Մհեր Ենոքյան

«Հետքի» թղթակիցը «Նուբարաշենի» բանտից

Տեղեկացա, որ «Հետքը», լրագրողական հետաքննություն անցկացնելով, հետաքրքիր փաստ է գտել Ղարաբաղյան պատերազմի մասնակից Սողոմոն Քոչարյանի քրեական գործի վերաբերյալ: 1995 թ. մեղադրանքը ՀՀ Գերագույն դատարանում պաշտպանած Ժիրայր Խառատյանը «Դատախազը» գրքում, պատասխանելով արձակագիր Սամվել Խալաթյանի`եղել են դեպքեր, երբ օրենքի շրջանակներում ցանկացել եք օգնել մեկին, բայց չի հաջողվել և դա ծանրացել է Ձեր խղճին հարցին պատասխանելով`հիշել է Սողոմոն Քոչարյանի ողբերգական պատմության մասին…

Դատախազը  պատմել է, որ 1995-ին մտել է ՀՀ գլխավոր դատախազի մոտ և ասել. «Մարդը ծառայել է ամենավտանգավոր տեղերում, մասնակցել մարտերի, վիրավորվել է ու հանիրավի անտարբերության մատնվել: Թշնամուց երկիր է պաշտպանել, որ իր երեխաներն այդ երկրում սովի՞ մատնվեն: Ի վերջո, 15 տարվա ազատազրկումն էլ խիստ պատժաչափ է»: Դատախազ Խառատյանը զեկուցագիր է գրել, հայտնել իր կարծիքը և ցանկացել  հեռանալ պաշտոնից…

Միգուցե դատախազ Խառատյանը, 19 տարի անց խոստովանություն անելով, ինչ-որ տեղ փորձել է իր խղճի ձայնը հանգստացնել, սակայն կա՞ արդյոք «դատախազության խիղճ» հասկացություն: Եթե կա, ապա այսօր ՀՀ գլխավոր դատախազությունը պետք է, որ արձագանքի և քայլեր ձեռնարկի Սողոմոնի պատժաչափի վերանայման ուղղությամբ: Չէ՞ որ սա, ըստ էության, նոր երևան եկած հանգամանք կարող է դիտվել: Ապացուցում է, որ ճնշում է եղել դատախազության վրա, որն էլ, իր հերթին, անհամաչափ խիստ պատիժ պահանջելով`կաշկանդել է դատարանին մահապատժի դատավճիռ կայացնել (չնայած օրենքով դատարանը կաշկանդված չէ դատախազության կարծիքով, թեպետ մեզանում դատարանները մեծ մասամբ պաշտպանում են մեղադրանքի կողմը, դրա մասին է վկայում մեղադրական դատավճիռների թիվը): Կասկած չունեմ, որ ճնշում է եղել նաև դատարանի վրա:   

Տեսնելով արդարադատության անտարբերությունն իր ճակատագրի նկատմամբ՝ նախկին ազատամարտիկը ստիպված փախչում է բանտերից (ես էլ նրա հետ), ինչի պատճառով մեր երկրի «արդարադատությունն» է՛լ ավելի է պատժում մեզ:

Պարոնայք դատախազներ և դատավորներ, դատախազ Խառատյանի հայտնածը հարմար առիթ է գործընթաց սկսել, բեկանել ճնշման տակ, հետևաբար անօրեն կայացված մահվան դատավճիռը`վերանայել հետախույզի պատժաչափը: Չէ՞ որ անկախ համարվող դատական իշխանության վրա ճնշում գործադրելը, այն էլ օտար պետության կողմից դիտվում է որպես ոտնձգություն նաև Հայաստանի ինքնիշխանության նկատմամբ:

Սողոմոնին բանտից ազատելը մեծ իմաստով իրավունքի հարց էլ չէ, այլ պատվի: Ինչպիսի վրդովմունք առաջացավ մեզ մոտ, երբ Ադրբեջանի պատվերով Հունգարիան հայ սպա Գուրգենին սպանող թուրքին փոխանցեց հայրենիք, որտեղ  նախագահը նրան միանգամից ազատեց: Բայց ինչո՞ւ ենք այդպես վրդոհվում, եթե օտար երկրի դեսպանը հենց Հայաստանի իշխանություններին է կարողանում պարտադրել մահապատժի դատապարտել Ղարաբաղյան պատերազմի ազատամարտիկին:   

Ավտոմատ դարձած դատավորի հուշերից

Ուսումնասիրելով իրավագիտական էթիկայի կանոնները՝ կարդացի այս նախադասությունը. «Չանցավ և մեկ տարի, երբ հոգուս ինչ-որ մի մաս, որը, ցավոք, ամենակարևոր մասն էր, անհետացավ…»

Այս նախադասությունը կարդալուց հետո մտածեցի, թե տողերի հեղինակը կամ հանցագործ է, ով ծանր հանցանք կատարելով`կորցրել է հոգու ամենակարևոր մասը, հավանաբար`խիղճը կամ էլ դժբախտ մեկը, ով, կորցրած լինելով իր սիրելի էակին, այլևս անկարող է ապրել`զգացմունքներ ունենալ: Շարունակելով կարդալ՝ պարզեցի, որ ոչ մեկն է, ոչ էլ մյուսը: Տողերի հեղինակը դատավոր է: Անհայտ դատավորի այս հուշերը տեղ են գտել իրավագիտական դասագրքերում:

Դատավորը շարունակել է այսպես.

«Ես դարձա ավտոմատ: Դատապարտելով մարդուն 15 տարվա ազատազրկման` անմիջապես մոռացա նրա մասին. ախորժակով ուտում եմ, հաճույքով խմում և խորը քուն մտնում`գիտակցելով, որ այսօր շատ բեղմնավոր աշխատեցի հանուն Հայրենիքի: Այժմ ես ավտոմատ եմ: Մարդը բարձր, խորհրդավոր  ու փխրուն արարածի փոխարեն իմ համար դարձել է հանցագործության սուբյեկտ»:

Մի՛ դարձեք ավտոմատ, դատավորնե՛ր…