նչ դեր կարող են ստանձնել ԶԼՄ-ները:

Մարդիկ կան, որ մտածում են, թե վստահության համընդհանուր կորուստ կա, անհրաժեշտ է սպասել մինչ այս փուլը կավարտվի, եւ հարկ եղած խոսքը կասենք քաղաքականորեն ավելի սթափ պայմաններում: Իսկ ես կարծում եմ, որ մենք ամենադժվար ժամանակն անցկացրել ենք, ցավոք, զոհերի գնով, եւ հիմա ոչ միայն դասեր քաղելու, այլեւ լուրջ ներքին վերլուծությունների ժամանակն է, ինչի կարոտը շատ-շատերն ունեն: Հիմա մամուլն ինքն իրեն պետք է ձերբազատի կաշկանդումներից եւ սկսի լուրջ վերլուծություններ ներկայացնել` ինչ կատարվեց, ինչպես կատարվեց եւ ինչու կատարվեց: Անհրաժեշտ է ուղիներ առաջարկել` խնդիրները հաղթահարելու համար: Այսօր վերլուծական հրապարակումները մեր մամուլում պակասում են, որը, անկասկած, լարվածությունը կթուլացնի: Եթե այս ճգնաժամի պատճառների խորը ուսումնասիրություն չլինի, մեք որոշ ժամանակ անց նորից եւ այս անգամ շատ ավելի ծանր ճգնաժամի առաջ ենք կանգնելու: 

Մեզ մոտ վատ սովորություն կա: Եթե որեւէ բան է պատահում, լրագրողներն առաջին հերթին պետք է դիմեն փորձագետներին: Իսկ մենք վազում ենք կուսակցական լիդերների, քաղաքական դեմքերի մոտ: Բայց նրանք վերլուծող չեն: Նրանցից ամեն մեկն իր տեսակետն է հայտնում` սեփական շահերից ելնելով: Կամ էլ դիմում ենք պետական գործիչներին, որոնք էլ պաշտպանում են կառավարության շահերը: Հետեւաբար, այս ամբողջ շրջանում չենք կարողացել աճեցնել տարբեր ոլորտներում անաչառ մասնագետների, փորձագետների ինստիտուտը: Որովհետեւ մեր մամուլը նրանց պատվեր չի տվել:

Մեր լրատվամիջոցներում ի՞նչ տեղ ունեն գրաքննությունը եւ ինքնագրաքննությունը: 

Այսօր թերթեր ունենք, որտեղ ինչքան վատ բան գրես դիմացինի հասցեին, այնքան լավ: Բայց եթե տվյալ թերթում փորձ արվի հակառակորդի հասցեին դրական խոսք ասել, թերթը կգրաքննի, որովհետեւ ինքը մյուս ճամբարից է: Սա է վիճակը, այսինքն` գրաքննվում են այն բոլոր նյութերը, որոնք տվյալ թերթի քաղաքական հայացքներին չեն համապատասխանում: Սրա լուծումը կա, մեզնից առաջ եվրոպացիները գտել են: Թերթը պետք է անաչառ լրատվություն ապահովի, լուրն անմիջապես չմեկնաբանի, որից հետո ինչ վերլուծություն ուզում է, կարող է ներկայացնել, ասենք` խմբագրականում, երկրորդ կամ երրորդ էջերում:

Լրատվությունը չպետք է կարծիք հայտնելու, մեկնաբանելու հետ շփոթել: Մյուս կողմից` այս հարցում շատ կարեւոր դեր ունի այն հանգամանքը, որ մեր թերթերը նյութապես կախված են տարբեր անձերից կամ կառույցներից: Օրինակ` ես «Ազգ»-ի բաժնետերերի դեմ ոչ մի բան չեմ գրում: Բարեբախտաբար, նրանք քաղաքական կյանքում շատ ակտիվ չեն: Մարդիկ կան, որ ժամանակին ինձ նյութապես օգնել են: Ինչ էլ լինի, ես նրանց դեմ չեմ գրի, եւ քանի դեռ ես եմ ղեկավարում այս թերթը, թույլ չեմ տա, որ որեւէ մեկը գրի: Սա արդեն ինքնագրաքննություն է:

Հ/ը-ներն այս իմաստով ամբողջությամբ կրախի մեջ են: Որովհետեւ ոչ միայն գրաքննվում են, այլեւ նրանց ամեն մի քայլը համաձայնեցվում է նախագահական ապարատի, իսկ այսօր չգիտեմ, թե ում կամ որ կառույցի հետ: Եվ, ըստ երեւույթին, այս օրերին հրահանգ կա, որպեսզի նրանք մի քիչ բացվեն: Այսինքն` հրահանգով բացվում են, նույն ձեւով` փակվում: Այստեղ իսկապես մեծ ռեֆորմներ են անհրաժեշտ, եւ նաեւ այնպիսի ձեւեր են պետք, որպեսզի հ/ը-ների տերերը փոխվեն: Խոսքս միայն Հանրայինի մասին չէ: Չէ՞ որ բոլորն էլ օգտագործում են հանրաին սեփականություն հանդիսացող հաճախությունները:

Հերքման ինստիտուտն ինչքանո՞վ է մեր ԶԼՄ-ներում կայացած:

Ես չգիտեմ որեւէ այլ թերթ, որ մեզ չափ պատրաստակամ է հերքում տալու եւ ներողություն խնդրելու, եթե սխալ ենք: Նման դեպքեր շատ ունենք: 

Հիմա մենք ունենք ինքնակառավարման դիտորդական խումբ, որը ստեղծել ենք Երեւանի մամուլի ակումբի եւ Ժուռնալիստների միության հետ համատեղ: Դրանում կարեւոր օրաթերթերից ընդգրկված են «Ազգ»-ն ու «Առավոտ»-ը: Երրորդ կողմը, իմանալով այդ ինստիտուտի գոյության մասին, մեր թերթի դեմ գրավոր բողոք էր ներկայացրել: Դիտորդական խումբը գտավ, որ բողոքող կողմն իրավացի է: Հետեւաբար, ինձ պարտադրել են հերքում տպագրել: Բայց ինքնակառավարման խմբի մեջ չեն մտնում հենց հ/ը-ները, որոնք հերքման ինստիտուտի կայացման գլխավոր խոչընդոտողն են: Չեն մտնում նաեւ այն թերթերը, որոնց հրապարակումներն ամենաշատը հերքման կարիք ունեն: 

Միջազգային ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հերքման, զրպարտանքի, վիրավորանքի կամ դատարան դիմելու դեպքերի 95 տոկոսը վերաբերում է տպագիր մամուլին: Ընդամենը 5 տոկոսն է բաժին հասնում էլեկտրոնային լրատվամիջոցներին: Մեր երկրի դեպքում եւս հերքման պահանջը մեծամասամբ ընկնում է տպագիր մամուլի վրա: Բայց, մյուս կողմից, Հայաստանում մամուլի դեմ դատական գործերը շատ քիչ են: Վերջին 18 տարվա ընթացքում նման հայցերը կարելի է ձեռքի մատների վրա հաշվել:

Մարդիկ դատարան չեն դիմում, քանի որ գերադասում են 2-3 այլ միջոցներ: Մեկը` փող են տալիս, որ էլ չգրես: Սա շատ տարածված է եւ կա նույնիսկ ամենահեղինակավոր թերթերում: Երկրորդը` այլեւայլ միջոցներով ճնշումներ են բանեցնում, որպեսզի տվյալ լրատվամիջոցը հերքի գրածը կամ խոստանա, որ այլեւս չի անդրադառնա այդ թեմային: Երրորդն էլ գովազդատուներից կախվածությունն է: Երբեմն լրատվամիջոցների համար գովազդն ավելի կարեւոր է, քան հասարակության առողջությունը: Սա է մեր մակարդակը: Դրա համար եվրոպական մամուլում գովազդային բաժինն անկախ է խմբագրական կազմից: Մեկը մյուսից ուղղակի լուր չունի:

Մեկնաբանել

Լատինատառ հայերենով գրված մեկնաբանությունները չեն հրապարակվի խմբագրության կողմից։
Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter