Այսօր շուկայում վաճառվում են տարբեր տեսակի քաղցրավենիքներ, որոնք պիտակավորված են «շոկոլադ» անունով, այնինչ որևէ առնչություն չունեն դրա հետ: 

Մենք ուսումնասիրել ենք շոկոլադի հայկական շուկան և պարզել, որ որոշ արտադրողներ պահանջվող կակաոյի յուղի փոխարեն օգտագործում են էժան արմավենու յուղ  ու երբեմն, պիտակի վրա «մոռանում են» նշել այդ մասին:
Ավելին, ներկրողները  հայերեն մակնշման  մեջ  արտադրողի «արմավենու յուղը»   «դարձնում են»  կակաոյի կամ բուսական յուղ ու այն գրում վերջում՝ փոփոխելով բաղադրատարրերի հերթականությունը, ինչը «Սննդամթերքի անվտանգության մասին» օրենքի խախտում է:

Արմավենու յուղ պարունակող շոկոլադներ.ուտե՞լ, թե չուտել

Շոկոլադի՝ միջպետական ԳՕՍՏ 31721-2012  ստանդարտներով պատրաստելու   ընդհանուր տեխնիկական պահանջներն ընդունված են նաև Հայաստանում:
Ըստ դրա՝ շոկոլադը    կակաո-ապրանքների և շաքարի հիմքով ստացվող հրուշակեղեն է։
Այդ  չափորոշիչները նաև սահմանում են տարբեր տեսակի շոկոլադներում (կաթնային, մուգ, դառը, սպիտակ և այլն) կակաոյի, կակաոյի յուղի ու շաքարի անհրաժեշտ և թույլատրելի չափաքանակը։

Օրինակ՝ դառը շոկոլադը, որը խորհուրդ է տրվում նաև շաքարային դիաբետ ունեցողներին, պետք է պարունակի կակաոյի ընհանուր չոր մնացորդի ոչ պակաս, քան 55%,  և կակաո յուղ՝  ոչ պակաս, քան 33 %:
Չփոփոխելով կակաո ճյուղի պահանջնվող նվազագույն քանակը՝ շոկոլադում, ըստ ստանդարտների, թույլատրվում է օգտագործել կակաո յուղին համարժեք մինչև 5% բուսական յուղ։ Ընդ որում, ըստ վերոնշյալ չափորոշիչների (ինչպես նաև եվրոպական չափորոշիչներով), գրությունը որ, շոկոլադը պարունակում է «մինչև 5% բուսական յուղեր», պետք է հստակորեն տարբերակված և մակնշված լինի։

Շոկոլադի բաղադրատարրերը փաթեթի վրա նշվում են  քանակական նվազման սկզբունքով : Ըստ այդմ՝ բուսական յուղը պետք է գրված լինի բաղադրատարրերի նախավերջերում:
Արմավենու յուղը, բուսական է և էժան: Այն լայնորեն կիրառվում է շոկոլադային արտադրության մեջ:

Թեև արմավենու յուղը սննդի մեջ օգտագործելը չի արգելվում, այնուամենայնիվ, Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը խորհուրդ է տալիս նվազեցենել դրա կիրառումը, քանի որ այն մեծացնում է  սրտային հիվանդություններ ձեռք բերելու հավանականությունը:

Պատճառն է այն է, որ արմավենու յուղը միակն է բոլոր բուսական յուղերի մեջ, որի բաղադրությունը գրեթե նույնն է, ինչ կենդանական յուղինը։
Այն բաղկացած է հագեցած ճարպաթթուներով, որոնց շնորհիվ, առանց հատկությունները փոփոխելու, կարող է երկար պահվել, հետևաբար հաճախ է  օգտագործվում երկարաժամկետ պահպանման ապրանքների արտադրությունում։

«Մոսկովսկի կոմսոմոլեց» թերթին տված հարցազրույցներից մեկում ռուսական «Ռոսպետրեբնադզոր»-ի սանիտարական հսկողության բաժնի աշխատակիցներից Լյուդմիլա Ուսկովան նշել  է՝  ինչպես կարելի է տարբերել արմավենու յուղ պարունակող շոկոլադը բնականից․«Նախ և առաջ, արժեքից․դրանք էժան են։ Երկրորդ՝ արմավենու յուղով պատրաստված շոկոլադը դժվարահալ է»,-եզրափակել է նա։
Երբեմն, սակայն, արտադրողը դիմում է խորամանկության՝ այն «թաքցնելով» բուսական յուղեր բառակապակցության մեջ և այդ մասին պիտակի վրա չնշելով:

Տեղական շուկայում կատարած մեր  ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ
արտադրողներից և ոչ մեկը «արմավենու յուղ» կամ  «բուսական յուղ» պարունակելու վերաբերյալ որևէ մակնշումը չուներ:

Սա Հայաստանում, ՌԴ-ում և մի շարք երկրներում ընդունված արտադրման  տեխնիկական նորմերի խախտում է, որը սակայն, օրենքում դեռևս  հստակորեն չի ամրագրված:

 Քաղցր սալիկը դեռևս շոկոլադ չէ

Հայկական  «Սոնագրո» ՓԲԸ-ն արտադրում է «Armchoc» անունով մի քանի տեսակի քաղցր սալիկ, որոնց  փաթեթի վրա մակնշված է՝ «շոկոլադ» (տարբեր  տեսակի):
Ըստ պիտակի ՝ այն  արտադրվում է  ԳՕՍՏ 6534-89 ստանդարտներով, որոնք այժմ կորցրել են իրենց ուժը, քանի որ, ինչպես հուշում են վերջին 2 թվերը, այն  ընդունված է եղել դեռևս 1989թ.՝ ԽՍՀՄ տաիներին , և վաղուց փոխարինվել է  այլ ստանդարտներով (դրանց մասին հոդվածի սկզբում արդեն նշել ենք):

Բայց եթե նույնիսկ ընկերությունը 2016թ. որոշել է արտադրել 1989թ. ստանդարտներով, ապա դարձյալ կա տեխնիկական նորմերի խախտում:

Օրինակ՝ 1.3.2. կետը սահմանում է , որ «շոկոլադ արտադրելիս չի թույլատրվում կակաո – յուղի փոխարինիչով շոկոլադային մասսայի օգտագործում»:
Այնինչ «Armchoc» կաթնային  սալիկի երկրորդ բաղադրատարրը հենց կակաո յուղի փոխարինիչն է:

Բացի այդ, հայերեն և ռուսերեն մակնշումներն իրարից տարբերվում են. ռուսերեն «молоко сухое цельное» (չոր կաթի փոշի անարատ) բաղադրատարրը հայերենում բացակայում է, և էներգետիկ արժեքը, ինչպես նաև սպիտակուցները, ճարպերն ու ածխաջրերը տարբեր են:
Սրանք  «Սննդամթերքի անվտանգության մասին»  օրենքի խախտումներ են:

Կակաոն և կակաոյի յուղը թանկ են, և նույնիսկ փոխարինիչներով  ու  բուսական յուղերով պատրաստված կաթնային շոկոլադներն այնքան էժան չեն, որքան այս ընկերության սալիկը.  90գրամն  ընդամենը 135 դրամ:

«Schogetten». գերմանական շոկոլադ  հայկական մեկնաբանությամբ

Այս շոկոլադը, ինչպես և նախորդները, ևս լայնորեն տարածված է հայկական շուկայում: Թեև նրա որոշ տեսակներ ևս պարունակում են արմավենու և այլ բուսական յուղեր, սակայն արտադրող գերմանական ընկերությունը բաղադրության մեջ  բարեխղճորեն նշում է այդ մասին (այն արտասահմանյան ապրանք է և  չի ենթարկվում ԳՕՍՏ 31721-2012 պահանջներին): Շոկոլադը ներկրող «Կոնվեկտ» ՓԲԸ-ն, խախտելով «Սննդամթերքի  անվտանգության մասին » օրենքի 8-րդ հոդվածի 5-րդ կետը,  հայերեն մակնշման մեջ  իր «ուղղումներն» է կատարում.փոփոխվում է ոչ միայն բաղադրատարերի հերթականությունը, այլ հենց բաղադրատարրերը:  

Ստացվում է, որ հայերեն մակնշումը հավաստի չէ, կեղծ է:

Օրինակ՝ «Schogetten» Caramel Brownie շոկոլադում արտադրողը բաղադրության մեջ 3-րդը նշում է արմավենու յուղը։ Հայ ներկրողը մակնշման մեջ այն տեղափոխում է  5-րդ տեղ և դարձնում «բուսական յուղ», իսկ արտադրողի կողմից 5-րդ բաղադրատարր ներկայացրած «անարատ կաթի փոշին»՝  դարձնում 2-րդ:

Նույնը տեսնում ենք «Schogetten» Black and White շոկոլադի օրինակում:

Բացի վերոնշված խախտումներից, հայերեն մակնշումը  տարբերվում է նաև էներգետիկ արժեքով, սպիտակուցների, ճարպերի և ածխաջրերի քանակով:
«Schogetten»-ի՝ մեր ուսումնասիրած տեսակներում չի եղել հայերեն մակնշման  որևէ օրինակ, որտեղ վերը նշված կետերը համապատասխանեն արտադրողի ներկայացրածին:

      Նկարում ներկայացված են «Schogetten» ՝  Պրալինե, Կաթնային, Ստրացիատելլա, Կաթնային ընկույզով        շոկոլադների պիտակները։

Նմանատիպ պատկեր տեսնում ենք նաև հայկական «Մարսերալ» ՍՊԸ-ի կողմից ներկրվող «Alpen Gold» շոկոլադներում:
Օրինակ ՝ «Alpen Gold» աղի գետնանուշով և կրեկեռով տեսակի մեջ ռուսական արտադրողը նշել է  «բուսական յուղ» ( փաթեթի վրա առանձին չի նշել այդ մասին): Իսկ  ներմուծող կողմը  հայերեն մակնշման մեջ առհասարակ չի նշել, որ շոկոլադը պարունակում է բուսական յուղ:

Որակյալ շոկոլադ․ինչպե՞ս գտնել այն

Բնական շոկոլադն ունի մի շարք օգտակար հատկություններ: Այն նաև հակաօքսիդանտ է, որը նպաստում է բջիջների կյանքի երկարացմանը, հետևաբար՝ ուշ ծերանալուն:
Իսկ ինչպե՞ս գտնել այն:
Ինչպես արդեն  նշել էինք, շոկոլադի փաթեթի վրա բաղադրատարերրը նշվում են քանակական նվազման սկզբունքով.սկզբում նշված տարրերն ամենաշատն են:
Լավ շոկոլադի առաջին 3 բաղադրրիչների իդեալական տարբերակն է ՝ «կակաո, կակաո-փոշի, կակաո յուղ»:

Եթե կա արմավենու յուղ կամ որևէ այլ բուսական յուղ, պետք է ստուգել՝ որ հատվածում է այն գրված:
Փոխարինիչների առկայությունը վկայում է , որ շոկոլադը պատրաստված է ոչ բարձրորակ հումքից:
Կարևոր է հաշվի առնել նաև՝

• Շոկոլադի գինը (կակաոն թանկ է, լավ շոկոլադը  չի կարող էժան լինել):
• Գույնը  (շագանակագույն և մուգ շագանակագույն, ոչ սև):
• Փայլուն մակերեսը  (յուղերի շնորհիվ)։
• Հալվելը  (իսկական շոկոլադը հալվում է 32 աստիճանում, այսինքն՝ բերանում այն պետք է հալվի, իսկ սենյակային պայմաններում՝ ոչ ):
• Ջարդելիս զրնգուն ձայնը (դա վկայում է կակաոյի և կակաո յուղի առկայության մասին):

Հ.Գ. Հոդվածում  հիշատակված շոկոլադներն  ընտրված  են պատահականության սկզբունքով՝ որպես շուկայում լայն տարածում ունեցող և սպառվող ապրանքներ:

Եթե դուք բողոքներ ունեք սննդամթերքի որակի և անվտանգության վերաբերյալ կամ նկատել եք սննդամթերքի արտադրման, պահման պայմանների և այլ նորմերի խախտում, խնդրում ենք գրել մեզ։