Ջավախքը որպես Վրաստանի հայկական անկյուն անտարբեր չէ Արցախում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Այսօր ամեն մի ջավախքցի ուշի ուշով հետևում է Արցախի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձություններին, ռազմական հաջողություններից ուրախանում, հրճվում, հպարտանում է, իսկ վատ լուր ստանալիս տխրում, մտահոգվում է, մտածում է՝ ինչով կարող է օգնել Արցախին որպես հայկական աշխարհի մի մասնիկ:

Այս քառօրյա պատերազմը ջավախքցու մոտ առաջացրել է հարցեր և ուզում է ստանալ պատասխան.

1. ոնց պատահեց, որ Ադրբեջանը համարձակվեց հարձակվել Արցախի վրա,
2. ինչու Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանը չկատարեց իր 1994թ. պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունը,
3. ինչու էր Ռուսաստանը, լինելով Հայաստանի ռազմավարական դաշնակից, միջնորդ և 1994թ. զինադադարի երաշխավոր Ադրբեջանին զինում մեր դեմ,
4. ՀՀ-ի իշխանությունները ինչու կեղծ փաստարկներով հայ բնակչությանը զոմբիացրել են առ այն, որ պատերազմ չի լինի, իսկ լինելու դեպքում էլ Ռուսաստանը մեզ կօգնի և այլն:

Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ ՀՀ-ի որդեգրած արտաքին քաղաքականությունը ճիշտ չէր հաշվարկված: Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ Ռուսաստանն իր վերաբերմունքը հայերի նկատմամբ այս վերջին 100 տարվա ընթացքում չի փոխել: Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ Ռուսաստանը ՀՀ-ին օգտագործել է, օգտագործում է և ապագայում էլ օգտագործելու է իր կայսերապաշտական շահերն առաջ տանելու համար, անկախ այն բանից, թե ով է նստած Կրեմլում:

Ռուսները 1918-20թթ. Հայաստանի հողերը զոհաբերեցին հանուն համաշխարհային հեղափոխության, 1945-53թթ. հրաժարվեցին ՀՀ-ի հողերը Թուրքիայից հետ պահանջելուց՝ հանուն ջրային ուղիների: Իսկ այժմ էլ Ադրբեջանին ԵՏՄ-ի անդամ դարձնելու և իր քաղաքական դաշտ վերադարձնելու նպատակով ցանկանում է Արցախը ռազմական ճանապարհով հանձնել Ադրբեջանին: Ռուսաստանը ցանկանում է տնօրինել Արցախի ճակատագիրը, կարծես թե Արցախն իր տարածքն է: Եթե Ռուսաստանը շատ է ցանկանում Ադրբեջանին վերադարձնել իր ազդեցության ոլորտ, թող իր հողերից նվիրի նրան, այլ ոչ թե հայկական հողերը:

Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ Արցախի բանակն ի զօրու է պաշտպանել իր հողերը: ՀՀ-ն, մտնելով ռուսաստակն քաղաքական ոլորտ, իրեն մեկուսացրել է մյուս ուժային կենտրոններից, իսկ Ռուսաստանը չի դարձել ՀՀ-ի բարեկամը: Ավելին, ՀՀ-ն հայտնվել է մի դաշինքում, որի անդամները մեր ռազմական հակառակորդի դաշնակիցներն են: Հետևաբար, պետք է այս քառօրյա պատերազմից հետևություններ անել և դասեր քաղել: Ամենամեծ դասն այն է, որ պարտվողական և պաշտպանվողական քաղաքականությունը Արցախին չտվեց որևէ երաշխիք՝ կապված անվտանգության հետ: ՀՀ-ն 25 տարի շարունակ միջազգային կառույցներում հանդես է եկել Ռուսաստանի շահերը սպասարկող պետություն՝ ի վնաս ՀՀ-ի: Արդյունքում Ռուսաստանը Ադրբեջանին է համարում տարածաշրջանում իր գլխավոր դաշնակիցը,  ռուսասիրությունը բերել է նրան, որ Ռուսաստանի մեծ թե փոքր չինովնիկ հայտարարում է. «Ուր է գնալու Հայաստանը»:

Այս իրադրության մեջ ողջունելի է հայ երիտասարդության ակտիվությունը և Արցախին տեր կանգնելը: Այս քառօրյա պատերազմը մեր դիվանագետներին հնարավորություն է տվել ռուսներին ասելու «ոչ»: Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ Մադրիդյան սկզբունքներն այլևս հնացած են: Այս քառօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ Կազանյան համաձայնագիրն այլևս ուշացած է, ժողովրդի լեզվով ասած՝ գնացքն արդեն գնացել է:

Հայ դիվանագիությունը միջազգային հարթակներում պարտվել է՝ հանդես գալով առաջարկներով, որը պետք է հիմնված լինի պատմական ճշմարտության վրա: Իսկ պատմական արմատներին վերադառնալու համար միջազգային հանրությանը պետք է ասել ճշմարտությունը և պահանջել վերականգնել Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը՝ ըստ Լոնդոնի վեհաժողովի 1920թ. փետրվարի 24-ի զեկույց առաջարկի, որը ստեղծվել և հաստատվել էր Ազգերի լիգայի կողմից: ՄԱԿ-ն ազգերի լիգայի իրավահաջորդն է և պարտավոր է կատարել ազգերի լիգայի որոշումը՝ կապված սահմանների հետ: Լոնդոնի վեհաժողովը հաստատել է Հայաստանի և Ադրբեջանի հողային սահմանները:

Ջավախքահայերիս համար անհասկանալի է, թե ոնց 98-ամյա Ադրբեջանը հողային պահանջ է ներկայացնում հազարամյա պատմություն ունեցող Հայաստանին: Հանցագործությունն իրավունք չի ծնում: Փաստացի Ադրբեջանը ռուսների օգնությամբ արցախահայության և Նախիջևանի հայության նկատմամբ իրականացրել է հանցագործություն, հայերին զրկել իրենց պատմական հայրենիքից և այսօր էլ աշխարհը պաշտպանում և խրախուսում է հանցավոր ճանապարհով տարածքներ ձեռք բերելու Ադրբեջանի ծրագրերը:

Որպեսզի փոխվի աշխարհի վերաբերմունքը մեր նկատմամբ, մեր դիվանագիությունը պետք է ծառայի ՀՀ-ի և Արցախի շահերին և ոչ թե հակառակը՝ Ռուսաստանին:

Լյովա Կոբելյան
Ջավախք