Պատմությունն իսկապես կրկնվում է. բայց, տեր աստված, մի՞թե այսքան ճշգրիտ: Եթե մի ազգ ճակատագիր ունի, ինչպե՞ս կարող է պատմությունն այդ ազգի  այդչափ կրկնվել:

Մի՞թե հայի ճակատագիրն ու պատմությունը նույնն է արդեն:

Փոքր ազգի ճակատագիրը...սուրճի բաժակ նայել է. բայց մշտական հաճախորդին ո՞ր մի բաժակ նայողն է վատ բան (նախապես) ասում:

Իմ այս հոդվածում սուրճի բաժակ նայող եմ ցանկանում ներկայանալ ու …«իմ հաճախորդ» Հայաստանին ճշմարտությունն ասել:

Եվ այսպես՝

Հարգելի հայ, նախ՝ բաժակդ չի չորացել. շտապելը լավ բան չէ:

Հետո՝ սիրտդ շատ է փակ. լաց ու տառապանք եմ տեսնում: Դա նրանից չէ՞, որ այն, ամենքի առաջ, շատ ու շուտ ես բացում:

Տեսնում եմ նաև լեռներ. բայց հեռավոր ու մշուշոտ: Դա չափից շատ ապագայու՛մ ապրելու նշան է: ՆԵՐԿԱՅՈՒՄ պիտի ապրես, որ ապագա ունենաս: Իսկ «փրկությունդ» ժողովրդից ա՛զգ դառնալու մեջ է: Ճանապարհը մեկն է. պետությու՛ն: Այն կառուցում են ազատները. հայրենասիրությունը բավարար չէ: Նոր սահմանադրությունը, ցավոք, ազատների թիվը չի ավելացնելու:

Չափից շատ խաչ եմ տեսնում. դա արդեն հավատ չէ, այլ կրոնապաշտություն: Հավատը ներս է ուղղված, իսկ կրոնապաշտությունը՝ դուրս: Եկեղեցի՞ ես ցանկանում գնալ. գնա: Բայց հիշիր,որ հարևաններդ «խաչի բարեկամներ» չեն: Գուցե խաչդ այդքան ի ցույց չդնես. ու դրա փոխարեն (գոնե մասնակի)  հայ  աստվածների պատգամին վերադառնաս:

Երբ ազգությամբ պարթև (պարսիկ) Գրիգոր Լուսավորիչը «խաչի լույս» բերեց քեզ, այն ժամանակ իսլամ չկար: Այն ժամանակ խաչը քեզ գուցե և լուսավորեց: Բայց հետո հայտնվեց իսլամը, արագորեն տարածվեց. ու սկսվեց «քաղաքակրթությունների պատերազմը», որը դեռ շարունակվում է: Իսկ դու, սիրելի հայ, դու դեռ շարունակում ես նույն ձևով խաչ ու եկեղեցի կառուցել (անգամ 1915-ից հետո):

Արդյո՞ք գիտակցում ես դու, հարգելի հայ, որ հայտնվել ես «քաղաքակրթությունների պատերազմ» կոչվածի ուղիղ կենտրոնում... բայց ձեռքիդ ԴԵՌ նու՛յն հին խաչն է: Ախր հանուն ինչի՞:

Քաղաքակրթությունների (ու հումքի արտահանման) խաչմերուկ Սիրիայում խոցված ռուսական ինքնաթիռն էլ նույն այդ պատերազմից մի դրվագ է: Մերծավոր արևելքը կրկին վերաձևվում է. ու Սիրիայում Ռուսաստանի չափից շատ ուժեղացումը պլաններ է խառնում: Ուստի Ռուսաստանին նորից «սանձել» են փորձում. ու դա, ինչպես միշտ, անում են թուրքի ձեռքով. այլ թեկնածու չկա:

Ռուս-թուրքական բոլոր վեճերը Մասիսի ստորոտով են անցել. ու անցնում: Ուստի, հայ իմ, չզարմանաս, որ ռուսական այս խոցված ինքնաթիռն էլ, նոյյան տապանի պես, Արարատի գագաթին փնտրեն:

Հայը...պարզապես պիտի փոխի իր խաղը. նա այսուհետ բարեկամ պիտի ձևանա և՛ ռուսին, և՛ թուրքին: Այո, նաև թուրքին. դա անցյալն ուրանալ-մոռանալ չի նշանակում:

Հայաստանը, որպես պետությու՛ն, այսուհետ սկզբից (նախա)հաշիվ պիտի ներկայացնի ու վճարվի՝ սրա կամ նրա գործին լծվելուց առաջ: Սա կոչվում է դիվանագիտություն. և լրիվ նորմալ երևույթ է: Խրիմյան հայրիկներին լուրջ ընդունող չկա:

Հայը պիտի հասկանա, որ պատերազմի ժամանակ և պատերազմից հետո հայի հանդեպ (ռուսի) վերաբերմունքը նույնը չի կարող լինել:

Երբ տանդ հրդեհ է բռնկվում ու հարևանդ օգնում է քեզ, դու նրան գովում ու շնորհակալ ես լինում, բայց հրդեհը մարելուց հետո տունդ կամ տանդ մի մասը նրան չես նվիրում:

Նույն կերպ՝ ոչ մի ազգ ուրիշի համար հող չի ազատագրում, ինչքան էլ որ «պատմական արդարությունը» վերջինիս կողմը լինի կամ վերջինս «հին ու քրիստոնյա» ազգ լինի:

Ճշմարտությունը տանջում է, այո. բայց նաև ազատագրում է:

Իսկ ձրի սուրճ փնտրողն իրականում անսուրճ է մնում:

Անսուրճ գավաթին ի՞նչ բաժակ նայող:

Վարազ Սյունի

Ամստերդամ

02.12.2015