Իրանահայ Վանիկ Քեշիշյանը չի կարողում իր մեքենայով մուտք գործել Հայաստան: Վանիկը Իրանի քաղաքացի լինելուց բացի նաև Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացի է: Սակայն այն օրվանից, երբ ձեռք է բերել ՀՀ քաղաքացիություն և գրանցում, նրան թույլ չեն տալիս իր իրանական գրանցմամբ և համարանիշով մեքենայով մուտք գործել Հայաստան: Ասում են՝ իրավունք չունի: Մինչդեռ Իրանի քաղաքացիները, ովքեր ՀՀ անձնագիր չունեն, իրավունք ունեն մեքենայով մուտք գործել և 180 օր մնալ Հայաստանում: Վանիկին զայրացնում է այդ փաստը, որ լինելով սփյուռքահայ և այսուհետ նաև ՀՀ քաղաքացի՝ ավելի քիչ հնարավորություններ ունի, քանի Իրանի սովորական քաղաքացիները:

Ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո Վանիկը որոշել է գնալ և Իրանից ինչ հնարավոր է՝ օգնություն բերել և անձամբ հասցնել զինվորներին: Մեկնելուց առաջ փորձել է ճշտել սահմանին, թե արդյոք խնդիրներ կլինեն, եթե իր մեքենայով այդ ամենը բերի: Նրան Կարեն անունով ու համազգեստով անձը հավաստիացրել է, որ ոչ մի խնդիր չի առաջանա, և ինքը Իրանի անձնագրով կարող է ազատ մուտք գործել Հայաստան:

Ապրիլի 4-ին Վանիկը մեկնել է Իրան: Պատրաստել մեքենան, փոխել դողերը, որ կարողանա բեռնել և Արցախ հասցնել իր օգնությունը: Իր արտադրած ու պատրաստած հրուշակեղենը, միրգ-բաջարեղենը, հագուստը, վրաններ, քնապարկեր, անձրևանոցներ, ներքնաշորեր և այլ պարագաներ բարձել և ապրիլի 28-ին ճանապարհ է ընկել Հայաստան:

150 կգ սեխ է բերել զինվորներին: Զինվորները զարմացել են, թե ինչպես է նա կարողացել ողջ-առողջ տեղ հասցնել սեխը:

«Պարսկական սահմանից, գիտեք, Թավրիզի թուրքեր են, 70%-ը Ղարաբաղի հարցով գրգռված է: Նախքան անցնելը մտածել եմ՝ ինչ ասեմ, ինչ չասեմ: Ես ՀՀ մարտարվեստի մարզիչ եմ, Իրանի մարզիչ եմ, և այդպես եմ ներկայացել»,- պատմում է Վանիկը: Դժվարությամբ իրանական սահմանը հատելուց հետո հասել է հայկական սահման: Հայ սահմանապահները, երբ իմացել են բարձված մեքենան գնալու է Արցախ, ջերմ ընդունել են Վանիկին և անմիջապես խանդավառությամբ կազմակերպել մուտքը: Նրան հայկական անձնագրով թույլ են տվել մտնել երկիր:  

«Եկել եմ հետո մաքսատուն, ներս մտնեմ՝ եկան, թե դու հայկական անձնագիր ունես, գրանցված ես Հայաստանում, չես կարող մեքենան մտցնել երկիր: Ասում է՝ միացել են Եվրասիական միությանը, և հայը իրավունք չունի իր մեքենան ներս բերի,-պատմում է Վանիկը:- Այսինքն՝ այդ օրենքով չորս պատ են դրել, որ Եվրասիական միություն է, և այդ պատերից դուրս չես կարող մի կետ անցկացնել: Որ սրանք Հայաստանի քաղաքացիներ են, որ կարող են ապահով գալ իրենց հայրենիք, մի տեղ նստել, հանգստանալ: Ամեն մարդ չի կարող ավտոբուսով գալ, ես ուզում եմ իմ մամային բերել, մայրս չի կարող ավտոբուսով գալ, օդանավով էլ չեմ կարող բերել, ուզում եմ նստի իմ մեքենան ու գա Հայաստան: Պետք է մի ճանապարհ գտնեն, որ ժողովուրդը չտուժի»,- ասում է Վանիկը:

Վանիկը, այլ ելք չունենալով, սկսել է սպառնալ, թե բողոքելու է, այս ամենի մասին սոցիալական ցանցերով տարածելու է, ցույց է տալու սահմանային անցակետերի զուգարանների հակասանիտարական վիճակը: Վանիկն այնքան է հուսահատվել այն մտքից, որ չի կարողանալու բարձված բեռը հասցնել զինվորներին, որ որոշել է հենց մաքսակետում հացադուլ անել, «մինչև տեսներ, թե ով է այդ օրենքներն ու կանոնները դրել, որ ինքը որպես հայ չի կարող մտնել իր մեքենայով»:

«Հատուկ էս մեքենայիս վրա եմ բարձել, որ տանեմ ինքս զինվորներին հասցնեմ, ողջունեմ բոլորին, հոգեբանական տեսակետից զգան, որ մենք էլ իրենց կողքին ենք»,- ասում է Վանիկը:

Ի վերջո, մաքսատան պետը Վանիկին հրավիրել է իր մոտ: «Սկսեց բղավելով՝ որտեղ ուզում ես գնա բողոքի, գնա ասա, մենք օրենքով ենք գործում: Ասում եմ՝ երանի թե բոլոր օրենքներն այսպես ուժեղ գործեին: Այնպես ասեց, որ իր արածն անօրինական է, այսինքն՝ այդ մարդն ինձ լավություն է անում, որ թողնում է մտնեմ իմ մեքենայով: Բայց այնքան նեղված եմ, որ մի բառ չասեց, որ օգնություն ես տանում Ղարաբաղին, ես կգամ մի ձև կանցկացնեմ: Անցկացրեց, որ չգամ այստեղ-այնտեղ բողոքեմ: Ես չեմ վախենում նման բաներից, եթե խնդիր եղավ, մեքենաս նվիրելու եմ Ղարաբաղին, որևէ հարցում պետք կգա: Բայց հարցն այն է, թե ինչու պիտի ես՝ որպես հայ, չկարողանամ իմ մեքենայով մտնել Հայաստան: Եթե ես ներս եմ մտնում Հայաստան իմ մեքենայով, ես ի՞նչ վնաս եմ տալիս մեր երկրին»,- հարցնում է Վանիկը:

Վանիկն ասում է, որ այս պատճառով մյուս սփյուռքահայերը չեն կարողանում իրենց երկրից օգտվել: Համարում է, որ մարդու իրավունքների խախտում է, մարդու ազատ տեղաշարժի իրավունքի սահմանափակում: «Ասում են՝ օրենքով դու՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, իրավունք չունես մեքենայով ներս մտնես: Ես գալիս եմ պարսկական համարներով, եթե ես այդ մեքենան ներս բերի, ի՞նչ վնաս եմ տալիս, և ի՞նչ եմ կարողանում անել՝ կարո՞ղ եմ վաճառել, չե՞մ կարող վաճառել: Մեքենան Իրանում երկու անգամ ավելի թանկ է, ես չեմ կարող բերել, որ վաճառեմ, այսինքն՝ էդ հարցն էլ չկա: Այդ մեքենան կարճ ժամկետով պիտի մտնի ու հետ գնա: Ուրեմն ինչո՞ւ եք նեղացնում ժողովրդին, ինչո՞ւ եք խանգարում: Գոնե տարբերություն դնեն, որ էս մարդը երկքաղաքացի է, թողնեն ներս գա»,- շարունակում է Վանիկը:

Վանիկը պատմում է, որ փորձել է նախկինում Իրանի անձնագրով մտնել, վիզա ստանալիս իրեն անմիջապես ասել են, որ ինքը երկքաղաքացի է և չի կարող մուտք գործել երկիր իրանական անձնագրով, այդպիսով՝  վիզա չեն տրամադրել: «Այսինքն՝ ես գնամ հրաժարվե՞մ Հայաստանի քաղաքացիությունից: Օրեցօր մեզ համար դռները բացվելու փոխարեն մեկ-մեկ փակվում են»,-ասում է Վանիկը:  

«Եթե մի խնդիր կա, մի վնաս կա, ինձ թող բացատրեն, որ ես հասկանամ՝ եթե դա ի շահ իմ երկրի է, ես մեքենա չեմ բերի, վերջացավ: Բայց գոնե մե պարզ պատասխան տան, թե ինչու ինձ իրավունք չեն տալիս որպես հայ, որպես երկքաղաքացի մեքենայով ներս մտնել,- ասում է Վանիկը: -Պարսիկին կարելի է, հային՝ չի կարելի: Մի պարսիկը ինձանից առավել է: Պարսիկը կարող է 180 օր գա, մեքենայով շրջի, բայց ես չեմ կարող: Արդյոք սա խախտում չէ՞ մարդու իրավունքների տեսակետից: Ես պետք է ազատ ու հանգիստ կարողանամ տեղաշարժվել»,- ասում է Վանիկը:

Վանիկը պատմում է, որ անցնող Նովրուզին իրանահայերի մի մասը, ովքեր նույնպես երկքաղաքացի են, ստիպված հետ են վերադարձել իրենց մեքենաներով, մի մասը՝ մուտք գործել Հայաստան ավտոբուսներով՝ սահմանից հետ ուղարկելով իրենց մեքենաները:

Վանիկը 15 տարի է՝ Հայաստան է տեղափոխվել: Այստեղ այգի է տնկել: Էկոլոգիապես առողջ սնունդ է աճեցնում: Ուզում է ընդլայնել իր գործունեությունը, Ղարաբաղում ջերմոց կառուցելու նպատակներ ունի: Սակայն դրա համար Իրանից պոլիէթիլեն, իրեր, գործիքներ ու սարքավորումներ է ուզում բերել, ինչը, մեքենայի պատճառով, չի կարողանում:  

Վանիկը Իրանում էլ զբաղվում է քաղցրավենիքի տուփերի արտադրությամբ: Ասում է՝ եթե հնարավորություն լինի, կարող է գործիքը ժամանակավոր բերել ու այստեղ էլ սկսել այդ գործը, սակայն նորից բախվում է մեքենայի խնդրին:  

«Ընտանիքս այստեղ է ապրում, ես նաև այնտեղ եմ աշխատում, այնտեղ բիզնես ունեմ: Ընդհանուր ինչ-որ օրենքներ են ասում, և ոչ մի շեշտադրում չկա, որ ես ՀՀ քաղաքացի եմ, ընտանիքս այստեղ է: Ես ամեն անգամ  պետք է նստեմ ավտոբուս, թուրքական երաժշտությամբ, իրենց հայհոյանքների ներքո գամ, բայց ես ապրանքներ եմ ուզում բերել, ծրագիր ունեմ այստեղ ջերմոցների, հող եմ այստեղ մշակում: Նստեմ մեքենան, ինչ իրեր պետք է լցնեմ բերեմ, սահմանն անցնեմ որպես հայ, ես պետք է պարսիկից առավել լինեմ, ոչ թե պակաս»,- ասում է Վանիկը:

Վանիկը ավելորդ քաշքշուկներից խուսափելու համար վերջին տարիներին մեքենան բերելու փորձեր չի արել, սակայն Արցախին օգնություն հասցնելու այլ միջոց չի ունեցել:

«Գոնե էս պատերազմի վիճակը մի քիչ զիջեն: Գուցե վաղը չէ մյուս օրն ավելի վտանգավոր վիճակ լինի, միգուցե 10-20 մեքենա ուզենան գալ ու օգնություն բերել, պիտի ասեն՝ հետ վերադարձե՞ք»,- հարցնում է Վանիկ Քեշյանը:

Վանիկն այս հարցի մասին բարձրաձայնել է նաև Իրանի դեսպանատանը: Նախորդ շաբաթ եղել է նաև Սփյուռքի նախարարությունում, այցելել է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանին, որտեղից նրան ուղղորդել են գրավոր դիմել Պետեկամուտների կոմիտե: Վանիկը օրերս գրավոր դիմում է գրել նաև ՊԵԿ-ին, նրան ասել են՝ կպատասխանեն մեկ շաբաթյա կամ 30-օրյա ժամկետում:

 Լուսանկարները՝ Հակոբ Պողոսյանի