Տաքսին կանգնում է Վարդաղբյուրի ու Աշոցքի տարածաշրջանի Ձորի գյուղեր տանող ճանապարհահատվածի հատման կետում` խորհրդային տարիներից գոյություն ունեցող քարե կանգառի մոտ:

Բլրի վրա գտնվող 9 մետրանոց վագոն-տնակի դուռը փակ է: Մի ժամանակ այդտեղ Վարդաղբյուրի համայնքապետարանն էր տեղակայված: Գյուղի բնակիչներից մեկը, մատնացույց անելով քիչ հեռվում երեւացող միահարկ մի շինություն, հայտնում է, որ վերջին շրջանում համայնքապետարանը գործունեություն է ծավալում տարրական դպրոցի ազատ դասասենյակներից մեկում:

Վարդաղբյուրի տարրական դպրոցի ուսուցչուհիներից էլ հենց տեղեկանում եմ, որ համայնքապետարանում ոչ ոք չկա: Համայնքապետ Հրաչ Բալոյանին տեսել են մեքենայով գնալիս, իսկ թե որտեղ են հաշվապահն ու աշխատակազմի քարտուղարը, թող տարօրինակ չթվա` ճշտում եմ համայնքապետի կնոջ միջոցով:

Մի քանի հեռախոսազանգ եւ ընդամենը 10 րոպեի ընթացքում կարողանում եմ պարզել գյուղի ղեկավար կազմի գտնվելու վայրը` համայնքապետը անձնական գործերով Ամասիայում է, աշխատակազմի քարտուղարը անձնական գործերով` Գյումրիում, հաշվապահը համայնքի գործերով` մարզպետարանում:

Ավագանիներից Բալոյանների ազգի ներկայացուցչին դժվարությամբ մտաբերում, մնացածներին էլ ոչ մի կերպ չի հիշում վարդաղբյուրցի երկարամյա մանկավարժ Ասյա Կույումչյանը: «Գեւորիկ Խաչատրյան կար»,- ծոր տալով, ինչ-որ տեղ էլ կասկածելով իր իսկ ասածին` ավագանիներից մեկի անունն է տալիս տիկին Ասյան ու որպես արդարացում ավելացնում, թե հիվանդություն է տարել, ու հիշողությունը վատացել է:

«Դուք ի՞նչ է, գյուղում իրար հետ չե՞ք շփվում», մանավանդ որ բնակչության թիվը 100 էլ չկա, երբեւէ որեւէ հարցով ավագանուն չե՞ք դիմել»,- հարցիս այդպես էլ պատասխան չի տրվում: Ուսուցչուհիներից ավելի երիտասարդը, պարզվում է, հարեւան Մուսայելյան գյուղից է, իսկ վարդաղբյուրցի Ասյա Կույումչյանն ու խոսակցությանը մասնակից դպրոցի հավաքարարը, երբ խնդիր է եղել, դիմել են համայնքապետին, գործը ավագանուն չի հասել:

Ստիպված էի ավագանիներին փնտրել գյուղում` պատահական հարցումներ անելով: Տներից մեկի բակում հավաքված մարդկանց մեջ էլ հենց հանդիպում եմ ավագանի Սիսակ Բալոյանին: Վերջինս, չգիտես ինչու, համոզված էր, որ իրենք 7-ն են:

«Դուք վստա՞հ եք, որ Վարդաղբյուրը 7 ավագանի ունի», հարցիցս հետո Սիսակ Բալոյանն ինքն էլ սկսում է կասկածել: «Բդի օր 7-ն էղնի»: Խնդրում եմ թվարկել: «Խաչատրյան Գեւորգ, Կույումչյան Ասյա, Բալոյան Նորայր, Բալոյան Սարգիս...»,- ու այստեղ ավագանի Սիսակ Բալոյանի` ավագանիների վերաբերյալ ունեցած տեղեկատվությունը սպառվում է:

Ինձ զարմացնում է ոչ միայն այն, որ պրն Սիսակը չգիտեր ավագանիների ստույգ թիվը` 7-ն են, թե՞ 4-ը, այլ այն, որ իրենք ունեն կին ավագանի, ով մշտապես մասնակցում է նիստերին, ու այդ ավագանին էլ ուսուցչուհի Ասյա Կույումչյանն է:

«Ես մինչեւ այստեղ գալս հանդիպել եմ տկն Ասյային, բայց նա չասաց, որ ինքը ավագանի է,- փորձում եմ ճշտում մտցնել Սիսակ Բալոյանի արած հայտարարության մեջ: «Հա՞, բայց ինքը բդի ավագանի էղնի,- ինձնից պակաս չի զարմանում ավագանի Սիսակը: Հետո խոստովանում է, որ նիստերին գնացել է, երբ կանչել են. «Վախտը գիդե, համայնքապետը երբ կկանչե, կերթանք, կենենք»,- թեման եզրափակում է Սիսակ Բալոյանը: 

Վարդաղբյուր գյուղում հիմնականում չորս ազգի ներկայացուցիչներ են բնակվում` Թոսունյաններ, Խաչատրյաններ, Սարգսյաններ եւ Բալոյաններ: Վերջիններս գերիշխում են, եւ համայնքի ղեկավարն էլ հիմնականում ընտրվում է այս ազգից: 2005 թ.-ից համայնքապետի «փոխանցիկ դրոշը» Հրաչ Բալոյանի մոտ է: 2009 թ.-ին վերջինիս քիչ էր մնում պաշտոնանկ անեին:

Մարզպետ Լիդա Նանյանն այն ժամանակ այնքան էր զայրացել համայնքապետի վրա` աշխատանքային պարտականությունները ոչ պատշաճ կատարելու համար, որ առաջարկել էր նրան դիմում գրել ու հրաժարվել համայնքի ղեկավարի պաշտոնից: Պրն Բալոյանը, հավանաբար, խոստացել էր ապահովել սեփական եկամուտների հավաքագրումը, որից խիստ կաղում էին, ու վատ-լավ` կատարել խոստումը, քանի որ 2 տարի անց էլ Վարդաղբյուրը կրկին ինքն է ղեկավարում, թեպետ գյուղում 2009 թ.-ից ի վեր քիչ բան է փոխվել:

Թե գյուղի քառամյա ռազմավարական ծրագրով ինչ էին նախատեսել ու ինչ իրականացրել` չհաջողվեց պարզել, որովհետեւ գյուղում անցկացրած 3 ժամերի ընթացքում հնարավոր չեղավ հանդիպել Հրաչ Բալոյանի հետ, միայն կարճ հեռախոսազրույց, որի ժամանակ համայնքապետը դժվարացավ ասել` կհասցնի՞ այդ ընթացքում վերադառնալ գյուղ, թե՞ ոչ:

2009 թ.-ին Վարդաղբյուր այցի ժամանակ ճշտել էի, որ համայնքի քառամյա զարգացման ծրագրում համայնքապետը գրել էր ակումբի շենք կառուցելու մասին, որի համար 25 մլն դրամի ակնկալիք ունի կառավարությունից, 1 կմ ճանապարհ վերանորոգելու համար համայնքապետարանին 10 մլն դրամ էր պետք: Ընդհանուր առմամբ, գյուղի հիմնախնդիրները լուծելու համար, ըստ համայնքապետի, 35 մլն դրամ էր անհրաժեշտ, իսկ թե որտեղից, ինչ ձեւով կհայթայթվի այդ գումարը` չգիտեր:

Երկու տարի անց անզեն աչքով էլ նկատելի էր, որ նշված հիմնախնդիրներից ոչ մեկը չի իրականացել: Դա հաստատեց նաեւ ավագանիներից Գեւորգ Խաչատրյանը: Նրանից էլ հենց պարզեցի, որ Վարդաղբյուրի համայնքն իրականում ունեցել է 5 ավագանի, նրանցից մեկը մահացել է վերջերս, եւ նիստերն անցկացվում են չորսով: 2008 թ.-ին, երբ հաստատվել է գյուղի զարգացման ռազմավարական ծրագիրը, ոչ Գեւորգը, ոչ Սիսակը ներկա չեն եղել` գործերով բացակայել են գյուղից:

«3-4 համայնքապետի հետ աշխատել եմ, օր ըսեմ, թե ավագանին լիաթոք կաշխատի, սուտ կեղնի, ըդիկ սաղս էլ գիտենք, բայց տեղ կա, օր հարցեր կառաջանա, տղեքով, համայնքապետով կհավաքվինք, կորոշենք, թե ինչխ էնենք»,- ասում է Գեւորգը:

Ավագանու կազմով վերջին անգամ հավաքվել են օգոստոս ամսին, օրակարգում եղած հարցերը, Գեւորգի հիշելով, վերաբերել են հարկերի հավաքագրմանը եւ գյուղտեխնիկային: Մշակույթի տուն ինչպես նախկինում չեն ունեցել, ներկայումս էլ չունեն, ճանապարհի ասֆալտապատումն էլ է մնացել թղթի վրա: Այս տարի միայն կարողացել են խմելու ջրի հարցը լուծել: Ցանկություն ունեն գյուղում գիշերային լուսավորության  հարցը լուծել:

«Իսկ որտե՞ղ են արածում ձեր կովերը» հարցիս երկու ավագանիներն էլ պատասխանում են. «Ի՞նչխ թե ուրդեղ, դեմի սարը»: Խոտհարքների եւ արոտավայրերի վարձակալման պայմանագրեր գյուղում որեւէ մեկը չունի: «Սաղ փողի հետ կապ ունի, ըդուր համար էլ մարդիկ պայմանագիր չեն կնքե»,- պարզաբանում է Գեւորգ Խաչատրյանը:

Այնինչ կառավարության 2010 թ. հոկտեմբերի 28-ի թիվ 1477-Ն որոշման համաձայն` ընթացակարգը պարզեցվել է: Նախկինում գյուղացին նոտարական գրասենյակում եւ կադաստրի ստորաբաժանումներում վճարումներ էր կատարում, որպեսզի ստանա վարձակալության վկայագիր:

Սակայն վերոնշյալ որոշումից հետո այդ գումարային խնդիրը վերացել է, եւ համայնքապետն իրավունք է ստացել անձամբ գյուղացու հետ կնքել պայմանագիրը` հաշվի առնելով առկա անասնագլխաքանակը: Վարդաղբյուրում, հավանաբար, տեղեկացված չէին այս որոշմանը, քանի որ նույն ավագանիները շարունակում էին պնդել, որ պայմանագիր չեն կնքում, որովհետեւ նոտարում ու կադաստրում իրենցից «թվեր են ուզում»: