«Բոստոն Գլոբի» հետաքննող լրագրող Ստիվ Քյուրքչյանը հուզվում էր Երեւանի փողոցներում այդքան հայ տեսնելուց: Նա զմայլվում էր Սեւանի ափերին, տեսանկարում էր ամեն ինչ, որպեսզի տանի իր ծնողներին, ընկերներին ցույց տա, թե ինչ հրաշք երկիր է հայերի հայրենիքը: Հետաքննող լրագրողների ընկերակցության լրագրողների հետ հանդիպման ընթացքում նա պատմում էր իր նախնիների մասին, բայց, իհարկե, հիմնական նյութը լրագրությունն էր:

Դու կարող ես ազնիվ չլինել քո խմբագրի հետ, բայց ընթերցողի հետ պարտավոր ես լինել ազնիվ

Հետաքննությունը գլուխկոտրուկ լուծելու նման է: Սեղանի վրա լցված են բազում ինֆորմացիաներ եւ լրագրողի խնդիրն է համադրել այդ փաստերը, կողք-կողքի դնել, ճիշտ դասավորել: Հաճախ ոչ բոլոր մասերն ենֆֆ առկա, ինչ-որ բաներ բացակայում են: Եթե, ասենք, 20 մասից բաղկացած գլուխկոտրուկի 17 մասն ունեք եւ դասավորել եք ճիշտ հաջորդականությամբ, արդեն հստակ գիտեք, թե որ երեք մասերն են պակասում: Նաեւ, որպես լրագրող արդեն գիտեք, որտեղ փնտրել այդ պակասող մասերը: Եթե դրանք չեք գտնում, պետք է ազնիվ լինել ընթերցողի հետ եւ ասել, թե ինչու չունեք այդ փաստերը, ինչու չեք կարող բացատրել այդ պակասող հատվածը: Սա շատ- շատ կարեւոր է` ազնիվ լինել ընթերցողի հետ: Դուք կարող եք ազնիվ , անկեղծ չլինել ձեր խմբագրի հետ, իհարկե, դուք ընդհանրապես չպետք է ազնիվ լինեք ձեր հրատարակչի հետ: Դրա կարիքը չունեք: Բայց պարտավոր եք ազնիվ լինել ընթերցողի հետ: Երբ նյութ եք գրում, պետք է մտածեք, որ գրում եք ձեր տատիկի, կամ սիրելի հորեղբոր տղայի, բարեկամի համար: Դուք չպետք է ստեք, նրանց համար պատմություն հորինեք: Կարեւոր է նրանց ասելը միայն այն ամենը ինչում համոզված եք եւ այնքանը, ինչքան գիտեք: Քանի որ ընթերցողի վստահությունն եք կերտում, ամբողջ կյանքի ընթացքում դուք փորձում եք ձեռք բերել այդ վստահությունը եւ դա անում եք ձեր ամբողջ կյանքի համար: Այդ գործընթացը շարունակական է: Այսինքն` երբ նրանք տեսնում են ձեր ազգանունը թերթում, ասում ենª ես վստահում եմ այս լրագրողին:

Ո՞ր նյութերն են կարեւոր ընթերցողի համար: Ես այնքան էլ հետաքրքրված չեմ քաղաքականությամբ, ինձ չի հետաքրքրում, թե որ քաղաքական կուսակցությանն է իշխանությունը, քանի դեռ մենք ապրում ենք ժողովրդավարական հասարակությունում: Ժողովրդավարական հասարակությունը կախված է մամուլից, քանի որ նրա շնորհիվ է, որ ընթերցողը տեսնում է, թե ինչ է կատարվում կառավարությունում: Ցանկացած պետությունում կան կուսակցութուններ, որոնք գալիս են իշխանության, հետո հեռանում են: Գնում-գալիս են: Բայց կան հիմնական պահանջներ, երաշխիքներ, որ անկախ այն բանից, թե ումն է իշխանությունը, մշտական են: Դրանք նույնն են Միացյալ Նահանգներում, Հայաստանում, Իտալիայում, աշխարհի ցանկացած պետությունում, դրանք մարդկանց պահանջմունքներն են. անվտանգության երաշխիքը (անձի եւ երկրի անվտանգության մասին է խոսքը), առողջապահության երաշխիքը, որն ապահովում են հիվանդանոցները եւ հանրային բժշկական ծառայությունները, տնտեսության երաշխիքը, որն ապահովում են բանկերը եւ մեծ կորպորացիաները , կրթության երաշխիքը:Այս ամենն էական նշանակություն ունի հասարակության համար եւ պետք է դառնա մեր լուսաբանման ոլորտը: Քանի որ այդ ծառայությունների համար վճարում ենք եւ շատ հաճախ փոխարենը ոչինչ չենք ստանում, կամ շատ քիչ ենք ստանում: Քանի որ կա կոռուպցիա, կան անիմաստ վատնումներ, եւ, իհարկե, հիմար պետական պաշտոնյաներ: Ընդհանրապես այդ ծառայությունների անբավարար որակը պայմանավորված է բազմաթիվ պատճառներով: Այդ խնդիրները կարեւոր նշանակություն ունեն հասարակության բարգավաճման համար: Որոշ մարդիկ, այդ թվում նաեւ մեր խմբագիրները, ասում են, թե այդ խնդիրները շատ են լուսաբանվում, շատ ձանձրալի են, նրանց վրա շատ ժամանակ եւ փող է ծախսվում: Բայց ես այստեղ եմ, որպեսզի ձեզ ասեմ, որ դրանք այն կարեւոր խնդիրներն են, որոնք պետք է լուսաբանի լավագույն լրագրողը: Դուք հասարակությանը տեղեկացնում եք, թե որտեղ է, որ ժողովրդավարությունը չի աշխատում, չի գործում: Բնականաբար կառավարությանը դուր չեն գա ձեր լուսաբանումները. կամ ձեր վրա կզայրանան, կամ ձեզ ուղղակի կփորձեն գնել: Բայց դուք չեք աշխատում կառավարության համար, իշխանությունների համար: Դուք աշխատում եք հասարակության համար:

Իմ կարիերայի ընթացքում, «Բոստոն Գլոբում» լուսաբանումներիս առանցքը հենց այս խնդիրներն էին: Մեր ժողովրդավարությունը սկսել ենք կառուցել 1776 թվականից: 240 տարի է մենք շարունակում ենք այդ գործը: 230 տարի առաջ ենք ձեզանից: Դուք միայն տասը տարեկան հանրապետություն եք: Մեկ բան պետք է լավ հիշեք, պետք է համբերատար լինել: 200 տարի հետո մարդիկ կհիշեն թե ինչ էին անում լրագրողները 200 տարի առաջ: Նրանք ձեզ կհիշեն, որպես հայրենասերների: Դուք պետք է շատ համբերատար լինեք, եւ ձեր առջեւ միշտ պետք է լինի նպատակ` գրել այն խնդիրների մասին, որոնք կարեւոր են հասարակության համար:

Ինչո՞ւ եմ եկել այստեղ: Օգնելու, որ լրագրողներն իրենց վարպետությունը կատարելագործեն: Ողջունում ենք այն գործը, որ դուք անում եք: Ձեր աշխատանքի համեմատ մեր` Միացյալ Նահանգների լրագրողներիս, գործը հիմա շատ հեշտ է: Բայց այն ժամանակ, երբ Միացյալ Նահանգները դարձան հանրապետություն, մենք չունեինք անկախ թերթեր: Դրանց մեծ մասը կախված էին այս կամ այն քաղաքական կուսակցությունից: Մենք սկսել ենք այն նույն տեղից, որտեղից դուք եք սկսել: Եվ դուք կարող եք այնպիսի լրագրություն զարգացնել, ինչպիսին կա, ասենք, այժմ Միացյալ Նահանգներում: Երբ աշխատանքի ընդունվեք, ձեր խմբագիրը ձեզանից կխնդրի թեթեւ նյութեր գրել: Կուզենա, որ դուք զայրանաք քաղաքապետի վրա, կամ յոլա գնաք նրա հետ: Ինչը պայմանավորված կլինի ձեր խմբագիր քաղաքապետի հարաբերություններով: Դուք եք տերը: Եվ դուք պետք է ասեք, որ պետք է քաղաքապետի գուծունեությունը լուսաբանեք ազնվորեն: Խմբագիրը մի պահ ձեզ կնայի` տեսնենք, թե ոնց կստացվի: Բայց, երբ քաղաքպետը որեւէ սխալ գործի եւ դուք գրեք այդ մասին, մարդիկ ձեր նյութերից բան կսովորեն: Շատերը կսկսեն գնել արդեն ձեր թերթը: Եվ խմբագիրը եւ հրատարակիչը կգնահատեն այն լավ աշխատանքը, որ դուք արեցիք: Սա այնքան էլ հեշտ գործ չէ: Բայց սրանով դուք հաջողության կհասնեք:

Այստեղ լրագրողներն իսկապես հմուտ են, բայց թերթերն անկախ չեն: Ես ուզում եմ օգնել լրագրողներին իրենց գործը լավ անելու, իրենց խմբագիրներին համոզելու, որ տպագրեն այնպիսի նյութեր, որոնք օգնում են մարդկանց, այլ ոչ թե այնպիսիները, որտեղ ցույց է տրվում, թե ինչպես է մի կուսակցույթունը կռվում մյուս կուսակցության դեմ: Թերթն ամեն օր է լույս տեսնում: Եթե ամեն օր դուք չեք անում հրապարակումներ մարդկանց համար, նշանակում է հնարավորություն եք կորցնում: Ես չեմ կարող թերթերին անկախ դարձնել: Բայց կարող եմ օգնել լրագրողներին, որ իրենց խմբագիրներին համոզեն, որ այսպիսի նյութեր գրելը կօգնի մարդկանց եւ ավելի շատ ընթերցող կբերի: Խմբագիրների եւ հրատարակիչների ուզածը լավ բիզնեսն է, թերթի բարգավաճումը: Եվ նրանք հաջողության կհասնեն այդպիսի նյութերի միջոցով:

Թերթերը, փաստորեն, վերջին որոշումը կայացնող դատարանի դերում են

Ես կարծում եմ Միացյալ Նահանգների լրագրությունն իմ իդեալին չի համապատասխանում: Թերթերի 75 տոկոսը տպագրում է այն, ինչն ասել է կառավարությունը: Բոլոր թերթերը կառավարամետ են, վստահում են կառավարությանը: Եթե կառավարությունը ստում է (մեր կառավարությունը նույն ձեւով է ստում, ինչպես ձեր կառավարությունը), մենք տպում ենք նրանց ստերը: Մենք չենք ՚կռվումՙ ինֆորմացիայի համար: Մենք չենք ուզում ծայրահեղական երեւալ, բայց հետքաննական լրագրություն անելու համար պարտադիր չէ, որ ծայրահեղական լինենք: Ինչպես նաեւ լավ թերթ լինելու համար պարտադիր չէ, որ դուք մեծ թերթ լինեք: Հետաքաննություն անելու համար դուք պետք է համառ լինեք, պետք է կարողանաք ջղայնացնել կառավարությանը , բայց այնքան համառ պետք է լինեք, որ ձեր բոլոր հարցերին պատասխանի: Երբ դուք իրականացնեք այդպիսի լրագրություն, մարդիկ անընդհատ կզանգեն ձեզ:

Թերթերը փաստորեն վերջին որոշումը կայացնող դատարանի դերում են: Իսկական ժողովրդավարությունը կարիք ունի նման լրատվության: Մենք կառավարության մասը չենք կազմում: Մենք կարեւոր ծառայություն ենք մատուցում հասարակությանը: Ունենք երեք իշխանություն` օրենսդիր, գործադիր, դատական եւ դրանք բոլորն էլ կոռումպացվելու հակում ունեն եւ մեկը մյուսի դեմ ՚գործ չեն տաՙ: Լրագրողի խնդիրը հենց հաղորդելն է, թե ինչ է կատարվում այդ իշխանություններում:

Կա՞ն հետաքննություն կատարելու չափանիշներ

Առաջին` ինֆորմացիայի համար երբեք չենք վճարում: Երկրորդ` չպետք է մեզ այլ մարդ ներկայացնենք: Ես չեմ կարող հագնվել, ասենք ոստիկանի պես, մտնել ոստիկանություն տեսնելու` այնտեղ որեւէ կասկածյալի ծեծո՞ւմ են, թե ոչ: Երրորդ` չեմ կարող, ընդհանրապես, չափազանցված ներկայացնել փաստերը: Ում մասին էլ, որ գրելիս լինեմ, ինֆորմացիան ձեռքիս պետք է գնամ նրա մոտ: Գնում եմ, թակում դուռը եւ ասում` եկել եմ: Ես նրան տեղեկացնում եմ, թե ինչ եմ պատրաստվում գրել նրա մասին եւ տալիս եմ նրան պատասխանելու հնարավորություն:

Ստիվ Քյուրքչյանին Հայաստանը պատկերվում էր միայն Երեւանի տեսքով: Նրան դուր էին գալիս բազում սրճարանները, Երեւանի փողոցներով քայլելիս` նա ուրախանում էր: Եղել էր Անիում, հուզված պատմում էր ավերակների, պտտվող ոգիների մասին: Նրան առաջարկեցի տեսնել նաեւ Հայաստանի մյուս երեսը: Մեկնեցինք Շիրակի մարզ` Հայկաձոր գյուղ: Անին տեսավ սահմանի այս կողմից: Գյուղում նրա աչքերը թաց էին: Ամերիկյան ոչ մի լրագրություն չէր կարող նկարագրել այդ պահին Ստիվ Քյուրքչյանի վիճակը: Գյումրիում հանդիպեց տնակներում ապրող մի քանի ընտանիքների հետ: Ստիվը չէր հավատում, որ մարդիկ, իր հայրենակիցները տարիներ շարունակ ապրում են նման պայմաններում: Գյումրի-Երեւան ճանապարհին ոչ մի բառ չարտասանեց: Ես վստահ էի, որ հասկացել էր, թե ինչու են այդքան հուսալքված հայ լրագրողները: Մինչ այդ նա անընդհատ տալիս էր այդ հարցը: